شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- تشویق در لغت به معنای آرزومند کردن، به شوق افکندن و راغب ساختن است. تاریخ به کارگیری تشویق به عنوان انگیزه شاید به قدمت تاریخ تعلیم و تربیت باشد، زیرا هر جا صحبت از آموزش و یادگیری است.

تشویق و پاداش از مهمترین انگیزه های پیشبرد تعلیم و تربیت به شمار می رود. منظور از پاداش و تشویق هر عملی است که در تثبیت تمایلات و نیل به آمال انسان مؤثر باشد. تشویق محرک خوشایندی است که بعد از بروز یک رفتار مطلوب را به هر فردی در هر سن و سالی ارائه می دهد.

و منظور از تشویق و تأیید، حمایت از رفتارهای مثبت و تأکید بر اعمال درست است. این عمل به فرد کمک می کند که برداشت خوبی از خود داشته باشد و با اعتماد به نفس رفتار صحیح را ارائه دهد.

تشویق، فرد را به ادامه کارش ترغیب می کند و او را در مسیر پیشرفت و بهبود قرار می دهد. تشویق نوعی پاداش است که برای تقویت رفتار مطلوب و ادامه آن به فرد ارائه می شود.

ما معمولاً از تشویق استفاده می کنیم تا رفتاری را تقویت کنیم. یعنی تکرار آن رفتار را افزایش دهیم گاهی تشویق و تقویت مترادف هم به کار می روند. روابط عمومی باید در نظر داشته باشد که آنچه را که به عنوان تشویق در نظر می گیرد. ممکن است در نزد همه افراد همان معنا را به همراه نداشته باشد. مثلاً اگر روابط عمومی از پرداخت مستقیم پول برای تشویق استفاده کند، باید در نظر داشته باشد برخی از کارکنان احساس می کنند که این پول را از حقوق آنها قبلا پرداخت نکرده اند و حالا دارند به عده ای خاص که مورد نظر خودشان آن است آن را پرداخت می کنند. از این لحاظ ممکن است بین افراد تفاوت های بسیار وجود داشته باشد.

بنابراین روابط عمومی باید تمام جوانب داستان را برای ارائه تشویق در نظر بگیرد و مهمترین اصل در تشویق کارکنان، «شفافیت و اطلاع رسانی» معیارهای تشویق و پروسه انتخاب افراد است. و از آنجا که در تشویق و تنبیه عمدتا هدف اصلی اصلاح شرایط است، باید به خاطر داشت که اصولاً تشویق بیشتر از تنبیه تغییرات مطلوب را به همراه می آورد.

فواید تشویق

از نظر روانشناسان تشویق باعث تامین رضایت خاطر و همچنین افزایش اعتماد به نفس می گردد. همچنین باعث شکوفایی استعدادهای درونی و افزایش امید و دلگرمی به فعالیت ها شده و احساس ارزش مندی را تقویت می کند و از این طریق به تامین نیازهای روانی می پردازد.

اثرات زیانبار تشویق

با وجود تمام مزایایی که تشویق دارد، اگر به‏ کارگیری تشویق بیش از حد لازم باشد، در موقعیت مکانی و زمانی مناسب اعمال نشود یا مبتنی بر اصول صحیح تشویق نباشد، احتمال بروز اثرات سویی وجود دارد که مهم‏ترین آنها عبارت است از:

مانع از رشد انگیزه های درونی شده و از طرف دیگر توقعات و انتظارات تصنعی افراد را افزایش می ‏دهد حس خودبزرگ بینی و غرور را تقویت می کند و به این ترتیب تشویق که وسیله ‏‏ای برای تربیت است، خود به هدف تبدیل می‏ شود.

فریب، تظاهر و ریاکاری را افزایش داده و مانع بروز خلاقیت و درک تمجید و تشویق حقیقی می‏شود. اگر روابط عمومی تشویق کارکنان را بیش از اندازه انجام دهد، باعث می شود که کارکنان هدف را نه رسیدن به عمق و کیفیت، بلکه رسیدن به نتیجه بدانند و رقابت را، جایگزین رفاقت می‏کند. که این خود یکی از آثار سوء تشویق به شمار می رود.

انواع تشویق

تشویق انواع مختلفی دارد که بعضی اشکال آن عبارت است از:
1- مادی: مانند پول، تقدیرنامه و...
2- رفتاری: مانند تشویق در میان افراد، معرفی افراد برتر در خبرنامه و ...
3- کلامی: مانند نام بردن از فرد در جلسه، تایید شخص به طور حضوری و...
 

اصول تشویق

برای اینکه بتوانید در ایجاد تغییر رفتاری در کارکنان از یک شیوه میانه و متعادلی بهره گیرید لازم است که از اصول صحیح تشویق و تنبیه اطلاع داشته باشید لذا در این نوشتار برخی از اصول اساسی و اولیه تشویق ارائه می شود:

- علت تشویق باید مشخص باشد تا شخصی که تشویق می شود برای انجام دوباره کار مثبتش آگاه شده باشد.

- رفتار شخص باید مورد تشویق قرار بگیرد، نه کل شخصیت او. مثلاً باید گفت«به طور مشخصی از فعالیت مشخصی قدردانی کرد که منجر به تغییرات خوبی در سازمان شده است» نه اینکه صرفا از شخص به عنوان «کارمند نمونه» تقدیر کرد.

- بهتر است با کمترین زمان ممکن از فعالیت های مثبت شخص، تشویق انجام شود.

- تشویق باید طبیعی، واقعی و به دور از فریب و ریا باشد. و نکته بسیار مهم این است که اگر تشویق عادلانه صورت نگرید، آثار سوء آن بسیار زیاد خواهد بود.

- به هیچ عنوان کارکنان را با همدیگر مقایسه نکنید. به هر کدام بر اساس شایستگی ها و توانمندی هایشان نمره ای خاص بدهید و به بالاترین نمرات تشویقی ارائه دهید.

- میزان تشویق باید با کار افراد متناسب باشد و به یاد داشته باشید که پاداش برابر هیچ گاه نمی تواند به اندازه زمانی که پاداش به تناسب در نظر گرفته شده، موثر باشد.

- تشویق همیشگی نبوده، بلکه گاه به گاه و در برابر کارهای ممتاز باشد.

- تشویق با سن، جنسیت، نیازها، شرایط، موقعیت، شخصیت و... کارکنان متناسب باشد.

- تشویق بایستی در خلال یک برنامه انجام شود که علاوه بر دریافت پاداش، معرفی شدن شخص در جمع برای او احساس خوبی به همراه خواهد داشت.

- باید دقت شود تشویق شکل رشوه به خود نگیرد تا کارمند هر کاری را به امید دریافت پاداش انجام ندهد.

- تحسین و تشویق بیش از حد و بیجا موجب غرور و تکبر افراد می‏ شود.

- به مرور پاداش‏های بیرونی به پاداش‏های درونی تبدیل شود، یعنی او خودش از انجام دادن آنها لذت ببرد.

- از چیزهایی برای پاداش باید استفاده شود که افراد به آن نیاز دارند و یا دردی و گرهی را می گشاید. (می توانید در این مورد از افراد نظر سنجی کنید.)

- تشویق باید به گونه ‏ای باشد که کارمند خود را مستحق آن دانسته و از تایید درونی خود بر خوردار شود.