ارتباطات بحران ( استان یزد )- (بخش دوم )
شارا، مسعود طوفان:

بحران، امنیت و رسانه
چگونه بحران ها امنیت را به خطر می اندازند؟ نقش رسانه ها در هنگام بروز بحران و ارتباط آن با امنیت در چیست؟ برداشت متفاوت از امنیت چه تاثیری در کنترل و یا تشدید بحران ها دارد؟ اجازه دهید برای پاسخ، به چند مثال اشاره نماییم:

موضوع بحران قطع آب انتقالی از زاینده رود تا چه اندازه امنیتی بود؟
آیا نوع پرداختن واحد مرکزی خبر صدا و سیمای استان یزد در این ماجرا موضوعی امنیتی محسوب می شد؟
آیا عدم نشان دادن تصاویر آب از سیمای مرکز یزد با موضوع امنیت استان ارتباط داشت؟
آیا پرداختن یک رسانه به یک شیوع یک بیماری ناشناخته که منجر به مرگ مشکوک کودکان در یک استان می شود؛ یک مساله امنیتی است؟
افشای یک صورتجلسه اداری چی؟ و یا افشای اسنادی که نشان می دهد یک مدیر ارشد دست به تخلف مالی زده است؛ آیا منجر به تضعیف امنیت عمومی و یا ملی می شود؟
تهیه و انتشار گزارش در ارتباط با شیوع روابط غیر رسمی خارج از مدار ازدواج در یک جامعه مذهبی آیا امنیت عمومی جامعه را مخدوش می کند؟

امنیت و فرهنگ امنیت عموما با موضوع منافع گره خورده است، در بخش پیشین گفته شد بحران با تهدید منافع ایجاد می شود، تهدید منافع اقتصادی یک شرکت، منافع سیاسی یک مسئول ارشد دولتی و یا تخریب وجهه وی از مصادیق تهدید امنیت است. بطور کلی فقدان امنیت بدنبال تهدید ایجاد می شود. تهدید، منافع را به خطر می اندازد و ناامنی ایجاد می کند، تهدید می تواند معطوف به زمان حال باشد و یا آینده را نشانه رود، زمانی که یک رسانه ادعا می کند اخباری دارد که در ارتباط با فساد و زد وبند های یک شرکت بزرگ تجاری است، در عمل دست به تهدید صاحبان منافع در آن شرکت زده است، بنابراین هرجا پای منافع در میان هست هم تهدید وجود دارد و هم موضوع به نوعی امنیتی است، دستگاه های امنیتی و اطلاعاتی یک کشور بطور واضح و رسمی از منافع ملی و مصالح عمومی دفاع می کنند و هرچیزی که این منافع را تهدید نماید را دقیقا رصد نموده و مواظبت می نمایند.
 

بحران ها با امنیت گره خورده اند، وقوع سیل و یا بروز زلزله امنیت جانی و اقتصادی مردم یک منطقه را به خطر می اندازد، امنیت شغلی و حیثیتی یک مسئول عالی رتبه با انتقادهای گسترده رسانه ای به خطر می افتد، گسترش انتقادها حتی می تواند ثبات یک دولت را تهدید نماید ( مثال اعتراض های میدان تقسیم ترکیه و یا اغتشاشات اخیر مصر ) منافع اقتصادی بسیاری از افراد ثروتمند و بنگاه های صنعتی با موضوع احساس امنیت گره خورده است و اگر پای تهدید باز شود همه به تکاپو می افتند، همه درصد رفع تهدید و یا مقابله با آن بر می آیند، اسمش را هر چیزی می توان گذاشت: تهدید زدایی، بازگشت آرامش، تنش زدایی (در عرصه بین الملل ) و یا رفع مخاطره، در تمام موارد تلاش برای مقابله با بحران یکی از مهمترین اولویت های کاری در زمان وقوع بحران محسوب خواهد شد.
 

رسانه ها یکی از ابزارهای ایجاد و یا کنترل بحران محسوب می شوند، آنها به همین ترتیب می توانند بحران ایجاد نمایند و یا بحران را مهار کنند، رسانه ها هم ابزار تهدیدند و هم رفع تهدید، هم امنیت آفرین محسوب می شوند و هم امنیت زدا، رسانه ها با انتشار اخبار و اطلاعات از قدرت نرمی برخوردارند که منجر به شکل دهی افکار عمومی می شود، به عنوان مثال قضاوت عمومی در مورد عملکرد دولت در رابطه با کنترل قیمت ها و یا تصویری که یک روابط عمومی می خواهد از سازمان و یا رییسش بسازد همگی به افکار عمومی باز می گردد، افکار عمومی نامناسب برای یک سازمان و یا یک مسئول یک تهدید محسوب می شود و برای او یک موضوع امنیتی است، نتیجه طبیعی این تهدید چنانکه گفته شد ایجاد بحران خواهد بود؛

