شبکه اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا)-|| دیکشنری آکسفورد از سال 2004 تاکنون هر ساله یک واژه را به عنوان واژه سال انتخاب کرده، اما امسال برای اولین بار این انتخاب از سوی مردم انجام شده است. واژه سال 2022 آکسفورد که از طریق نظرسنجی آنلاین از بیش از 34 هزار انگلیسی زبان انتخاب شده، «حالت اجنه‌ای» (Goblin mode) است.

«گابلین» شخصیت معروف مجموعه فیلم های «ارباب حلقه ها» است. آکسفورد در توضیح انتخاب این واژه گفته است: «حالت اجنه‌ای به رفتاری گفته می شود که هیچ گونه احساس ندامت و عذر خواهی در آن وجود ندارد. به طرز خودپسندانه ای، همراه با خمودگی، شلختگی و حرص است و معمولا به گونه ای برخلاف هنجارها و انتظارات اجتماعی است.»

این واژه اولین بار در سال ۲۰۰۹ در توئیتر مشاهده شد و در سال ۲۰۲۲ همزمان با لغو قرنطینه های کرونایی، محبوبیت زیادی پیدا کرد؛ چراکه مردم هنوز به لغو محدودیت ها بدبین بودند.

با وجود آنکه عبارت «حالت اجنه‌ای» در خارج از فضای مجازی تقریبا ناشناخته است، اما در شبکه های اجتماعی، بسامد بالایی دارد و بیش از 93 درصد از 34 هزار رأی را به خود اختصاص داده است. این انتخاب گواهی بر ناآرام بودن فزاینده مردم پس از سال ها آشفتگی ناشی از شیوع کووید و تغییرات عظیم در رفتار و سیاست های رسانه های اجتماعی است.

کلمه سال برای انعکاس «خلقیات، حالات و یا مشغله های 12 ماه گذشته» است. این اولین بار است که عبارت برنده امسال با رأی عمومی مردم از میان سه فینالیست انتخاب شده است. دو واژه دیگر، «متاورس» و «ایستاده در کنار...» بودند که اولی به محیط واقعیت مجازی اشاره دارد و دومی، هشتگی است که در فضای مجازی برای اعلام همبستگی استفاده می شود. بدین ترتیب، واژه «حالت اجنه‌ای» به عنوان واژه سال آکسفورد انتخاب شد و رسما به دیکشنری آکسفورد افزوده شد.

دیکشنری آکسفورد در سال ۲۰۲۱ نیز با توجه به گسترش واکسیناسیون در سطح جهان، واژه «Vax» به معنای واکسیناسیون را به عنوان واژه سال انتخاب کرد. واژه نگاران فرهنگ لغت آکسفورد برای نمایش فضای این سال به سراغ واکسیناسیون کرونا رفتند و واژه «Vax» را به عنوان واژه سال انتخاب کردند. استفاده از این واژه در سال 2021 میلادی ۷۲ برابر شده و همچنین دیگر واژگان مرتبط با واکسیناسیون مثل Double-vaxxed (کسی که دو دوز واکسن دریافت کرده است)، unvaxxed (واکسینه نشده) و anti-vaxxer (مخالف واکسیناسیون) و «vaccine passport» (گذرنامه واکسن) نیز به لطف همه گیری کرونا با استقبال قابل توجهی در ادبیات گفتاری جامعه مواجه شدند.

دانشگاه آکسفورد همچنین در سال 2020، سالی ویژه و بی سابقه را پشت سر گذاشت و برای اولین بار به جای یک واژه، چند واژه سال را انتخاب کرد؛ چراکه معتقد بود نمی توان فقط یک کلمه را به سال 2020 نسبت داد. از جمله واژگان انتخاب شده آکسفورد در این سال می توان به «آتش ‎سوزی جنگل ‎ها» به دلیل آتش‎ سوزی ‎های متعدد در جنگل‎ های استرالیا، «تبرئه» به دلیل استیضاح دونالد ترامپ رئیس جمهور وقت آمریکا، «جان سیاه‎ پوستان مهم است» به خاطر قتل جورج فلوید به دست پلیس آمریکا و کلمات «کووید-19»، «قرنطینه»، «فاصله اجتماعی» و «بازگشایی» اشاره کرد. به نظر می رسد کرونا حتی دنیای کلمات را هم آلوده کرده است. واژه نگاران آکسفورد برای سال ۲۰۱۹ نیز واژه «Climate Emergency» به معنای اضطرار اقلیمی را به عنوان واژه سال انتخاب کردند.

