شبکه اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا)-|| آینده ارتباطات در آسیا عنوان گزارشی است تحقیقی و توصیفی که در سال‌های 2019 و 2020 در پی بروز محدودیت‌های کاری ناشی از شیوع کرونا به‌انجام رسیده است.

در این گزارش با 27 تن از مدیران حوزه‌های ارتباطات و روابط‌عمومی در کشورهای آسیایی از جمله، چین، ژاپن، کره جنوبی، هند، سنگاپور، هنگ‌کنگ و تایلند گفتگوهای عمیقی انجام شده است که البته قسمتی از این تحقیق در سال 2019 و بخش بعدی آن در سال 2020 تکمیل شد.

گروه تحقیق به‌طور متمرکز با مدیران به بحث‌وگفتگو پرداخته و نسبت به جمع‌آوری داده‌ها اقدام کردند. در حقیقت این گزارش بر پایه مصاحبه‌هایی است که توسط موسسه روابط‌عمومی آمریکا با مدیران ارشد ارتباطات و روابط‌عمومی شرکت‌های فعال در صنایع خودروسازی، انرژی، آموزش و پرورش و غیره انجام شده است.

یافته‌های مصاحبه به روش گروه متمرکز و در شرایط کرونا به‌شکل موضوعی با 20 تن از مدیران ارشد ارتباطات به بحث گذاشته شده و نتیجه گفتگو در دو مرحله شامل مصاحبه و مباحثه در ابتدای سال 2022 با عنوان گزارش آینده ارتباطات در آسیا 2021 منتشر شده که در جشن ملی روابط‌عمومی از سوی آقای باقریان انتخاب و ترجمه شده و اینک تبیین و ارایه آن بر عهده بنده گذاشته شده است.

در چکیده گزارش آمده است که این گزارش به بررسی الگوهای رایج تغییرات و نوآوری‌هایی می‌پردازد که بر ارتباطات، نحوه تعامل با ذینفعان و مدیریت اعتبار شرکت‌های آسیایی تاثیر می‌گذارند.

براساس گزارش سال 2019 موسسه مکنزی‌گلوبال، پیش‌بینی می‌شود که آسیا کماکان پیشرفت خود را در اصلی‌ترین شاخص‌های اقتصادی از جله تولید ناخالص داخلی ادامه می‌دهد. از سویی دیگر نیمی از کاربران اینترنت دنیا (2/2میلیارد) در آسیا حضور دارند که نشانه‌ای از پیشرفت فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی در این قاره است. حدود 65 درصد از ترافیک منطقه‌ای آسیا اقیانوسیه متعلق به گوشی‌های هوشمند است.

محورهای عمده این گزارش دربرگیرنده مواردی از جمله اینکه آینده آسیا در گرو امروز است، تحول در کارکردهای ارتباطات، رشد تصاعدی فناوری ارتباطی، تمرکز بر ارتباطات داخلی سازمان و توجه به ابعاد زیست‌محیطی، اجتماعی و شرکتی در حاکمیت است. سه محور مسایل زیست‌محیطی، امور اجتماعی و نقش شرکت‌ها در اداره کشور نیز مورد تاکید قرارگرفته است.

در این گزارش همچنین به‌موضوع اقتصادهای دیجیتال آسیا و اینکه بسیاری از کشورهای آسیایی در رتبه‌های بالای اقتصادهای دیجتال قرار دارند، اشاره شده است.

پلتفرم‌های دیجیتال، متفاوت از بازاری به بازار دیگر در آسیا دانسته شده و استفاده ارتباط‌گیرندگان برای دسترسی به ذینفعان داخلی و خارجی از چندین پلتفرم رایج نظیر واتساپ، وایبر، ویچت، مایکروسافت‌تیمز و سایر پلتفرم‌ها اجتناب‌ناپذیر عنوان شده است.

