شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- افزایش آگاهی‌های عمومی، سرعت و سهولت گردش اطلاعات و هوشیاری رگولاتورها، طی چند دهه اخیر رقابت در کسب و کار را در حوزه‌های مختلف به شدت پیچیده و حتی دشوار کرده ‌است.

شرکتها و بنگاههای اقتصادی برای ادامه فعالیت و بقا نیازمند ابزارهایی بیشتر از برنامه‌ریزی، تبلیغات و حتی مدیران و نیروی‌انسانی متخصص هستند؛ موفقیت در دنیای تجارت امروز به خلاقیت و نوآوری نیاز دارد تا با استفاده از این دو، بنگاهها بتوانند سهم بیشتری از بازارها بدست‌آورند و بقای خود را تضمین کنند.

در چنین شرایطی نگاه و تعریف درست از نوآوری و خلاقیت که گام نخست آن، توجه به تفاوتهای این دو مفهوم است، از جمله اولویتهای هر بنگاه اقتصادی است. مدیران باید بدانند که خلاقیت، پیدایی و تولید یک اندیشه و فکر جدید است و نوآوری عملی‌ساختن آن اندیشه و فکر جدید.

نوآوری به معنی بکارگیری تفکرات جدید ناشی از خلاقیت است که در یک سازمان می‌تواند بصورت یک کالای جدید، خدمت یا راه حل جدید انجام کارها باشد.

با توجه به این تفاوتها می‌توان به بررسی این موضوع پرداخت که خلاقیت و نوآوری در حوزه بانکداری ایران امکان و زمینه بروز و ظهور دارند و اگر تاکنون نشانه‌های بارزی از آنها ندیده‌ایم، علت چه بوده‌است؟

شبکه بانکی در ایران و به تبع آن خدمات بانکی در مقایسه با نظام بانکداری مرسوم در دنیا، تفاوتهای عمده‌ای دارد که برخاسته از اصول بنیادین حاکم بر نظام اقتصادی اسلامی است. این اصول که تبلور آن را می‌توان در قانون بانکداری بدون ربا مشاهده‌ کرد، مفهوم بانک، ارائه خدمات بانکی و رابطه میان ذینفعان بانک را با یکدیگر و بانک متأثر کرده ‌است بگونه‌ای که بیراه نیست اگر آنچه در ایران به عنوان نظام بانکی وجود دارد، متفاوت از نظام بانکداری جهانی بدانیم.

گذشته از این تفاوتها اما رویه‌هایی طی حدود چهار دهه گذشته در شبکه بانکی کشورمان مرسوم شده که نباید همه آنها را معلول تفاوتهای نظام بانکداری بدون ربا با نظام بانکداری کلاسیک دانست گرچه این تفاوتها به اعتبار فاصله‌ای که میان بانکهای ایرانی و دیگر کشورهای جهان ایجاد کرده‌اند در تأخیر و تعلل بانکهای ما برای بروزرسانی شیوه‌های نوین بانکداری و بومی‌کردن و تطبیق آنها با اصول اسلام تأثیر داشته‌اند.

در کنار این عوامل، نقش پررنگ دولت در نظام بانکی و حضور تمام‌عیار بانک‌ مرکزی در شئون مختلف بانکداری به عنوان یک شاخه از بنگاهداری انتفاعی که ملزم به ایجاد درآمد و شناسایی سود برای سهامداران و ارائه خدمت به تمام ذینفعان است، زمینه‌ساز استمرار بسیاری از روندهای نادرست در شبکه بانکی کشور شده ‌است.

از جمله این رویه‌ها تمرکز بانکها در ایران بر کسب درآمد از محل رسوب منابع است که تمام رویکردها و جهت‌گیری‌ها را در این شبکه تحت تأثیر خود قرار داده‌است. در واقع تقریبا تمام هم�'‌وغم�' بانکها در ایران این است که چگونه منابع بیشتری جذب کنند تا با پرداخت همان منابع در قالب تسهیلات، از محل اختلاف نرخ میان سود سپرده‌ها و تسهیلات، درآمد و سود شناسایی کنند. چنین رویکردی در شرایطی که قانون پولی و بانکی کشور طی چهار دهه گذشته، تعیین این نرخ‌ها را از جمله اختیارات شورای دولتی پول ‌و اعتبار دانسته، هیچ امکان و زمینه‌ای برای خلاقیت و نوآوری در میان فعالان شبکه بانکی ایران باقی نگذاشته‌ و نوآوریها و خلاقیتها تنها در تنوع‌بخشی به تبلیغات و کشف و بکارگیری روشهای تشویق مردم به سپرده‌گذاری در بانکها و شرکت در قرعه‌کشی‌ها خلاصه شده‌ است.

موضوع مغفول در چنین شرایطی، کسب درآمد از محل ارائه خدمات بخصوص خدمات نوین بوده ‌است؛ متأسفانه بانکها در ایران تحت تأثیر تمرکز شدید بر رسوب‌محوری به شدت از توجه به تنوع‌بخشی به خدماتی که می‌توانند و انتظار می‌رود به مشتریان خود ارائه‌کنند، غفلت کرده‌اند.

اگرچه طی سالهای اخیر و با گسترش استفاده جامعه از فضای مجازی و تقویت زیرساخت‌های فنی ارائه اینترنت در بسترهای متنوع از جمله گوشی تلفن‌همراه، خدمات پرداخت و بانکداری الکترونیک از رواج و تکثر ویژه‌ای برخوردار شده اما واقعیت این است که همچنان توجه اصلی بانکها به جذب منابع است و سرمایه‌گذاری در حوزه خدمات نوین هم وسیله‌ای برای جذب منابع بیشتر.

حال آنکه زمین بکر و جذاب خدمات پرداخت و بانکداری الکترونیک می‌تواند و باید به عنوان فرصتی استثنایی برای بروز خلاقیتها و نوآوریها نگریسته شود تا با مدد این دو بال پرتوان، رویه نادرست و زیانبار رسوب‌محوری و وابستگی شبکه بانکی ایران به جذب منابع، تعدیل و بتدریج متوقف شود.

نوآوریها و خلاقیت بیشماری که در کشورهای دیگر هر روز اخبار و گزارشهای آنها را در حوزه‌های مختلف از جمله حوزه پرداخت و بانکداری الکترونیک می‌شنویم، بخوبی نشان‌می‌دهد این مسیر، حد و مرز مشخصی ندارد و می‌توان سالها در آن حرکت کرد و خدمات متنوع و جدیدی ارائه داد.

ظهور و گسترش پدیده‌هایی مانند پول‌های مجازی، ارزهای رمزنگاری شده، بلاک‌چین و... تنها نمونه‌هایی از این نوآوریها و خلاقیتها هستند که نشانه‌های تحولات بزرگی در بانکداری و پرداخت دنیا را به همراه دارند و اگر دیر حرکت کنیم، فاصله ما با دنیای پیشرفته بسیار بیشتر خواهد شد.

منبع مرجع: شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)