«حالت اجنه‌ای» در حالی به عنوان واژه سال آکسفورد انتخاب شد که هفته گذشته دیکشنری مریام-وبستر اعلام کرد که واژه «تحمیق» (Gaslighting) را به عنوان کلمه سال ۲۰۲۲ برگزیده است. شاید واژه «تحمیق»، انگلیسی ‎زبانان را در ابتدا به یاد چراغ های توری گازسوز قدیم بیندازد، اما این واژه انگلیسی در کاربرد دیگر خود به معنای «تحمیق»، «دستکاری ذهنی» و «گمراه کردن» به کار می رود. میزان جست وجوی این کلمه در وب سایت مریام-وبستر (merriam-webster.com) در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل، ۱۷۴۰ درصد افزایش داشته، اما این رشد قابل توجه برای یافتن معنای یک کلمه، کمی عجیب به نظر می رسد؛ چراکه برخلاف سالیان قبل، عوامل متعددی برای این موضوع وجود دارد.

«پیتر سوکولوفسکی»، سردبیر مریام وبستر در این باره می گوید: «جست وجو برای واژه «تحمیق» در چهار سال گذشته همواره رو به افزایش بوده است. معمولا یک اتفاق خاص در یک برهه زمانی مشخص باعث افزایش جست وجوی یک کلمه می شود، اما در سال ۲۰۲۲ هیچ رویداد واحدی وجود نداشت که کنجکاوی را در مورد این کلمه برانگیزد.» البته کلمات دیگری نظیر «deepfakes» به معنای «جعل عمیق»، «dark web» به معنای «وب تاریک»، «deep states» به معنای «دولت پنهان»، «fake news» به معنای «اخبار جعلی» و«trolling» به معنای «اوباشی گری مجازی» نیز بیشترین جست وجو را به خود اختصاص داده اند.

اما واژه سال دیکشنری مریام-وبستر دقیقا به چه معناست؟ مریام-وبستر در توضیح معنای این واژه نوشته است: «تحمیق» (Gaslighting) نوعی دستکاری روانی یک فرد در یک دوره نسبتا طولانی است که «قربانی را وادار می کند اعتبار افکار، درک واقعیت و خاطرات خود را زیر سوال ببرد و معمولا منجر به سردرگمی، از دست دادن اعتماد به نفس و عزت نفس، عدم اطمینان از ثبات عاطفی و وابستگی فرد قربانی به تحمیق گر می شود.» در واقع، «تحمیق» یک ابزار شنیع است که توسط سیاستمداران، دولتمردان و حتی در مواردی توسط افراد خانواده نسبت به سایر اعضا استفاده می شود.

همچنین نوع خاصی از احمق انگاری وجود دارد که به آن «تحمیق پزشکی» گفته می شود و آن زمانی است که یک بیمار با مراجعه به پزشک و گفتن نشانه های بیماری خود، با این برخورد پزشک مواجه می شود که این علائم همه ساخته و پرداخته ذهن خود بیمار است و او مشکل خاصی ندارد.

واژه «Gaslighting» اولین بار با نمایشنامه «چراغ توری» اثر پاتریک همیلتون در سال ۱۹۳۸ بر سر زبان ها افتاد. بعدها در دهه ۱۹۴۰ دو اقتباس سینمایی از این نمایشنامه صورت گرفت که یکی از آنها «چراغ گاز» به کارگردانی جورج کوکور در سال ۱۹۴۴ با بازی اینگرید برگمن در نقش پائولا آلکویست و چارلز بویر در نقش گرگوری آنتون بود. شخصیت های این فیلم پس از اینکه عاشق یکدیگر می شوند با هم ازدواج می کنند و هنوز چندی از زندگی مشترک آنها نمی گذرد که مشخص می شود مرد سعی در «تحمیق» همسر خود دارد، به طوری که او اصرار دارد گلایه پائولا از کم نور شدن مداوم چراغ های گازی خانه های لندن، حاصل ذهن آشفته اوست؛ در حالی که اصلا اینطور نیست.

این واژه بعدها از سوی پزشکان برای توصیف بالینی نوعی کنترل اجباری طولانی‎مدت در روابط نیز به کار رفت. از دیگر واژگان پرکاربرد دیکشنری مریام-وبستر اینها هستند: «اولیگارش» که تحت تأثیر حمله روسیه به اوکراین پربازدید شد؛ «اُمیکرون» گونه پایدار کووید و پانزدهمین حرف الفبای یونانی؛ «Codify» به معنای «تدوین قانون» مانند تبدیل حق سقط جنین به قانون فدرال و «Queen consort» به معنای مصاحب ملکه و لقبی که به کامیلا، همسر پادشاه چارلز بریتانیا گفته می شود. واژه سال 2021 دیکشنری مریام-وبستر همانند دیکشنری آکسفورد، «واکسن» بوده است.

منبع: forsatnet