این گزارش بازار هر منطقه یا هرکشور آسیایی را بسیار متفاوت از یکدیگر با سیستم‌های عامل دیجیتال متفاوت دانسته و عاملان اجرایی را به‌طور فزاینده‌ای منطقه‌ای و محلی برشمرده است. البته باید گفت منظور از کشورهای آسیایی نه تمام کشورهای قاره آسیا بلکه کشورهای پیشگام در حوزه فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی مدنظر بوده است.

درتحقیق مذکور که به‌صورت گزارشی جامع ارایه شده به‌موضوع کووید-19 به‌عنوان عاملی تاثیرگذار در تحولات ارتباطی نیز پرداخته شده است.

مدیرانی که با آن‌ها مصاحبه شده دلایلی را مطرح کرده‌اند که بروز کرونا موجب رشد فناوری‌های ارتباطی به‌صورت تصاعدی شده است و علاوه بر رشد فناوری‌های ارتباطی موجب تغییراتی در مسایل سیاسی و اجتماعی و سبک ارتباطات اجتماعی و حرکت به‌سوی غیررسمی شدن ارتباطات را رقم زده است.

بر اساس این گزارش، کووید-19 به‌مثابه کاتالیزوری برای تغییر در روش‌های ارتباطی بوده که رهبران بر این موضوع تمرکز دارند که چگونه این تغییرات در قالب یک برنامه منسجم ارتباطی در سطح جهان جای می‌گیرد؛ زیرا رشد سریع فناوری بر عملکرد ارتباطی فشار وارد می‌آورد و باعث افزایش سرعت تغییر تحت تاثیر رشد فناوری و نوآوری، کووید-19، عوامل سیاسی و اجتماعی شده است. از سویی دیگر تغییر در سبک ارتباطات این‌گونه بوده که از نظر لحن و ارایه غیررسمی‌تر، سرمایه‌گذاری بیشتر در حوزه فناوری ارتباطات، افزایش پاسخگویی و کوتاه شدن اندازه پیام‌ها را سبب شده است.

از این حیث در کشور ما نیز شاهد تغییرات رو به پیشرفت و امیدوار کننده‌ای هستیم اگر همچنان به مسیر رو به رشد خود ادامه دهد شاهد تغییرات مثبت در سبک‌های ارتباطی موجود خواهیم بود.

در بخش دیگری از گزارش مذکور به مقوله ارتباطات راهبردی و موثر پرداخته شده است و در این باره چنین آمده است که از نظر تاریخی، نقش ارتباطات در آسیا به‌مثابه کارکرد مطبوعات تلقی می‌شود که به‌سرعت در حال تکامل و پیشرفت بوده و ایفای نقش راهبردی فعال، جایگزین می‌شود.

در باره اینکه نقش ارتباطات استراتژیک چگونه باید باشد، آموزش‌های مستمر را همچنان مورد نیاز دانسته است. البته در این باره باید گفت که در حوزه ارتباطات و روابط‌عمومی هرساله رشته‌ها و عناوین درسی جدیدی لازم است تا به دروس دانشگاهی افزوده شود. به‌نحوی‌که در سایر رشته‌های دانشگاهی کمتر درخواستی در این زمینه مشاهده می‌شود و دلیل آن هم ضرورت بروز بودن آموزش همگام با تحول و نوآوری در رسانه‌های اجتماعی و ارتباطی و نیازهای آموزشی جدید هستیم.
از دیگرمحورهای مورد اشاره در این گزارش، ایجاد فرهنگ جدید دنیای دیجیتال است. فرهنگ بر نحوه تعامل افراد روی پلتفرم‌های دیجیتال اثر دارد و بر تفسیر معیارها تاثیرگذار بوده است.

می توان گفت بر اساس این گزارش نوعی سردرگمی میان مدیران کشورهای آسیایی موردمطالعه این تحقیق وجود دارد. با وجود فشارها برای ارایه معیارهای قوی‌تر اما گویا نمی‌دانند از کجا باید شروع کنند.

