درسی برای آموختن وبکاربستن فردی وعمومی

وصیت نامه داریوش هخامنشی

اینک که من از دنیا می روم بیست وپنج کشور جزو امپراتوری ایران می باشد ودر تمام این کشورها پول ایران رواج دارد و ایرانیان در آن کشورها دارای احترام می باشند و مردم کشور ها نیز دارای احترام هستند جانشین من خشایارشا باید مثل من در حفظ این کشورها بکوشد و راه نگهداری این کشورها این است که در امور داخلی آنها دخالت نکند و مذهب و شعائر آنها را محترم بشمارد.

 اکنون که من از دنیا می روم تو دوازده کرور زر درخزانه سلطنتی داری و این زر یکی از ارکان قدرت تو می باشد. زیرا قدرت یک پادشاه فقط در شمشیر نیست بلکه به ثروت نیز هست البته به خاطر داشته باش که تو باید به این ذخیره ها یبافزایی نه که از آن بکاهی. من نمی گویم که از آن برداشت نکنی زیرا قاعده این زر این است که هنگام ضرورت از آن برداشت کنند.

اما در اولین فرصت آنچه را که برداشتی به خزانه برگردان. مادرت آتوسا بر من حق دارد پس پیوسته وسایل رضایت خاطرش را فراهم کن. ده سال است که من مشغول ساختن انبار های غله در نقاط مختلف کشور هستم و من روش ساختن این انبارها که از سنگ ساخته می شود به شکل استوانه است, در مصر آموختم. چون انبار ها پیوسته تخلیه می شود حشرات در آن بوجود نمی آیند و غله در این انبارها سال ها می ماند. بدون اینکه فاسد شوند. و تو باید بعد از من به ساختن انبار های غله ادامه دهی تا اینکه همواره آذوقه دو یا سه سال کشور در انبارها موجود باشد و هر سال بعد از اینکه غله جدید بدست آمد از غله موجود در انبارها برای تامین کسری خواربار استفاده کن و غله جدید را بعد از اینکه بو جاری شد به انبار منتقل نما. 

بدین ترتیب تو هرگز برای آذوقه در این مملکت دغدغه نخواهی داشت ولو دو یا سه سال پیاپی خشکسالی شود. هرگز دوستان و ندیمان خود را به کارهای مملکتی نگمار برای آنان همان مزیت دوست بودن با تو کافیست. چون اگر دوستان و ندیمان خود را به کارهای مملکتی بگماری و آن به مردم ظلم بنمایند و استقاده نامشروع کنند نخواهی توانست آنهارا مجازات کنی چون با تو دوست هستند وتو ناچاری رعایت دوستی نمایی. کانالی که من می حواستم بین شط نیل و دریای سرخ بوجود بیاورم هنوز به اتمام نرسیده و تمام کردن این کانال از نظر بازرگانی و جنگی خیلی اهمیت دارد و تو باید آن کانال را باتمام برسانی و عوارض عبور کشتی ها از آن کانال نباید آنقدر سنگین باشد که ناخدایان کشتی ها ترجیح بدهند که از آن عبور نکنند.

اکنون من سپاهی به طرف مصر فرستادم تا اینکه در این قلمرو ایران, نظم وامنیت برقرار کند. ولی فرصت نکردم سپاهی به یونان بفرستم و تو باید این کار را به انجام برسانی. با یک ارتش نیرومند به یونان خمله کن و به یونانیان بفهمان که پادشاه ایران قادر است مرتکبین فجایع را تنبیه کند. توصیه می کنم هرگز دروغگو و متملق را به خود راه نده. چون هر دوی آنها آفت سلطنت هستند و بدون ترحم دروغگو را از خود دور کن. افسران و سربازان ارتش را راضی نگهدار و با آنها بدرفتاری نکن. اگر بد رفتاری کنی آنها نخواهند توانست معامله متقابل کنند. اما در میدان جنگ تلافی خواهند کرد. ولو به قیمت کشته شدن جان خودشان باشد و تلافی آنها اینطور خواهد بود که دست روی دست می گذارند وتسلیم می شوند تا اینکه وسیله شکست خوردن تو را فراهم نمایند.

امر آموزش را که من شروع کردم ادامه بده و بگذار اتباع تو بتوانند بخوانند و بنویسند تا اینکه فهم و عقل آنها بیشتر شود و هر قدر که فهم آنها زیادتر شود تو بهتر می توانی سلطنت کنی. همواره حامی کیش یزدان پرست باش ولی هیچ قومی را مجبور نکن که از کیش تو پیروی کنند و پیوسته به خاطر داشته باش که هر کس باید آزاد باشد که از هر کیشی که میل دارد پیروی کند.

بعد از اینکه من زندگی را بدرود گفتم. بدن من را بشوی و آنگاه کفنی را خود فراهم کردم برمن بپیچان ودر تابوت سنگی قرار بده ودر قبر بگذار. اما قبرم را که موجود است مسدود نکن تا هر زمان که می توانی وارد قبر شوی و تابوت سنگی مرا در آنجا ببینی و بفهمی. من که پدر تو و پادشاهی مقتدر بودم و بر بیست و پنج کشور سلطنت می کردم, مردم و تو نیز مثل من خواهی مرد زیرا سرنوشت آدمی این است که بمیرد. خواه پادشاه بیست وپنج کشور باشد و یا یک خار کن. اگر تو هر زمان که فرصت بدست می آوری وارد قبر شوی و تابوت را ببینی. زنهار, زنهار. هرگز هم مدعی و هم قاضی نشو اگر از کسی ادعایی داری موافقت کن که یک قاضی بی طرف آن ادعا را مورد رسیدگی قرار بدهد و رای صادر نماید.

زیرا کسی که مدعی است اگر قاضی هم باشد ظلم خواهد کرد. هرگز از آباد کردن دست بر ندار, زیرا اگر دست از آباد کردن برداری کشور تو رو به ویرانی خواهد گذاشت. در آباد کردن, حفر قنات و احداث جاده و شهر سازی را در درجه اول اهمیت قرار بده. عفو وسخاوت را قراموش نکن وبدان که عفو فقط موقعی باید بکار بیفتد که کسی نسبت به تو خطائی کرده باشد واگر به دیگری خطائی کرده باشد و تو خطا را عفو کنی ظلم کرده ای. بیش از این چیزی نمی گویم و این اظهارات را با کسانی که غیر از تو در این جا حاضرند کردم تا اینکه بدانند قبل از مرگ من توصیه ها را کرده ام و اینک بروید و مرا تنها بگذارید زیرا احساس می کنم مرگم نزدیک شده است.