شبکه‌های اجتماعی ساختاری پیچیده از گروه‌های انسانی محسوب می‌شوند که داخل گروه‌های دوستی، سازمانی و… به‌وجود می‌آیند. بین هر یک از این گروه‌ها مباحث مختلف به اشتراک گذاشته می‌شود و اعضای آن پیرامون موضوعات مطرح شده با یکدیگر بحث و گفت‌وگو می‌کنند.

ورود به هزاره سوم که حضور بیش از پیش اینترنت بین مردم را باعث شد، بر شبکه‌های اجتماعی گروهی هم اثر گذاشت و آن‌ها را به‌قدری به خود وابسته کرد که پس از مدتی شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و مجازی برای حضور مردم راه‌اندازی شدند تا همگان بتوانند علاوه بر ارتباط آسان با یکدیگر، گروه‌های دوستی جدید تشکیل دهند و در جمع‌هایی که تا پیش از این حضور نداشتند هم قرار گیرند. این قبیل اجتماعات در دنیای مجازی به‌قدری دایره گروه‌های انسانی را گسترش داد که مردم، سیاستمداران و بزرگان جهان را که تا پیش از این فقط پشت شیشه تلویزیون می‌دیدند، در جمع دوستان خود قرار دهند و بتوانند با آن‌ها ارتباط نزدیک برقرار کنند.باید توجه داشت که شبکه‌های اجتماعی مجازی از جمله فیس‌بوک، توئیتر، یوتیوب، مای‌اسپیس، اینستاگرام و… این روزها بیشترین مخاطبان خود را بین جوانان پیدا کرده‌اند و روز به‌روز بر محبوبیت آن‌ها افزوده می‌شود.

این طور که بررسی‌های جدید مرکز Pew Internet نشان داده است، ۷۲ درصد جوانان آنلاین در شبکه‌های اجتماعی عضو هستند و این افراد بزرگترین گروه مخاطبان شبکه‌های اجتماعی را تشکیل می‌دهند. محبوبیت این شبکه‌های اجتماعی به قدری نزد کاربران زیاد شده است که پس از روی کار آمدن سایت‌هایی مثل فیس‌بوک و توئیتر، دیگر شرکت‌ها هم به فکر راه‌اندازی فضای مشابه افتادند. از جمله آن‌ها گوگل بود که چند سال قبل شبکه اجتماعی Google+ را راه‌اندازی کرد، یاهو فضایی با نام Mash ترتیب داد، سازمان فضایی ناسا شبکه اجتماعی My Nasa را با موضوعیت هوا و فضا راه‌اندازی کرد و…شبکه اجتماعی فیس‌بوک که در ۴ فوریه ۲۰۰۴ راه‌اندازی شد، تا پایان مارس ۲۰۱۳ بیش از ۱۵/۱میلیارد مشترک داشت که معادل یک‌پنجم جمعیت جهان است و علاوه بر آن پس از گوگل، دومین سایت اینترنتی پرمخاطب جهان نیز به حساب می‌آید و به نوعی فیس‌بوک عنوان بزرگترین شبکه اجتماعی جهان را نیز از آن خود کرده است. توئیتر هم که تنها هفت سال از زمان تأسیس آن می‌گذرد تا پایان فوریه ۲۰۱۳ بیش از ۵۰۰ میلیون کاربر فعال داشت.

مخاطبان این شبکه‌های اجتماعی که روز به‌روز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود، به گونه‌ای مردم را تحت پوشش خود قرار می‌دهند که علاوه بر مخاطبان عام و کاربران خانگی، توانسته‌اند سازمان‌های بزرگ، فعالان تجاری و حتی سیاستمداران را هم جذب کنند. با این روند کارشناسان در یک مطالعه جدید دریافتند که دوسوم رهبران سیاسی ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل متحد در شبکه‌های اجتماعی صفحه‌ شخصی دارند که البته گفته می‌شود تنها ۳۰ نفر از آن‌ها صفحه خود را به صورت شخصی به‌روز می‌کنند و مابقی این کار را به نزدیکان‌شان واگذار کرده‌اند. بیشتر سیاستمداران برای آن‌که ارتباط بهتر و نزدیک‌تری با عموم مردم جهان برقرار کنند، زبان صفحه شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی را انگلیسی کرده‌اند و این طور که مطالعه جدید نشان داده است، زبان اصلی در صفحه شخصی ۹۰ نفر از رهبران سیاسی جهان در شبکه اجتماعی توئیتر انگلیسی است، ۴۱ نفر از آن‌ها با زبان اسپانیایی صفحه شخصی خود را به‌روز می‌کنند، ۲۱ نفر برای صفحه خود زبان فرانسوی را برگزیده‌اند، ۱۷ نفر با زبان عربی با مخاطبان خود صحبت می‌کنند و مابقی هم به زبان‌های دیگر با هواداران‌شان ارتباط برقرار می‌کنند.

