شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- وقتی ناصر الدین شاه به فرنگ می رود، اداره ای برای دریافت مالیات را می بیند که به آن اداره مالیه می گفتند درصورتی که در ایران خزانه داری مرسوم بوده است یا ادارات دیگر. وقتی به ایران می آید یک کپی برداری از آنها می کند و یک بلژیکی را استخدام می کند و اولین افرادی که مسئولیت های اداری می گیرند و کارمند می شوند، شاهزاده بودند. این ذهنیت هنوز در ذهن ما اداری ها و مدیران وجود دارد که ما ولی نعمت های مردم و شاهزاده ها هستیم و وقتی این ذهنیت وجود داشته باشد، دیگر پاسخگویی به مردم معنی ندارد و می گویند مردم نباید همه چیز را بدانند.

این بار و در مجموعه گفت و گوهای تاریخ شفاهی روابط عمومی ایران، پای صحبت های دکتر محسن امینی مدرس روابط عمومی دانشگاه علامه طباطبایی نشسته ایم تا او صادقانه و همان گونه که اعتقاد دارد روابط عمومی بیان شفاف مسائل برای مخاطبان است، از نگاه و نظرش در ارتباط با روابط عمومی ایرانی بگوید. از این مجموعه قبلا بخش هایی کوتاه از یاد مانده های زنده یاد استاد کاظم متولی، استاد میرزابابا مطهری نژاد و دکتر سید محمد صحفی در شارا منتشر شده است. آنچه می خوانید گزیده ای از صحبت ها و نظرات این استاد دانشگاه است.

دکتر امینی در خصوص نحوه ورود به رشته روابط عمومی چنین می گوید:
حدود سال 1347 بود که برای تحصیل در رشته روابط عمومی در کنکور شرکت کردم. چون درآن دوران خانواده ها تب پزشک شدن فرزندان خود را داشتند به همین دلیل من نیز انتخاب اول خودم را پزشکی قرار دادم و البته بدلیل کم سن و سال بودن پذیرفته نشدم. واقعیتش این است که رشته دامپزشکی را خیلی دوست داشتم و حالا هم هنوز فکر می کنم که اگر دامپزشک می شدم خیلی خوشبخت تر از حالا بودم. در همان دوران برادر کوچکتر من رشته دامپزشکی را انتخاب کرد و در دانشگاه تهران قبول شد و در فرانسه ادامه تحصیل داد و در حال حاضر نیز فرد بسیار موفقی است.

سال 1348 بود که در چند رشته دانشگاهی پذیرفته شدم که یکی از آنها مدیریت روابط عمومی در دانشکده علوم اجتماعی (علوم ارتباطات آن زمان) بود. با وجود اینکه حق انتخاب رشته های دیگری را هم داشتم ولی زمانی که وارد محیط دانشگاهی شدم، علاقه مند شدم تا در این رشته ادامه تحصیل دهم. به همین دلیل هم زمانی که در رشته روابط عمومی و علوم اجتماعی فارغ التحصیل شدم، علیرغم اینکه فوق لیسانس خود را از دانشگاه فارابی و دکتری خود را در رشته مدیریت از دانشگاه تهران گرفتم، هیچگاه ارتباط خود را با بحث و رشته روابط عمومی و ارتباطات قطع نکردم. در مجموع با اینکه علاقه قلبی من ابتدا این بود که دامپزشک شوم ولی در حقیقت به بحث چالش ارتباط با انسانها بسیار علاقه مند بودم و آن را زمینه شغلی و تخصصی خودم قرار دادم.

دکتر امینی اعتقاد دارد: مدیریت و روابط عمومی اساسا دو حوزه ای است که از یکدیگر جدا نیستند.

وی می گوید: من در حال حاضر درسی را در دانشگاه ارایه می دهم که مرحوم دکتر نطقی پدر روابط عمومی نوین ایران این درس را تدریس می کرد. عنوان این درس "مدیریت روابط عمومی" است که عنوان کتاب درسی آن نیز همین موضوع می باشد. این کتاب با آن که مدیریتی است، اما از جنس ارتباطات است. البته این را هم اضافه کنم که برخی از استادان آن را جزو روابط عمومی نمی دانند. مثلا رفتار سازمانی که یکی از کتاب های مهم در بحث ارتباطات است. ولی به این معنا نیست که می توان در در مجموع دور روابط عمومی را خط کشید، بلکه من شخصا در بسیاری از مواقع سعی می کنم که اتفاقا بر روی روابط عمومی و ارتباطات تاکید کنم. به همین جهت است که سالها این درس را در دانشگاه در کنار دروس دیگر تدریس می کنم اما موضوعات تدریس بیشتر حول محورهای مدیریتی می چرخد.

