معرفی نویسنده
دکتر حسن ربیعی عضو سابق هیات مدیره انجمن متخصصان روابط‌عمومی ایران، از پیشکسوتان و اساتید روابط‌عمومی کشور می‌باشد. بیش از پانزده سال سابقه فعالیت حرفه‌ای در عرصه روابط‌عمومی در داخل و خارج کشور، انجام ده‌ها پروژه مطالعاتی و تحقیقاتی در موضوعات فرهنگی و اجتماعی و تالیف چندین جلد کتاب و ده‌ها مقاله علمی و تخصصی در مباحث روابط‌عمومی و علوم ارتباطات، بخشی از فعالیت‌های علمی و پژوهشی ایشان می‌باشد. دریافت اولین مدال روابط‌عمومی ایران از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1392، کسب تندیس دکتر نطقی بنیانگذار روابط‌عمومی ایران، چهره سال روابط‌عمومی کشور در سال 1395، دریافت نشان افتخار مدیریت از همایش چهره‌های ماندگار مدیریت ایران و دریافت ده‌ها تندیس و نشان ویژه از جمله توفیق‌های ایشان در عرصه روابط‌عمومی کشور می‌باشد. بازدید از پیشرفت‌ها و مدل‌های علمی و تکنولوژیک ارتباطی و تبلیغاتی کشورهای آلمان، هلند، مجارستان ، بوسنی، ارمنستان، ترکیه، لبنان، امارات، هندوستان، مالزی، سنگاپور و برخی کشورهای آفریقایی، گوشه‌ای از فعالیت‌های دکتر حسن ربیعی در عرصه روابط بین‌الملل می‌باشد.

مقدمه

امروزه «فرهنگ» در جوامع بشری - همان‌طور که «ادوارد بارنت تایلور» گفته است - یک مفهوم گسترده است که شامل ارزش‌های اجتماعی، هنجارها، دانش، باورها، آداب و رسوم، اخلاقیات، عادات، قوانین و هر آن چه فرد به عنوان عضوی از جامعه خویش فرا می‌گیرد تعریف می‌شود.

اساسا فرهنگ یکی از مهمترین عوامل تحقق «توسعه» است و از این‌رو «توسعه فرهنگی» هم یکی از پیش شرط‌ها و آرمان‌های بنیادی تحقق توسعه در هر جامعه می‌باشد.

با توجه به ضرورت و اهمیت «توسعه فرهنگی» در جوامع بشری، سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو)، دهه پایانی قرن بیستم را «دهه فرهنگ» نامید و مقرر نمود همه کشورها در این دهه در پیشرفت و تعالی فرهنگ و توسعه فرهنگی کوشا باشند.

امروزه توجه به مساله فرهنگ در امر توسعه و تحول کشور از آنجا ضرورت می‌یابد که جامعه ایران علیرغم قدمت فرهنگی و تاریخی خود و ساختار قدرتمند فرهنگی و تشکیل ده‌ها سازمان و نهاد حاکمیتی و تصویب ده‌ها قانون و صدها سند فرادستی و صرف میلیاردها بودجه فرهنگی، هنوز نتوانسته است بر رفتارها و کنش‌های افراد جامعه، آن‌گونه که عامل موثر و محرک توسعه‌یافتگی باشد عمل نماید.

نقش روابط‌عمومی در توسعه فرهنگی

به لطف ظهور اینترنت و شبکه‌های رسانه‌ای اجتماعی فراگیر، «توسعه فرهنگی» به یکی از مهمترین موضوعات جهانی، علاقه و توجه صاحب‌نظران و دولت‌مردان بویژه متخصصان روابط‌عمومی را که به عنوان «کارکنان فرهنگ» معروفند به خود جلب کرده است. امروزه روابط‌عمومی به واسطه قابلیت‌ها و کارکردهایی چون اطلاع‌رسانی، آگاهی‌بخشی، آموزش، اقناع‌سازی و فرهنگ‌سازی می‌تواند نقش بی‌بدیلی در توسعه فرهنگی هر کشور ایفا نماید.

با مطالعه نقش و کارکردهای روابط‌عمومی مانند معناسازی، گفتمان‌سازی و عمومی‌سازی همراه با نوآوری، پویایی و خلاقیت، درمی‌یابیم یک «استراتژی قوی فرهنگ‌سازی» ما را قادر می‌سازد تا دامنه ارتباطات خود را بیشتر افزایش دهیم و به همین دلیل «فرهنگ‌سازی» از منظر روابط‌عمومی، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.

بعلاوه متخصصان روابط‌عمومی نقش‌های مهم و مختلفی در حوزه فرهنگ از جمله فرهنگ‌های شغلی مانند «فرهنگ مشاوره» و «فرهنگ داخلی»، و همچنین «فرهنگ زیست‌محیطی»، «فرهنگ سفر و گردشگری» و ... دارند و اگر این نقش‌ها به‌درستی درک شوند می‌توانند به توضیح رابطه بین روابط‌عمومی و توسعه فرهنگی کمک بیشتری بکنند.