از مباحث دیگر مطرح شده در این گزارش، مسئله هوش مصنوعی و کارکردهای آن از نگاه مدیران است و نتایج حاصل شده بیانگر این است که هوش مصنوعی یک نیروی قدرتمند و مثبت است و در بازار آسیا کاربردهای متنوعی دارد از جمله: ذخیره‌سازی و سازماندهی داده‌ها، آموزش و ارتقای مهارت‌های کارکنان، نوشتن اخبار و گزارش‌های سالانه، تبدیل متن به ویدئو، تحلیل مکالمه ای رسانه‌های اجتماعی و انجام تحقیقات رسانه‌ای.

بخش دیگری از گزارش به اقتصاد دیجیتال و اینکه کدام رسانه‌ها و پلتفرم‌ها پیشگام در اقتصاد دیجیتال هستند اشاره می‌کند. با رشد فناوری، تلفن همراه به‌عنوان رسانه اول، پیشگام تغییرات و نحوه ارتباط شرکت‌ها عنوان شده است. سرمایه‌گذاری‌ها نیز در وب‌سایت‌ها کمتر و بیشتر روی برنامه‌ها و اپ‌ها خواهد بود.

در این گزارش پیش‌بینی شده است بسیاری از پلتفرم‌های اجتماعی محلی در آسیا یک اکوسیستم آنلاین کامل را ارایه می‌کنند و به مردم این امکان را می‌دهند که اغلب یا تمام فعالیت‌های آنلاین روزانه خود را از طریق آن پلتفرم انجام دهند.

اشتراک‌گذاری و شخصی‌سازی از نتایج تحقیق انجام شده است و در گزارش آن بر مقوله سرمایه‌گذاری بیشتر روی محتوای شخصی‌سازی‌شده اشاره دارد.

تمرکز بیشتر بر رسانه‌های دارای مالکیت فردی و اشتراک‌گذاری و همچنین متنفذان آنلاین خواهد بود و البته میزان نفوذ رسانه‌ها در هر کشور تفاوت دارد. به‌عنوان نمونه در ژاپن، به‌عنوان یکی از کشورهای پیشگام در حوزه فناوری ارتباطی و اطلاعاتی با ترافیک بالای اینترنت، این رسانه‌های سنتی هستند که همچنان مهم‌ترین و موثرترین کانال‌های ارتباطی محسوب می‌شوند.

شیوع کووید-19 و افزایش شدید سرمایه‌گذاری در منابع و مدیریت زمان، سرمایه‌گذاری در فناوری‌ها برای برقراری ارتباط بهتر با کارکنان و افزایش60 درصدی حجم جستجوی کار در لینکداین به‌ویژه جستجوی کار از راه دور در بازارهای کلیدی مانند چین، هند، استرالیا و سنگاپور از دیگر یافته‌های این تحقیق است.

موردتوجه قرار گرفتن مدیران داخلی و اینکه کارکنان می‌خواهند که رهبران‌شان بیشتر دیده شوند نیز از دیگر مباحث مورد اشاره در این گزارش است. مدیران، بیشتر در سیستم‌عامل‌های رسانه‌ای اجتماعی حضور دارند و بعضی از رهبران این دیده‌شدن را پذیرفته‌اند. زیرا کارکنان نیز دوست دارند دیده شوند و به آن‌ها اجازه می‌دهد در دست‌یابی به اهداف شرکت موفق‌تر باشند. اینترانت در سازمان‌ها حضور فعال مدیران را می‌طلبد. البته در ایران در صفحات اصلی وب‌سایت سازمان‌ها این حضور همیشه وجود دارد و به‌عنوان نمونه، در وب‌سایت دانشگاه ما 70 درصد محتوا را مطالبی پیرامون مدیران تشکیل می‌دهد.

درگیر شدن با تلفن همراه در کار و اینکه مرز بین زندگی شخصی و حرفه‌ای ناپدید شده زیرا کارکنان به ارتباطات شخصی‌تر تمایل دارند از دیگر موضوعات این گزارش است. کارمندان در آسیا می‌خواهند از ابزارهای دیجیتالی که در حال حاضر در زندگی شخصی خود استفاده می‌کنند در شغل نیز به‌کار ببرند.

