شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- دکتر«احمد یحیایی ایله­ای» استاد دانشگاه و نویسنده کتاب­های آموزشی در حوزه روابط عمومی طی مصاحبه­ای با «ماهنامه روابط عمومی»، ضمن ارائه آماری در خصوص تعداد فارغ التحصیلان و همچنین دانشجویان فعلی رشته روابط عمومی در دانشگاه های کشور با این عنوان که تاکنون حدود 15هزار فارغ التحصیل رشته روابط عمومی از دانشگاه­های مختلف کشور مدرک تحصیلی خود را دریافت نموده و در حال حاضر نیز 5 هزار دانشجوی روابط عمومی مشغول به تحصیل هستند، گفت: دانشگاه جامع علمی کاربردی بیشترین جذب کننده دانشجو برای این رشته و سپس دانشگاه آزاد رتبه دوم جذب دانشجوی روابط عمومی را دارا بوده است. وی معتقد است که در حال حاضر جزوات و کتاب­های درسی رشته روابط عمومی چه در دانشگاه­ها و چه در نهادها و سازمان­ها متعلق به سال­ها پیش است و تاکنون همان جزوات و کتب در دانشگاه­ها تدریس می شود.

آقای دکتر؛ شما به عنوان فردی که طی چندسال اخیر کتاب های آموزشی مختلفی را در حیطه روابط عمومی تألیف و منتشر کرده اید، اهمیت مبحث آموزش در حوزه روابط عمومی را چگونه ارزیابی می کنید؟

آموزش یکی از ارکان توسعه است؛ به طور کلی هر کشور و سازمانی که در صدد رشد و توسعه خود برآید در بدو امر باید به 4رکن اساسی یعنی "امنیت، ارتباطات، حمل و نقل، آموزش و بهداشت" توجهی ویژه داشته باشد. همین استدلال کفایت می کند تا آموزش را عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی هر کشور به شمار آوریم.

چند سالی است که آموزش روابط عمومی در دانشگاه­ها و آموزشگاه­های خصوصی از جنبه های کمی توسعه چشمگیری یافته است. عملکرد این مجموعه ها را چگونه ارزیابی می کنید؟

آموزش در حوزه روابط عمومی به طور کلی 2 معنا را در بر دارد؛ معنای اول همان ارتباطات عام انسانی و عمومی است که این امر نیازکلی و عمومی هر جامعه ای است و هر انسانی نیازمند آموختن مهارت روابط عمومی است؛ که در این خصوص رسانه های ارتباط جمعی و بیش از همه صدا و سیما می تواند نقش کلیدی را ایفا کند. اما متأسفانه آنچه که تا کنون در این خصوص مشاهده شده است؛ عملکرد ضعیف چنین آموزش هایی در سطح جامعه است؛ و فقدان آموزش ارتباط عمومی به وضوح دیده می شود. البته در چند مدت اخیر مجموعه هایی در صدد انتشار کتب و لوح های فشرده ای در خصوص مهارت های ارتباطی هستند که این امر خود نقطه مثبتی جهت فرهنگ سازی و توسعه ارتباط عمومی در جامعه خواهد بود.

اما وجه دیگر «روابط عمومی»، به معنای خاص آن یعنی همان روابط عمومی تخصصی یا علم روابط عمومی است که در دانشگاه ها به صورت تخصصی آموزش داده می­شود و خوشبختانه طی 10 سال اخیر رشد نیز مناسبی داشته است. به نحوی که تاکنون حدود 15هزار فارغ التحصیل روابط عمومی از دانشگاه­های مختلف مدرک تحصیلی خود را دریافت کرده اند و در حال حاضر نیز 5 هزار دانشجوی روابط عمومی مشغول به تحصیل هستند. اما در خصوص تعداد پذیرش دانشجویان رشته روابط عمومی در دانشگاه­ها می توان گفت که دانشگاه جامع علمی کاربردی بیشترین جذب کننده دانشجو برای این رشته و سپس دانشگاه آزاد رتبه دوم جذب دانشجو را در اختیار دارد. اما متأسفانه طی چندسال گذشته در دانشگاه علامه طباطبایی رشته روابط عمومی دست خوش فراز و نشیب های فراوانی بوده است و گاهاً تا مرحله حذف رشته نیز پیش رفته است.

در سوالات قبلی عنوان نمودید که 15 هزار فارغ التحصیل و 5 هزار دانشجوی رشته روابط عمومی در کشور وجود دارد که حداقل این دانشجویان نیازمند 500 تا600 استاد متخصص در این رشته هستند. به نظر شما آیا در دانشگاه­های ما این تعداد مدرس خبره وجود دارد و آیا در این حوزه اقداماتی جهت پرورش استادان مجرب صورت گرفته است؟

در بحث آموزش باید به 2 رکن اساسی توجه کرد؛ یکی "منابع" و دیگری "مدرسان".  در حال حاضر متأسفانه جزوات و کتب درسی چه در دانشگاه­ها و چه در نهادها و سازمان­ها متعلق به 30سال پیش است و تاکنون همان جزوات و کتب در دانشگاه­ها تدریس می شود. بنابراین کتب علمی تولید شده در این رشته بسیار کم است و یا بیشتر کتاب­های فلسفی روابط عمومی به چاپ می رسد؛ که این امر از به روز رسانی اطلاعات جلوگیری می کند.

