شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- «وقتی زمان تعدیل نیرو رسید، به دلیل روابطی که با مدیر داشتم، مرا به واحد روابط عمومی منتقل کردند.»

این جمله را یکی از دانشجویانم در دوره آموزشی روابط عمومی گفت و مغز تمام نقدهایی که به روابط عمومی در ایران وارد می شود در همین یک جمله است.

روابط عمومی در ایران، یک رده شغلی است که همه افراد می توانند بدون در نظر داشتن سوابق شغلی و تحصیلی در آن کار کنند. و حتی در بسیاری از موارد رشته های فنی مهندسی که هیچ رابطه ای با نگارش و روابط عمومی ندارند، به استخدام بخش روابط عمومی در می آیند.

روابط عمومی در این شرایط نمی تواند کارآیی واقعی خود را داشته باشد، چرا که این افراد اغلب معتقدند: «روابط عمومی صرفا به معنای ارتباط خوب با دیگران است!» در حالی که علم و هنر روابط عمومی، تنها به روابط میان فردی ختم نمی شود.

متاسفانه جمله ای در ادبیات عامیانه مردم ایران وجود دارد که شاید همین جمله سبب برداشت اشتباه نسبت به روابط عمومی شده است. اینکه می گویند: «به شخصی با روابط عمومی قوی نیاز داریم.» در این جمله «روابط عمومی چی» به فردی با روابط میان فردی یا روابط انسانی قوی اطلاق می شود. این فرد معمولا به طور ذاتی توان ارتباط خوبی را با دیگران دارد و یا در موارد معدودی آن را آموخته است. اما حرفه روابط عمومی از این داستان به طور کلی جداست.

روابط عمومی حرفه ای است نزدیک به مدیریت، در واقع می توان گفت، بخشی از فعالیت مدیریت که به روابط نگاه علمی و تخصصی دارد و آن را در پیش برد استراتژی ها و اهداف سازمان به پیش می برد.

• چرا روابط عمومی در ایران شایسته سالار نیست؟

شایسته سالاری یا لیافت گرایی کلید توسعه هر حوزه از دانش و عمل است. اما اینکه چرا روابط عمومی در ایران شایسته سالار نیست، برخی اوقات به دلیل روابط خارج از ضوابطی است که در سازمان های دولتی وجود دارد. در چنین شرایطی، مسئولیت های ستادی، که در فرآیند کار تاثیر مستقیم ندارند، به افرادی واگذار می شوند که الزاما صلاحیت کافی را برای احراز آن مسئولیت ندارند.

همچنین در برخی اوقات همین گژفهمی از مفهوم روابط عمومی، سبب می شود که مدیران فکر کنند هر کسی که ارتباطات انسانی خوبی دارد می تواند مسئول روابط عمومی خوبی برای سازمان باشد، غافل از اینکه این افراد معمولا- در محیط به شدت تخصصی روابط عمومی، باعث آسیب زدن به روابط عمومی و سازمان می شود.

ارزش فراموش شده کثرت گرایی یکی دیگر از دلایلی است که روابط عمومی در ایران، شایسته سالار نیست. کثرت گرایی شالوده و پایه شایسته سالاری و لیاقت گرایی است و فقدان آن آسیب های جدی را به سازمان های امروزی که باید در محیط رقابتی تلاش کنند، می زند.

وقتی سازمان در گزینش نیروی کار و بهره گیری از نیروی انسانی، صلاحیت ها و مهارت ها را به مسائل حاشیه ای ترجیح نمی دهد، افرادی استخدام می شوند که کارایی لازم را برای بر عهده گرفتن مسئولیت های محوله ندارند. و روابط عمومی یکی از بخش هایی است که در ارزش های فنی و حرفه ای شخص، گاهی اوقات در مقابل سایر ویژگی های او نادیده گرفته می شود. لذا واحد روابط عمومی نمی تواند به اندازه کافی قدرت خود را نشان دهد و از این روست که روابط عمومی در کشور ما چنین وضعیتی دارد.

• نتیجه عدم شایسته سالاری در روابط عمومی ایران
اگر نیروهای متخصص در یک حوزه فعالیت نکنند، آن بخش به تدریج به بخشی ناکارآمد تبدیل می شود و علاوه بر آن هزینه های فراوانی را بر سازمان و جامعه وارد می کند.

روابط عمومی در این زمینه در صدر قرار دارد، چراکه روابط عمومی خط مقدم سازمان است و بی کفایتی آن سبب می شود مخاطبان اعتماد خود را از سازمان از دست بدهند و این مساله به ویژه در مورد شرکت هایی سهامی که ذینفعان و سهامداران از شرکت انتظاراتی دارند، بیشتر خودش را نشان می دهد و به شدت شهرت سازمان را خدشه دار می کند.

متاسفانه به دلیل اینکه اثرات فعالیت های روابط عمومی به مرور زمان، نشان داده می شود، روابط عمومی هایی که با شخصیت های غیر متخصص اداره می شوند، در ظاهر بسیار شیک و کامل به نظر می رسند، اما در نهایت کارایی خود را برای انجام مسئولیت اصلی شان ندارند.

بی کفایتی افراد این روابط عمومی ها سبب می شود که برای پیش برد اهداف ارتباطی سازمان دست به اعمال خلاف اخلاق حرفه ای روابط عمومی بزنند. در نتیجه می بینیم که برخی از روابط عمومی ها به خبرنگاران رشوه می دهند یا حتی گاهی دیده شده که خبرنگاران در واحد روابط عمومی به طور پاره وقت استخدام می شوند، تا این مساله حق سکوتی باشد به ناتوانی حرفه ای و انتخاب ناشایسته کارگزاران روابط عمومی!