شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، هوش مصنوعی در حال ایجاد دستگاه‌های هوشمند و اپلیکیشن‌هایی است که کاری بیش از برنده شدن یک بازی در مقابل قهرمان‌های انسانی انجام ‌دهند. بر اساس گزارشی از مرکز آینده پژوهی بین‌المللی فردریک پاردی در دانشگاه دنور، محصولات هوش مصنوعی در حال تغییر چشم‌انداز رقابتی در چند بخش صنعتی بوده و آمادگی برهم زدن عملیات در تعداد زیادی از جوانب کسب‌وکار را دارند. بنابراین مدیران باید در مورد هوش مصنوعی موارد زیر را بدانند:

1) از دیدگاه مدیریتی، هوش مصنوعی چیست؟

2) هوش مصنوعی چگونه استراتژی کسب‌وکار را تحت تاثیر قرار خواهد داد؟

3) اصلی‌ترین ریسک‌های مدیریتی به‌واسطه هوش مصنوعی کدامند؟

هوش مصنوعی برای مدیران

همان‌گونه که هوارد گاردنر هوش انسانی را هوش چندگانه‌ای در نظر گرفت که هرکدام توانایی‌های مختلفی را در انسان به‌وجود می‌آورد، مجموعه متنوعی از توانایی‌ها نیز به‌واسطه هوش مصنوعی ایجاد می‌شوند. از جمله توانایی‌هایی که از هوش مصنوعی نشأت می‌گیرند، یادگیری عمیق، یادگیری تقویتی، روباتیک، بینایی رایانه‌ای و پردازش زبان‌های طبیعی هستند. در مقاله‌ای از مجله مدیریت MIT، گروهی از پژوهشگران، یک چشم‌انداز مدیریتی از هوش مصنوعی ارائه دادند و استدلال کردند که ارزش تجاری هوش مصنوعی به توانایی آن برای کاهش دادن هزینه پیش‌بینی بستگی دارد؛ درست مانند کامپیوترهایی که هزینه محاسبات را کاهش داده‌اند. آنها متذکر شدند برای ارزیابی اثر یک تغییر تکنولوژیک، باید مشخص کرد که این تغییر، هزینه کدام کار را کاهش خواهد داد. آنها استدلال کردند که برای هوش مصنوعی، این کار یعنی پیش‌بینی یا توانایی تولید کردن اطلاعاتی که ندارید، با استفاده از اطلاعاتی که دارید. از این منظر، موج فعلی تکنولوژی‌های هوش مصنوعی در حال ارتقای توانایی پیش‌بینی مدیران (مانند شناسایی اینکه کدام یک از داوطلبان یک شغل موفق‌تر از همه خواهد بود) است.

پیامد‌های هوش مصنوعی برای استراتژی کسب‌وکار

هوش مصنوعی روی ترکیب و گسترش نیروی کار در انواعی از صنایع تاثیرگذار است. گروهی از پژوهشگران اشاره می‌کنند که در شروع قرن 21، مجموعه مسائل قابل پیش‌بینی که وجود داشت، مسائل کلاسیک آماری مثل مدیریت موجودی و پیش‌بینی تقاضا بودند. اما در طول 10 سال گذشته پژوهشگران دریافته‌اند که تشخیص تصویر، رانندگی و ترجمه نیز می‌تواند در چارچوب مسائل قابل پیش‌بینی قرار گیرند. با گسترش دامنه این مسائل قابل پیش‌بینی، چالش‌های مدیریتی نیز تغییر خواهند کرد. با این حال، مدیریت کردن تغییرات نیروی کار تنها شروع مسائل استراتژیک مرتبط با هوش مصنوعی است که رهبران باید در نظر بگیرند. برای مثال در محیط‌های کسب‌وکار، اثربخشی تکنولوژی‌های هوش مصنوعی به داده‌هایی بستگی دارد که به آنها دسترسی دارند و باارزش‌ترین داده‌ها ممکن است در خارج از سازمان قرار داشته باشد.