 از طرف دیگر تعامل بین "دانشگاه و استادان" با "سازمان­ها" به طور کلی قطع شده است که این امر باعث بروز آسیب هایی در دو حوزه مذکور خواهد شد. اکثر سازمان­ها چه در حوزه تبلیغات و چه در حوزه اطلاع رسانی هزینه های هنگفتی انجام می دهند بدون اینکه در این زمینه از مشاوره استادان دانشگاه بهره ای برده باشند. از طرف دیگر مشاهده می شود که اکثر استادان دانشگاه نیز تنها در حوزه های تئوریک تبحر و تخصص داشته و نتوانسته اند خود را با مسائل خود را با مسائل کاربردی روز تطبیق دهند. یعنی به تعبیری نقطه اتصال تئوری و عمل از یکدیگر گسسته شده است.

گروهی انتقاد می کنند که در برخی دانشگاه های (غیر دولتی) از استادان غیر مرتبط و یا با مدرک تحصیلی پایین جهت تدریس رشته روابط عمومی استفاده می شود. این امر چه آسیب هایی در پی خواهد داشت؟

در تمامی دانشگاه­های دنیا فردی که مدرک دکترا را اخذ می کند پیشنهادات تدریس فراوانی را دریافت می کند اما در ایران متأسفانه مدرک دانشگاهی و تخصص جزو آیتم های نخست نیست و پارامترهای دیگری نیز همچون ارتباطات شخصی می تواند در امر جذب استادان تأثیرگذار باشد.

نظر شما در خصوص آموزش های حین خدمت در روابط عمومی سازمان­ها چیست؟

آموزش روابط عمومی در سازمان های کشور که در دوره های کوتاه مدت برگزار می­شود می تواند برای  افراد بسیار مناسب باشد اما متأسفانه در این دوره­ها مدیران روابط عمومی که باید نیاز به آموختن بیشتری در خود ایجاد نمایند شرکت نمی کنند؛ از طرفی دیگر متأسفانه کارشناسان روابط عمومی در کوتاه مدت از واحد روابط عمومی به واحدهای دیگر جا­بجا می شوند و همین امر نیاز به برگزاری مداوم دوره های آموزشی را ایجاد می کند. در چنین شرایطی روابط عمومی ها از به روز شدن در محتوای تخصصی و آموزشی دور خواهند ماند.

در کشور هرساله سمینارها و کارگاه­های آموزشی با عناوین مختلف در حوزه روابط عمومی  برگزار می شود؛ به نظر شما این سمینارها به چه میزان توانسته است به بحث آموزش روابط عمومی و انتقال تجربیات کمک کند؟

برگزاری سمینارها، گردهمایی ها و سمپوزیوم ها و حتی میزگردها و پنل های تخصصی؛ در توسعه مسائل آموزشی بسیار تأثیرگذار خواهد بود. زیرا در این برنامه ها مسائل مختلف حوزه های ارتباطی و روابط عمومی به چالش کشیده شده و نقاط ضعف و قوت آن در مرحله نقد و ارزیابی قرار خواهد گرفت. از طرفی تلاقی دو حوزه علمی و اجرایی کشور در این سمینارها صورت می گیرد که شاید در حالت طبیعی همپوشانی این دو حوزه شدنی نباشد، اما مسئله جایی دچار ضعف می شود که سمینارها جنبه تجاری می یابند به نحوی که به جای بهره گیری از سخنرانان فرهیخته از صاحبان تجارت استفاده می شود.

شما چند سالی است که در فضای مجازی هم اقدام به راه اندازی سایتی به نام "آموزش روابط عمومی" نموده اید. به نظر شما آموزش از طریق فضای مجازی مورد استقبال قرار خواهد گرفت؟

خوشبختانه افراد جامعه در حال حاضر گرایش فراوانی به اینترنت و رایانه پیدا کرده اند؛ به طوری که به وضوح استفاده از آنها در هر خانواده­ای مشاهده می شود. از طرفی بسیاری از افراد هم از سیستم اینترنت تلفن همراه استفاده می کنند. این امر باعث شده است که افراد برای کسب اطلاعات در فرصت کم و با سرعت بالا از فضای مجازی بهره برداری کنند. بنابراین اگر مجموعه های تخصصی از فضای مجازی جهت توسعه فعالیت های آموزشی خود بهره گیری نمایند و حتی در دانشگاه­ها از این روش استفاده شود، مطمئناً اثرات مثبتی در پی خواهد داشت.

سخن پایانی

به عقیده من آموزش مدیران روابط عمومی می تواند کمک شایان توجهی در تخصصی شدن هرچه بیشتر ادارات، سازمان ها و ارگان های جامعه باشد. در این راستا نهادهایی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می توانند به عنوان متولیان امر، سیاست هایی را اتخاذ نماید تا بر اساس آن مدیران و پرسنل روابط عمومی قبل از فعالیت حتماً ملزم به حضور در دوره­ها تخصصی شوند. از طرف دیگر امیدوارم با توجه به رویکرد علمی دولت جدید، از افراد حرفه ای و متخصص در ادارات، سازمان­ها استفاده شود.

 منبع: ماهنامه روابط عمومی