کارشناسان بر این باورند که افزایش حیات مجازی کاربران در شبکه‌های اجتماعی باعث شده است تا تسلط و کنترل شهروندان برای دولت‌ها آسان‌تر شود. این فرآیندها همچنین با حضور فراگیر و فرامرزی سیاستمداران دنبال می‌شود که البته در طول فرایند یکسان‌سازی ظاهری در این گونه شبکه‌ها، صاحبان قدرت مانند طیف‌های مختلف مردم به صورت مساوی از امکانات این شبکه‌ها استفاده می‌کنند و ارتباطی بی‌واسطه با مردم عادی برقرار می‌سازند که البته حضور سیاستمداران و قدرتمندان در عرصه شبکه‌های اجتماعی و ارتباط مستقیم با مردم، راه را برای کنترل هرچه بیشتر بر جوامع هموار کرده است.

باید توجه داشت که این روزها اهمیت شبکه‌های اجتماعی به قدری افزایش یافته است که برای انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۲ امریکا گفته شد اگر حضور سیاسی نامزدهای انتخابی در این شبکه‌ها نبود، مشارکت مردم هم تا این حد افزایش پیدا نمی‌کرد. رئیس جمهور امریکا چندی پیش اعلام کرد که اگر در انتخابات سال ۲۰۰۸ زمان بهره‌برداری از شبکه‌های اجتماعی فرا رسیده بود، در انتخابات سال ۲۰۱۲ فرآیند استفاده از حجم وسیع اطلاعات شخصی به صورت آنلاین و آفلاین صورت گرفت که در نهایت منجر به پیروزی شد. اوباما برای پیروزی در این انتخابات به فناوری «داده بزرگ» (Big Data) روی آورد که طی آن انواع اطلاعات از منابع مختلف در مورد رأی‌دهندگان به‌دست می‌آمد و از ترکیب آن‌ها گام بعدی اوباما برای حرکت در شبکه‌های اجتماعی مجازی مشخص می‌شد.البته امریکا تنها کشوری نبود که در عرصه سیاست از شبکه‌های اجتماعی بهره برد.

«به‌په گریلو» کمدین ایتالیایی که از مدتی قبل وارد فضای سیاسی شد، چندی پیش با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و برقراری ارتباط نزدیک‌تر با مردم توانست بیشترین آرای حزبی را در پارلمان ایتالیا از آن خود کند. او برای آن‌که موفقیت خود در انتخابات پارلمان ایتالیا را تضمین کند، جنبشی موسوم به «پنج ستاره» ترتیب داد و با راه‌اندازی یک صفحه اختصاصی برای این جنبش، هواداران فراوانی را به سمت خود جذب کرد و در نهایت موفق شد با کسب ۲۵ درصد آرا بیشترین تعداد رأی برای یک حزب را از آن خود کند.حضور پررنگ رهبران سیاسی جهان در شبکه‌های اجتماعی موجب شده است بسیاری از منتقدان نحوه اداره این فضا را کاملاً سیاسی بدانند و بر این باور باشند که سیاستمداران نیز در اداره این فضای پرمخاطب و مردمی حضور دارند. افزایش قابلیت شبکه‌های اجتماعی در فضای سیاسی به قدری افزایش یافته است که آن‌ها از نظر تعداد هواداران خود در صفحه‌های شخصی با یکدیگر رقابت می‌کنند. همین امر موجب شده است تا کارشناسان بر اساس آخرین بررسی خود فهرست چند سیاستمدار برتر جهان که در شبکه‌ اجتماعی فیس‌بوک بیشترین مخاطب را دارند، به قرار زیر اعلام شود:

۱- «باراک اوباما» (Barack Obama) رئیس جمهور امریکا – تعداد اعضای صفحه: ۳۶,۹۱۷,۳۱۶ نفر – تعداد افرادی که در مورد او صحبت کرده‌اند: ۱,۴۲۲,۳۷۳نفر

۲- «سارا پالین» (Sara Palin) سیاستمدار امریکایی، مفسر و نویسنده – تعداد اعضای صفحه: ۳,۳۱۷,۳۹۱ نفر – تعداد افرادی که در مورد او صحبت کرده‌اند: ۲۲,۷۵۰