نمونه یک:
عدم نمایش آب از سیمای مرکز یزد در جریان بحران قطع انتقال آب از استان اصفهان برای مسئولان این رسانه یک موضوع امنیتی محسوب می شد، پایین نگه داشتن سطح انتظارات و توقعات مردم و دامن نزدن به موضوع از دلایل این امر به شمار می رفت، انتشار نادرست اخبار می توانست خود به تهدید تازه ای منجر شود مثلا مقابله به مثل مردم یزد و یا شیوع خشونت در منطقه شرق اصفهان را باعث گردد و یا فشار مضاعف روانی بر مسئولان برای پیگیری سریع موضوع وارد سازد، اما یک نکته نیز در اینجا مغفول می ماند، اگر سیمای مرکز یزد به موضوع قطع آب در گستره امنیت ملی و یا یکپارچگی دولت می نگریست، واقعیت این بود که منافع استانی شهروندان یزدی و از این بدتر این اتهام ناروا که آب انتقالی به مصرف صنعت در استان می رسد نادیده گرفته می شد، برای جبران این وضعیت، برخی سایت های خبری و نشریات محلی در عمل دست به اطلاع رسانی گسترده تر زدند، آنها همچنین کوشیدند تا ابعاد ماجرا را واکاوی و تحلیل نمایند، بنابراین در مواجهه رسانه های استان با موضوع قطع آب دو نوع نگرش امنیتی وجود داشت: صدا و سیما آشکارا دامن زدن به موضوع را خود تهدید بزرگ تر تلقی می کرد که منافع عمومی و ملی را به خطر می انداخت، در مقابل سایت های خبری و برخی از نشریات محلی سعی در برجسته کردن بحران داشتند و با طرح انتقادهای برخی از مسئولان استان مثل نمایندگان مجلس و یا مدیران رده میانی و نیز طرح دیدگاه های مردمی به مقابله با این بحران پرداختند.

نمونه دو:
جلوگیری از انتشار اخبار و آمار مربوط به شیوع بیماری های خاص و ناشناخته همواره با دلایل امنیتی همراه بوده است، اغلب گفته می شود انتشار این اخبار منافع و مصالح عمومی جامعه را تهدید می کند و منجر به برهم خوردن آرامش روانی می شود، پس حفظ امنیت دلیل عدم انتشار این اخبار است چون انتشار این قیبل اخبار ایجاد بحران می کند بنابراین اطلاع رسانی آمار و اخبار بیماری های ناشناخته و خطرآفرین یک عامل تهدید محسوب می شود و مسئولان را با چالش امنیتی مواجه می کند، موضوع تبعات ناشی از ریزگردها یکی از این مثال هاست، هنوز مشخص نیست وجود ذرات خاک در آسمان ایران و یامناطق کویری مثل استان یزد تا چه اندازه تلفات جانی دارد و یا طیف تاثیرات منفی آن بر رشد جنین، سلامتی کهنسالان و یا شیوع بیماری های صعب العلاج چیست؟ اما همیشه دلایل امنیتی مانع از انتشار آن در رسانه ها می شود. بدیهی است با غلبه منافع عمومی بر منافع مدیران و یا منافع دست اندرکاران این روند معکوس می شود.

نمونه سه:
طی سال های اخیر پرداختن نشریه بشارت نو به موضوع تبعات بهره برداری از یک معدن بحران ساز شد، اختلاف نظر بشارت نو با بهره برداران معدن در تعریف متفاوت از منافع بود، بشارت نو بهره برداری از این معدن را دارای تبعات زیست محیطی و برخلاف منافع عمومی تلقی می کرد در حالی که طرف مقابل راه اندازی معدن را عین تامین منافع مردم منطقه، استان و حتی کشور می دانست. گزارش های منفی این نشریه عامل تهدید بود و منافع به خطر می انداخت، بنابراین بروز بحران طبیعی بود و دست اندرکاران را به طیفی گسترده ای از اقدامات از تبلیغات گسترده رسانه ای گرفته تا چانه زنی و مذاکرات چهره به چهره و بالاتر از آن تحریم حضور خبرنگاران این نشریه در نشست های خبری و تلاش برای منزوی نمودن آنها واداشت.

ارتباطات بحران/ بخش اول