در کشور خودمان اگر به نوشته های سعدی نگاهی بیاندازید و با دقت مطالعه کنید، متوجه می شوید که مطالب و نکات روابط عمومی بسیاری در آن وجود دارد. به نظر من دیدگاه های شعرای کشور ما مثل حافظ و مولانا که در ظاهر شعر هستند، معانی بلندی دارند و دارای محتوایی زیبا و غنی است. برای مثال شاعر بزرگ مولوی در کلامی نغز می گوید: دلا نزد کسی بنشین که از دل خبر دارد.

این نشان می دهد که ما پیشینه روابط عمومی را در ادبیات گذشته خود داشته ایم که اتفاقا دارای کاربرد نیز بوده است و به همین صورت در غرب نیز اینگونه بوده است. برای مثال زمانی که نوشته های شکسپیر را مطالعه می کنیم به رمان هایی بر می خوریم که از یونان باستان آمده است مثل هملت، رومئو و ژولیت که دنیایی از روابط عمومی و مباحث ارتباطات و مدیریتی را شامل می شود. به همین جهت است که در غرب نیز شاهد کتاب ها و مطالب مختلفی هستیم که دارای عناوین مختلف هستند.

یا برای مثال در نوشته های سعدی که بیشتر به صورت حکایت است برای نحوه ی میزبانی و مردم داری نکاتی را آورده و از کلمه ی مردم داری هم استفاده کرده است.

او تاکیدها و آموزه های دینی در خصوص ارتباط و موضوع روابط عمومی درسیره پیامبر اعظم (ص) را نیز این خصوص چنینبیان می کند:
از طرف دیگر ما در اسلام نیز شاهد طرح مباحث روابط عمومی بوده ایم. زیرا اسلام دینی است که هم به فردیت اهمیت می دهد و هم جمع را مهم می داند. به خصوص اگر در زندگی پیامبر (ص) توجه کنید نکات روابط عمومی جالب توجهی را مشاهده می کنید و در این رابطه احادیث بسیاری از پیامبر نقل شده است. برای مثال جمله ای از پیامبر بارها تکرار شده است و بسیار شنیده ایم که پیامبر (ص) فرمودند که یک ساعت تفکر بالاتر از 60 سال عبادت است. یا در پاسخگویی یک سیستم خوب می فرمایند: یک مسلمان خوب کسی است که برادر خود را آگاه کند و از او در برابر خودش انتقاد کند. یا شیوه ی سخنرانی پیامبر به گونه ای بوده است که برای برقراری ارتباط بهتر به صورت دایره وار دور هم می نشستند و بسیار کم برای سخنرانی بالای منبر می رفتند. پاسخگویی، رأفت و مردم داری از خصوصیات پیامبر بوده است. در کل می خواهم بگویم که یک پیش زمینه ای از روابط عمومی هم در غرب و شرق وجود داشته است. با این وجود متاسفانه ما در حال حاضر در مدیریت خود چه در بخش دولتی و چه در بخش خصوصی فرد گرا شده ایم ویکی از مشکلات روابط عمومی های ما هم همین است که فرد گرا شده اند.

این مدرس دانشگاه در خصوص مسائل ومشکلات فرهنگی حوزه ارتباطات و روابط عمومی هم می گوید:
وقتی ناصر الدین شاه به فرنگ می رود، اداره ای برای دریافت مالیات را می بیند که به آن اداره مالیه می گفتند درصورتی که در ایران خزانه داری مرسوم بوده است یا ادارات دیگر. وقتی به ایران می آید یک کپی برداری از آنها می کند و یک بلژیکی را استخدام می کند و اولین افرادی که مسئولیت های اداری می گیرند و کارمند می شوند، شاهزاده بودند. این ذهنیت هنوز در ذهن ما اداری ها و مدیران وجود دارد که ما ولی نعمت های مردم و شاهزاده ها هستیم و وقتی این ذهنیت وجود داشته باشد، دیگر پاسخگویی به مردم معنی ندارد و می گویند مردم نباید همه چیز را بدانند.
 

مدرس روابط عمومی دانشگاه علامه طباطبایی

منبع مرجع: شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)

گروه ترجمه شارا