۳- «دالای لاما» (Dalai Lama) مؤثرترین چهره در گسترش آئین بودایی تبتی – تعداد اعضای صفحه: ۱۴۸/۲۲۴/۳نفر – تعداد افرادی که در مورد او صحبت کرده‌اند: ۲۲۱,۸۹۹ نفر

۴- «نوی‌نوی آکوئینو» (Noynoy Aquino) رئیس‌ جمهور فیلیپین – تعداد اعضای صفحه: ۲,۲۵۲,۸۲۴ نفر – تعداد افرادی که در مورد او صحبت کرده‌اند: ۱۴,۲۳۸ نفر

۵- «جرج دبلیو. بوش» (George W. Bush) رئیس جمهور اسبق امریکا – تعداد اعضای صفحه: ۱,۷۴۹,۸۶ نفر – تعداد افرادی که در مورد او صحبت کرده‌اند: ۱۳,۹۵۷ نفر

۶- «مانی ویلار» (Manny Villar) بیست‌وپنجمین رهبر مجلس سنای فیلیپین – تعداد اعضای صفحه: ۱,۶۵۵,۷۹۵ نفر – تعداد افرادی که در مورد او صحبت کرده‌اند: ۹۸۵ نفر

۷- «ماهاتیر بن محمد» (Mahathir Bin Mohamad) نخست‌وزیر اسبق کشور مالزی – تعداد اعضای صفحه: ۰۴۶/۳۲۲/۱ نفر – تعداد افرادی که در مورد او صحبت کرده‌اند: ۸۵۴۵ نفر

۸- «میت رامنی» (Mitt Rimney) فرماندار اسبق ایالت ماساچوست امریکا – تعداد اعضای صفحه: ۱,۶۱۰,۸۵۹ نفر – تعداد افرادی که در مورد او صحبت کرده‌اند: ۲۱۴,۰۸۵ نفر

۹- «آرنولد شوارتزینگر» (Arnold Schwarzenegger) فرماندار اسبق ایالت کالیفرنیای امریکا – تعداد افراد صفحه: ۱,۵۳۰,۲۳۱ نفر – تعداد افرادی که در مورد او صحبت کرده‌اند: ۴۳,۸۸۸ نفر

۱۰- «هریبرتو فلیکس گوئـــ را» (Heriberto Felix Guerra) وزیر توسعه اجتماعی کشور مکزیک – تعداد اعضای صفحه: ۱,۴۵۲,۶۴۷ نفر – تعداد افرادی که در مورد او صحبت کرده‌اند: ۲۵,۸۳۰ نفر

۱۱- «رجب طیب اردوغان» (Recep Tayyip Erdogan) نخست‌وزیر ترکیه – تعداد اعضای صفحه: ۱,۴۴۷,۱۸۹ نفر – تعداد افرادی که در مورد او صحبت کرده‌اند: ۵۳,۱۰۳ نفر

کاربردهای انواع شبکه‌های اجتماعی در حوزه سیاست به قدری افزایش یافته است که از ۳۴۹ عضو پارلمان امریکا، ۲۷۵ نفر به نوعی عضو این قبیل شبکه‌ها بوده‌اند. از این مجموعه ۱۵۱ نفر صفحه شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی را مسدود کرده‌اند و در مقابل، ۴۷ نفر از آن‌ها یک صفحه ویژه در شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی کرده‌اند که تمامی هواداران می‌توانند در آن حضور یابند. در کشور امریکا ۸ حزب فعالیت می‌کند که گفته می‌شود ۷۵ درصد اعضای ۷ حزب از آن‌ها به صورت مستمر در شبکه‌های اجتماعی حضور می‌یابند.این فرآیند نشان دهنده گستردگی تعامل شبکه‌های اجتماعی با دنیای سیاست که این فضا هرچه بیشتر به جلو حرکت می‌کند، رابطه بین آن‌ها تنگ‌تر می‌شود و در نهایت رهبران سیاسی جهان برای موفقیت در دنیای حقیقی خود را بیش از هر زمان دیگری وابسته به دنیای مجازی می‌دانند. اگرچه شبکه‌های اجتماعی فضایی نوپا و نوظهور در حوزه ارتباطات محسوب می‌شوند، اما در آینده نزدیک این قبیل ابزارها به کاربردی‌ترین روش ارتباطی تبدیل خواهند شد.