فاطمه آرا - علم ارتباطات اجتماعی اگرچه سال هاست حرف اول را در مناسبات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جهان می زند اما در ایران همچنان حلقه مفقوده ارتباطات سازمانی و انسانی ماست. اگر مشکلات خانوادگی، معاملات اقتصادی، معضلات اجتماعی و منازعات سیاسی ما معیوب یا پایان ناپذیرند یک جای خالی عمیق دارند؛ علوم ارتباطات.

علوم ارتباطات، علمی متشکل از جامعه شناسی، روان شناسی، افکارشناسی و دارای نظریه هایی در موضوع انسان، افکار و رفتارش و جامعه پیش رویش است تا گزینه های عاقلانه و عالمانه ای را در یک خردِ جمعی روی میز گفتگو بگذارد و به عنوان یک راه حل بتواند تمامی این معادلات را با ایجاد جامعه چندصدایی حل کند.

روابط‌عمومی از گرایش های تخصصی علوم ارتباطات اجتماعی به عنوان پیشگام در امور اداری و سازمانی، اتاق فکر یک سیستم است و نقشه راه توسعه و موفقیت آن را در دست دارد؛ روابط‌عمومی هم علم است هم شغل، هم عشق می خواهد و هم خلاقیت. در سال های اخیر که جامعه ایرانی با چالش بی اعتمادی، بی تفاوتی و رخوت اجتماعی روبروست در میان تعدد و تنوع وظایف روابط‌عمومی، تعریف و ترویج مسئولیت اجتماعی یک اتفاق مثبت و مفید است. حال مشکل چیست و مسئولیت اجتماعی چگونه می تواند نقش خود را از طریق رابطان حکومت و جامعه ایفا کند؟

روابط‌عمومی بازوی فکری یک سازمان است که می تواند با رصد رسانه ها و سنجش افکار عمومی، مطالبات جامعه هدف را ببیند و بخواند و بیازماید تا بتواند با یک راهکار علمی و تجربی سازمان متبوعش را در راستای اهداف سازمانی آن پیش ببرد. حال که شکاف و گسستگی از خانواده تا جامعه را دربرگرفته و معضلات اجتماعی را لاینحل گذاشته روابط‌عمومی ها می توانند با تولید و تقویت مسئولیت اجتماعی امید را تازه کنند، مشارکت همگانی را بطلبند و مدینه فاضله را تحقق بخشند.

در علم ارتباطات و طبق نظریه وابستگی، میان مخاطبان، رسانه و سیستم های اجتماعی رابطه دائمی وجود دارد و مردم در یک جامعه شهری و برای تصمیم گیری در زندگی روزمره به ارتباطات جمعی وابسته می شوند. یعنی روابط‌عمومی ها می توانند با این وابستگی نیاز به انتقال پیام های آموزشی و فرهنگی را رفع کنند. روابط‌عمومی اتاق فکر تغییرات اجتماعی است پس می تواند با رصد افکار عمومی و مطالبات اجتماعی پاسخ سنجیده ای به جامعه هدف بدهد، اعتماد آن ها را جلب کند و مسئولیت اجتماعی را تقویت نماید.

در ادامه کارگزار روابط‌عمومی بر اساس نظریه کنش ارتباطی می تواند با ایجاد فضای صمیمیت و گفتگو بین سازمان و جامعه هدف آن، مسئولیت اجتماعی را هم برای سازمان اجرا کند هم برای شهروندان به مشارکت بطلبد. انسان ذاتا هویت طلب است و فضای تعامل می تواند در ارتباطی دوطرفه به وی هویتی جدید و فعالانه بدهد و طبق نظریه رضایت و خوشنودی ارتباطات، او را برای انجام مسئولیت اجتماعی موردنیاز ترغیب کند.

علم ارتباطات در سال های اخیر به تکنولوژی مجهز شده و رسانه برای رساندن پیام خود ابزارهای متعدد و متنوعی دارد. افزایش روزافزون تعداد کاربران در ایران این فرصت را به کارگزاران روابط‌عمومی می دهد تا هر پیامی را در هر لحظه با روش های جذاب به مخاطبان خود برسانند و با ارتقای کیفی و کمی خدمات سازمان متبوع خود، مسیر توسعه پایدار کشور را هموار کنند.

بر اساس آماری که استارتاپ «نوین‌هاب» (پلتفرم مدیریت شبکه‌های اجتماعی) منتشر کرده، تلگرام و واتس آپ هر کدام با بیش از ۴۷ میلیون کاربر، محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی ایرانیان هستند. در این میان واتس آپ با داشتن ۴۷ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر در صدر پیام‌رسان‌های مورد استفاده ایرانیان است و تلگرام با ۴۷ میلیون و ۲۵۰ هزار کاربر با اختلاف کمی در جایگاه دوم است.

در ادامه رتبه‌بندی اپلیکیشن‌های ایرانی می‌‌توان دید که اینستاگرام سومین اپلیکیشن محبوب ایرانیان است و ۴۴ میلیون کاربر دارد. لینکدین و فیس‌بوک هم با ۲ میلیون و ۷۰۰هزار و ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار کاربر با فاصله زیاد جزو شبکه‌های اجتماعی نسبتا مورد توجه ایرانیان هستند. بنابراین می توان با دانستن این داده ها، افکار عمومی را در جهت انس و آموزش مسئولیت اجتماعی که اساس جامعه مدنی و نیاز این روزهای ما است هدایت کرده و بی اعتمادی، بی تفاوتی و رخوت اجتماعی را که مانع مستحکمی در برابر مسئولیت حکومت و مشارکت ملت ایجاد کرده برطرف کند.

در میان نهادها و سازمان هایی که ضرورت دارد ارتباط بیشتری با جامعه داشته باشند و مسئولیت اجتماعی را به انجام برسانند شهرداری ها هستند که به مشارکت بخش عظیمی از شهروندان در مدت زمان طولانی نیاز دارند. مدیریت شهری بدون مشارکت شهروندی، مطلوب پیش نمی رود و هرکس از شهردار تا شهروند باید مسئولیت اجتماعی حیطه خود را بشناسد و انجام دهد تا خانه دوم جامعه چون خانواده، امن، مرفه و رضایت بخش باشد.