شارا، استاد کاطم متولی-  27اردیبهشت روز ارتباطات و روابط عمومی نامیده شده است، به عبارت دیگر کل و جزء یا پیکر و عضو در کنار هم قرار گرفته اند، در فرهنگ و ادبیات جهان و ایران واژه هایی وجود دارند که دارای مفاهیمی کلی و گسترده اند مانند علم، هنر، حقوق، ادبیات، فلسفه و امثالهم. اما به نظر می رسد که مفاهیم و مصادیق واژه ارتباط و ارتباطات بسیار کلی، همه شمول و فراگیر می باشد به نحوی که هرگونه حرکت، انتقال، اشاره، سخن و نوشته ای همراه با همه ابزارها و وسایل پیوند دهنده را در بر می گیرد، قرن گذشته و حال را نیز مشخصاً با اوصاف ارتباطات و اطلاعات ملقب ساخته اند، علیهذا به درستی روابط عمومی عضوی از علم ارتباطات می باشد.

بیش از یک قرن و نیز بیش از نیم قرن از استقرار واحدهای روابط عمومی در بدنه سازمان ها و بنگاه های جهان و ایران می گذرد، همانطور که هر پدیده ای در خلاء و بی هدف به وجود نمی آید دانش و هنر و حرفه روابط عمومی نیز در غرب براساس نیاز زمانه و در پی شکست تمهیدات و طرح های تبلیغات پرحجم و یکسویه و گزافه گویی های ملال آور و دستکاری ها و سانسورها و انکارهای خبری رایج که متوجه گسست مناسبات عادی افراد و گروه ها با سازمان ها و موجب بی اعتمادی های ویران ساز شده بود پا به عرصه وجود و حضور گذاشت. روابط عمومی بر بنیاد صراحت و صداقت و بر محور اطلاع یابی های صحیح و اطلاع رسانی های واقعی شکل گرفت و آثار مثبت فراوانی از جمله احیای اعتماد عمومی و زدوده شدن سوء تفاهمات و بدبینی ها و تشنجات را فراهم ساخت و البته یکی از اولین و بارزترین نتایج حاصله از این دگرگونی نوپا رفع نگرانی اصحاب مطبوعات و دسترسی آن ها به منابع خبری قابل اعتماد و استناد یعنی همان مراکز و واحدهای جدید التاسیس روابط عمومی بود.

در کشور ما نیز در طول چندین دهه نسبت به استقرار تدریجی ادارات روابط عمومی و گسترش و اشاعه آن از جمله تنظیم مقررات استخدامی کارشناسان و کارکنان مربوطه و به ویژه تاسیس دانشکده علوم  ارتباطات و آموزش علمی فنون رشته روابط عمومی و سپس ارتقاء و منزلت جایگاه اداری آن در رده های اداره و دفتر و اداره کل و مواردی از این دست اقدامات مناسب و شایسته ای معمول گردید و در زمینه های مرتبط با دانش و مهارت های ارتباطی روابط عمومی از سوی صاحب نظران و مولفین ذیربط کتاب ها و مقالات بسیاری تالیف و تدوین و منتشر شد، در سال های اخیر نیز همراه با برگزاری سمینار ها و همایش های تخصصی کشوری و بین المللی روابط عمومی، نشریه های گوناگونی هم در این راستا انتشار یافت.

منظور از بیان فهرست وار موارد یاد شده این است که خوشبختانه دانش و حرفه روابط عمومی کشور ما از لحاظ کمّی و سخت افزاری با مشکلات و محدودیت های قابل ذکری مواجه نبوده است، اما از نظر کیفی و چگونگی خروجی فعالیت های مربوطه تا به حال توفیقات چشگیر و رضایت بخشی بدست نیامده است که البته علل وقوع چنین وضعیتی را می باید در عرصه های مختلف تاریخی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جستجو کرد که در این مجال به پاره ای از آنها اختصاراً اشاره خواهد شد.

1.    اصلی ترین وجه و جان مایه همه افعال و تحرکات روابط عمومی همانا افکار عمومی است و چگونگی نزدیکی و تفاهم با آن که هدف غایی در روابط عمومی می باشد بیشترین دغدغه ها و پیچیدگی ها را شامل می شود، متاسفانه بر اثر نگاه غلط و بدآموزی هایی از این امر به برخی مدیران و مسئولین دفاتر روابط عمومی ها مشتبه شده است که گویا روابط عمومی در مقام تلاش برای نفوذ در افکار عمومی است که یقیناً چنین نظر و گزاره ای در قاموس روابط عمومی جایگاهی ندارد و اساساً روابط عمومی در پی نفوذ، چیرگی، تصاحب، چنگ زدن و تسلط بر افکار عمومی نیست که این خواسته ها را می توان در اهداف تبلیغی جستجو کرد. روابط عمومی همواره در مقام نزدیکی، رفاقت، همراهی و هم گامی با افکار عمومی است که این خود رمز و راز کسب توفیقات ارتباطی و اقناع منطقی می باشد. به عبارت دیگر برقراری ارتباط دوسویه با افکار عمومی یا همان مخاطبان ذیربط و تحقق مقوله حسن تفاهم در حقیقت جوهره و رسالت روابط عمومی است.