کسب‌وکار مخاطره آمیز با هوش مصنوعی

اثرات هوش مصنوعی روی کسب‌وکار قابل تضمین نیستند و مهم‌تر از آن سازمان‌های مختلف را به روش‌های مختلفی تحت تاثیر قرار خواهند داد. علاوه‌بر این، چنین تغییراتی باعث ایجاد ریسک‌های قابل ملاحظه‌ای نیز می‌شوند. لیست کوتاه زیر، تعدادی از تهدیدات بزرگ هوش مصنوعی برای کسب‌وکارها را نشان می‌دهد.

• تهدید جایگزینی: هوش مصنوعی ارتقای عملکرد انسان را به اشکال مختلفی نوید می‌دهد. اما ممکن است در سازمانی که به هوش مصنوعی متکی است، دیگر بعضی از شغل‌ها نیاز نباشند. به عنوان مثال جایگاه دانش ورزان (کارکنانی که کار آنها توسعه و استفاده از دانش است) در امان نیست. شرکت‌های بیمه مانند شرکت بیمه فوکوکو در ژاپن پیش از این برای انتخاب طرح‌های بیمه مناسب برای مشتریان، شروع به استفاده از هوش مصنوعی به جای مامورانی که باید این کار را انجام دهند کردند. ضمنا با افزایش اندازه و مقبولیت سیستم‌های ماشینی هوشمند، تهدید جدی تری برای جایگزینی انسان با هوش مصنوعی مطرح خواهد شد.

• تهدید وابستگی: همان‌طور که هوش مصنوعی عملکرد انسان را در پیش‌بینی و تصمیم‌گیری ارتقا می‌دهد، وابستگی انسان به ماشین‌ها و الگوریتم‌های هوشمند برای انجام کارهای تجاری چالش برانگیز، آسیب‌پذیری‌ها و ناکارآمدی‌های جدیدی را ایجاد می‌کند. ممکن است در طول زمان نامشخصی خطاها و انحرافاتی در الگوریتم‌ها پدید آید که مانند سلول‌های سرطان چند برابر می‌شوند تا اینکه بعضی از عملیات کسب‌وکار مختل شود.

• تهدید امنیتی: الگوریتم‌های پیچیده‌ای که اطلاعات را می‌دزدند یک واقعیت است. دزدی الگوریتمی در حال پدید آوردن یک مسابقه تسلیحاتی در امنیت فضای مجازی است. حفاظت کردن از اطلاعات حساس شرکت‌ها با استفاده از هوش مصنوعی تنها یک مشکل برای فناوری اطلاعات نیست، بلکه یک موضوع مهم برای رهبری ارشد که شامل هیات‌مدیره است، محسوب می‌شود.

تهدید حریم خصوصی: هنگامی‌که کارکنان تبدیل به منابع اطلاعات برای الگوریتم‌ها می‌شوند، حتی تصور حریم خصوصی نیز تضعیف می‌شود و در مورد اینکه کجا باید خودمختاری و آزادی کارکنان که منابع مهم خلاقیت هستند را محدود کرد و بر فعالیت آنها نظارت کرد، مسائل اخلاقی زیادی به وجود می‌آید. اثرات نهایی پیامدهای استراتژیک هوش مصنوعی همراه با ریسک‌های مربوط به آن نامعلوم هستند، اما چیزی که حتمی است، این است که هوش مصنوعی کسب‌وکار را دگرگون خواهد کرد. آنچه به‌عنوان هوش مصنوعی به حساب می‌آید در حال تکامل است. سال‌ها پیش دانشمندان و نظریه پردازان باور داشتند که هر کامپیوتر به اندازه کافی هوشمند که بتواند قهرمان شطرنج، گری کاسپارف را شکست دهد شکلی از هوش مصنوعی را تشکیل می‌دهد. هنگامی که گری کاسپارف از کامپیوتر‌ای بی ام شکست خورد، این به عنوان پیروزی هوش مصنوعی در نظر گرفته شد. موانع هوش مصنوعی جابه‌جا شد و باز هم جابه‌جا خواهد شد. همچنین مطمئنا تهدید‌های مدیریتی از جانب هوش مصنوعی و پیامد‌های هوش مصنوعی برای استراتژی کسب‌وکار تغییر خواهند کرد.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره 4067