در فرهنگ‌ سفر و گردشگری، تحقیقات روابط‌عمومی برای ارائه بینش‌هایی درباره علل «عقب‌ماندگی فرهنگی»، روش‌های «توسعه فرهنگی» و تقویت «مهارت‌های بین‌فرهنگی» برای دستیابی به رویکردهای ارتباطی - فرهنگی مناسب بسیار ضروری است. همچنین مهارت‌های شناختی که دیدگاه‌های غیرتعاملی و غیرهمدلانه افراد جامعه نسبت به مقوله بسیار مهمی مانند صنعت توریسم و اهمیت آن برای اقتصاد کشور را تغییر می‌دهد بسیار اهمیت دارد. بنابراین از آنجایی که ما در جامعه‌ای به طور فزاینده جهانی زندگی می‌کنیم، تعامل با بسیاری از فرهنگ‌های مختلف اجتناب‌ناپذیر است. درک این فرهنگ‌ها به افراد یک جامعه از جمله متخصصان روابط‌عمومی کمک می‌کند تا تفاوت‌های فرهنگ‌های یکدیگر را درک کنند تا در هنگام سفر و کار با آن‌ها، رویکردهای بهتری داشته باشند.

امروزه گردشگری و توریسم در دنیا به یکی از بزرگترین و مهمترین صنایع جهان تبدیل شده و طیف زیادی از صنایع مختلف مانند هتلداری، حمل ونقل، صنایع غذایی، زنجیره خدمات تفریحی و سرگرمی، صنایع دستی و سایر صنایع مرتبط را تحت پوشش قرار می‌دهد و به لطف آن میلیون‌ها شغل ایجاد شده و این قابلیت‌ها، صنعت گردشگری را از بعد اقتصادی در جایگاه سوم جهان قرار داده است و اکنون به عنوان یکی از بزرگترین محرک رشد و توسعه کشورها و ایجاد رفاه برای ملت‌ها به‌شمار می‌رود.
گردشگری در ایران علیرغم جاذبه‌های فراوان طبیعی (رتبه پنجم جهان)، تاریخی و باستانی (رتبه دهم جهان)، پزشکی، فرهنگی، هنری، مذهبی و همچنین ارزان‌ترین مقصد گردشگری جهان (WTO) متاسفانه از جهات مختلف منجمله عوامل سیاسی، زیرساختی، مدیریتی، اقتصادی و فرهنگی در وضعیت بغرنج و اسف‌باری قرار داشته و با نقطه مطلوب فاصله زیادی دارد.

از جمله مشکلات فعلی گردشگری در ایران، جدای از کمبود امکانات مانند تاسیسات و زیرساخت‌های لازم، می‌توان به فقدان پیوست‌های فرهنگی، عدم وجود استراتژی صحیح ارتباطی و ضعف در اطلاع‌رسانی، ضعف در ساختار رسانه‌ای و تبلیغاتی و همچنین فقر فرهنگی ناشی از نبود آموزش‌های لازم در حوزه گردشگری اشاره نمود.

از همین‌رو نحوه برخورد ما با گردشگران خارجی از هیچ استانداری پیروی نمی‌کند و اساسا برنامه‌ای برای اصلاح این‌گونه رفتارهای ضدفرهنگی و ضدتوسعه‌ای در بین تصمیم‌گیران ذیربط مشاهده نمی‌شود و همین امر و برخی امور دیگر احیانا سبب می‌شود توسعه فرهنگی با موانع زیادی مواجه شود و در نتیجه آن ممکن است رفتارهای فرهنگی غیرهمدلانه و غیرتعاملی، جایگزین رفتارهای فرهنگی همدلانه و تعاملی شود و این، برای صنعت توریسم، خبر خوشایندی نبوده و نخواهد بود.

به‌نظر می‌رسد برای بهبود وضعیت موجود، نقش روابط‌عمومی‌ها و رسانه‌ها باید خیلی خیلی جدی گرفته شود. امروز فضای فرهنگی کشور به‌خصوص صنعت گردشگری بیش از هر زمان دیگری نیازمند امنیت، سرمایه‌گذاری و گفتمان‌سازی به معنای واقعی است. ما امروز باید از مرحله حرف‌زدن و شعار دادن عبور کنیم. امروز صنعت گردشگری نیازمند یک «نقشه راه عملیاتی» است و در این راستا همه افراد جامعه بویژه متخصصان روابط‌عمومی وظیفه دارند بیشتر از هر کسی، بر ایجاد روابط و جوامع چند فرهنگی مثبت و همچنین حفظ آنها تمرکز کنند.

باور داریم مسئولان و متخصصان روابط‌عمومی می‌توانند با تدوین یک «استراتژی قوی فرهنگ‌سازی» و برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تبینی، ارتباطی، رسانه‌ای، فرهنگی و تبلیغی، به‌عنوان پیشران و شتاب‌دهنده، نقش بی‌بدیلی را در توسعه فرهنگی کشور ایفا نمایند.