یافته‌های تحقیق موسسه آمریکایی به تغییرات فرهنگی حادث شده در کشورهای آسیایی نیز اشاره دارد و در گزارش ارایه شده آمده است که کووید-19 سبب ایجاد برخی تغییرات در راستای بهتر شدن ارتباطات شده است اما مقاومت در برابر تغییر را منجر به حذف شرکت‌ها در بازار رقابت عنوان می‌کند. تمرکز روی تغییرات فرهنگی از سطوح بالای مدیریت به پایین قرار دارد. شرکت‌هایی که در برابر نوآوری‌ها مقاومت می‌کنند منجر به حذف خودشان در بازار رقابت می‌شود و هرگز نمی‌تواند به گذشته خود باز گردند.

از سویی دیگر در این گزارش به سرمایه‌گذاری برای تامین نیازهای مهارتی اشاره شده است. آماده‌شدن برای پیشرفت در آینده کاری، مانند اتوماسیون، درگیرکردن نیروی کار چند نسلی به‌عنوان یک اقدام کلیدی، نوآوری و توسعه در منطقه آسیا اقیانوسیه که کمک به کمبود مهارت‌های کلیدی مورد نیاز می‌کند، از دیگر مباحث مطرح شده در گزارش محسوب می‌شود.

توسعه پایدار، محیط‌زیست، جامعه و حکومت و ظهور مسایل مدیریت از دیگر محورهای گزارش است. اینکه رهبران ارتباطات به بحث‌های ژئوپلیتیک کشیده می‌شوند اما شرکت‌ها برای مشارکت تردید دارند و به‌نوعی در پوسته محافظه‌کاری قرار می‌گیرند از چالش‌های مطرح شده در این گزارش است.

اینکه دولت جدید آمریکا به ریاست جمهوری بایدن بر روی موضوعاتی از قبیل مقررات جدید، تعامل بیشتر با مشتری تاکید دارد را نیز حاکی از این دانسته شده که رهبران آینده بیشتر به‌دنبال ابرازنظر در مورد مسایل اجتماعی هستند و از شرکت‌ها خواسته می‌شود مسایل حیاتی را ارزیابی کنند. به‌عنوان نمونه، تاثیر مقررات و قوانین بر نام تجاری یا شهرت شرکت را مورد رصد قرار بدهند و دیگر آنکه در مورد چه مسایلی از منظر جهانی صحبت کنیم. اینکه روابط‌عمومی و ارتباطات چه نقشی در جهانی‌سازی محتوا دارند و اینکه در چه مسایلی از منظر جهانی ورود کنند.

در جمع‌بندی گزارش آینده ارتباطات در آسیا می‌توان این موارد را برشمرد:
- آسیا از نظر دگرگونی فناوری در جهان پیشتاز است.
- آسیا بلوک یکپارچه ارتباطی نیست و در ابعاد مختلف، بسیار متنوع است.
- همه‌گیری کووید-19 تحول ارتباطات در آسیا را تسریع کرد.
- تغییر به‌سمت تلفن همراه به‌مثابه "رسانه اول" و تاکید بیشتر بر ارتباطات داخلی شیوه آینده است.
- تمرکز شرکت‌های آسیایی بر روی مسایلESG به‌ویژه در مورد توسعه پایدار موضوع دیگری‌است که در جشن ملی روز روابط‌عمومی باید به آن اشاره کرد.
به ثمر نشستن تلاش‌ها و مکاتبه‌های مختلف با وزارت علوم مبنی بر درخواست برای افزایش گرایش‌های جدید دانشگاهی که از سال 86 ادامه داشت خوشبختانه مورد تصویب قرار گرفت.

گرایش‌هایی مانند رسانه‌های اجتماعی، امور بازرگانی و صنعت، امور بین‌الملل، امور اجتماعی و فرهنگی است که از مهرماه سال جاری به‌اجرا درمی‌آید.

امیدوارم در کنار رشد کمی رشته ارتباطات، شاهد رشد کیفی آن نیز باشیم تا آنجا که به مدل روابط‌عمومی فکورانه که حرف‌هایی برای گفتن در جهان دارد دست یابیم.