2.  معرفی کردن و نشان دادن و جلوه نمودن از خواسته های بحق هر سازمان و بنگاهی است که این مهم به درستی بر عهده دفتر روابط عمومی محول شده است، اما در عمل و اجرا می بینیم که بیشتر این دفاتر ارتباطی در این راستا بر خبررسانی های عادی و تهیه و انتشار نشریه های مختلف متمرکز می شوند که هرچند این گونه نشریات با هزینه های گزاف و ظرح ها و تصاویر رنگین با کاغذ های لوکس ساخته و پرداخته می گردد اما خواننده و بیننده راغبی را به خود جلب نمی کنند، برای مطرح شدن و غبار روبی از گمنامی و حاشیه نشینی مهم ترین و موثرترین راه کاری که در فهرست وظایف روابط عمومی ها نیز جایگاه معتبری دارد همانا برنامه های بازدیدهای جمعی است که متاسفانه در این وادی نیز به این مهم توجه و عنایت کافی مبذول نمی گردد، بازدید عینی، مستقیم و رو در رو را نمی توان با هیچ گزینه دیگری جایگزین کرد. آثار بازدیدهای جالب و گرم در اذهان بازدیدکنندگان محفوظ می ماند، کارخانجات عظیم و تاسیسات دیدنی کشور معمولاً در میهمانی های اداری و مناسبتی با حضور دولتمردان و افراد شاخص و بلندمرتبه که بعضاً حوصله و تمایل و رغبتی نیز از این رهگذر ندارند مورد بازدید قرار می گیرند و متاسفانه بازدیدهای گروهی دانش آموزان و دانشجویان نوجوان و جوان کشور از ذهن و نگاه بسیاری از مدیران محترم ادارات روابط عمومی سازمان ها مورد غفلت قرار گرفته است و این در حالی است که برنامه دعوت و برنامه ریزی بازدیدهای گروهی از این دست را می توان با حداقل هزینه فرضاً با پرداخت کرایه اتوبوس و پذیرایی مختصری مانند چای و بیسکویت انجام داد و بدینوسیله اقشار مختلف جامعه به ویژه گرو ه های سنی جوانتر را با پیشرفت ها و اصولاً نحوه کارکردها آشنا نمود. دوستی می گفت من دوران دبستان و دبیرستان را در شهرمان در حالی گذراندم که هر روز در فاصله راه منزل تا مدرسه از مقابل یکی از کارخانجات بزرگ یخچال سازی عبور می کردم و تنها در و دیوار و اتاقک نگهبانی را می دیدم و در آن دوران آرزو می کردم که داخل کارخانه و وضعیت ماشین ها و فعالیت کارگزان و حواشی و متعلقات آن را ملاحظه کنم اما هیچ تشکیلات و بنیادی که من و هم کلاسی هایم را در انجام این منظور یاری رساند، دعوت و راهنمایی کند به سراغ ما نیامد، او می گفت حسرت این دیدار انجام نشده را هنوز در خود احساس می کنم، بهترین شیوه برخورداری از احساس میهن دوستی و تعلق خاطر داشتن به سرمایه ها و سازه ها و امکانات و موجودیت یک کشور در افراد، مشاهدات عینی و خاطره انگیز دوران کودکی و نوجوانی است.

3. چرخ حرکت تشکیلات روابط عمومی می باید همگام و هم طراز با تحرکات و تحولات عمومی در چرخش و گردش باشد، این نکته بس شگفت است که جامعه به طور کلی و اجزا و عناصر شاکله آن به نحوی در رشد و نما و دگرگونی است اما واحدهای ارتباطی و اطلاع رسانی یعنی همان دفاتر روابط عمومی ها عمدتاً در حواشی و سایه روشنی های این دگرگونی ها قرار گرفته باشند. به هر حال بسیاری از مدیران و کارشناسان واحدهای روابط عمومی دانش آموخته ارتباطات و عموماً برخوردار از تجارب عملی و اجرایی می باشند ولی از سوی سیستم های اداری حاکمیت آن چنان که می باید میدانی را برای عرضه توانایی های تخصصی و تجربی آنها باز نکرده اند و لذا می بینیم که بین مسئولین ادارات روابط عمومی و افراد و گرو ه های مردمی جندان ارتباط رو در رو و مستقیمی وجود ندارد و این در حالی است که مسئولیت پاسخ گویی و اطلاع رسانی و شنیدن انتقادها و نطرها بر عهده آن ها می باشد. از شبکه های خبری صدا و سیما ملاحظه می شود که حتی ریزترین و دم دست ترین اخبار و رویدادهای سازمان ها را حضرات وزیران و مدیران بالای موسسات مختلف با وجود فشردگی اوقات و درگیری با مسائل فراوان شخصاً ارائه می نمایند و در این راستا خبرنگاران هم ناگزیر بجای مراجعه به مدیران روابط عمومی و مصاحبه با آنها تنها متقاضی ملاقات و گفت و گو با روسا و مقامات بالای مدیریت کشور می باشند که از این رهگذر با مشکلاتی نیز روبه رو می شوند.

شیوه صحیح و راهوار و متعارف اطلاع یابی و اطلاع رسانی آن است که مسئولین و کارشناسان دفاتر روابط عمومی با اختیارات کافی همواره با مخاطبان گوناگون سازمان ها از جمله خبرنگاران رسانه ها در ارتباط باشند، از این راهکار  است که با تفویض اختیارات لازم به مدیران یاد شده و پشتیبانی از ساز و کارهای ارتباطی و ظرفیت های موجود نارسایی ها و نواقص احتمالی در انجام وظایف مربوطه نیز ناگزیر مرتفع خواهد شد.