شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- حسن بشیر، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در تعریف نسبت رسانه و گفتمان‌های انتخاباتی در تحلیل رسانه‌های نوین گفت: نقادی مستمر در همه اشکال یکی از مهم‌ترین گفتمان‌ها بود و به نظرم یک گنجینه معنایی برای کشور است. علی رغم این که در بعضی از موارد اشکالات مبنایی و خارج از اخلاق هم در آن بود.

اخلاق مداری و صداقت مختاریان
 بشیر در ابتدای سخنرانی خود با اشاره به موضوع سخنرانی خود تأکید کرد: رسانه، گفتمان و انتخابات سه واژه‌ی بسیار مهم هستند که به یک بحث فراتر به نام گفتمان انقلاب و جمهوری اسلامی مربوط می‌شوند که باید ابعاد آن شناخته شود. در بعد سیاسی آن استقلال، آزادی و نظام جمهوری اسلامی مهم‌ترین دال‌های مطرح شده در کشور ما است. در بحث عقیدتی آن دو دال مهم به نام جمهوریت و اسلامیت برجسته و مهم هستند. جمهوریت به لحاظ ارتباط با مشروعیت و تقسیم قدرت مهم است و اسلامیت هم به خاطر رابطه اش با رهبریت و حاکمیت اسلامی مهم و برجسته است. در بعد قانونی باید به چهار دال اساسی توجه کنیم یکی از آنها قانون اساسی است که به عنوان نسخه ی قانونی جمهوری اسلامی ایران است و رجوع به این قانون در انتخابات بسیار مهم است.

مشارکت در انتخابات شعار نیست
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در ادامه با اشاره به دیگر ابعاد گفتمان جمهوری اسلامی گفت: ابعاد مهم دیگر بحث احکام اسلامی است که اگر به شکل پویا و مناسب و به‌روز مطرح شود، بیشتر اهمیت دارد. مورد بعدی مقررات مورد قبول جهانی است که جایگاه ما را در ارتباطات جهانی مشخص می‌کند، البته با تکیه بر اصول و هویت ایرانی. بعد آخر احکام مصلحتی است که می‌تواند بسیاری از مسائل را حل کند. در واقع تبیین جایگاه انتخاباتی با توجه به همه‌ی این ابعاد اهمیت به‌سزایی دارد.

بشیر در ادامه توضیح داد: اما در انتخابات چند مسئله‌ی مهم وجود دارد؛ اول، تحقق جمهوریت. در واقع انتخابات بخش مهمی از جمهوریت را محقق می‌کند، به این معنا که مردم در آینده‌ی خود سهیم هستند. مورد بعدی تحقق مشارکت مردمی است که از همه‌ی اقشار و بدون هیچ محدودیتی همه می‌توانند در انتخابات شرکت کنند و این مشارکت یک توانمندی و آگاهی است و فقط شعار نیست. مسئله‌ی بعدی تحقق تقسیم قدرت میان مردم و دولت است، تحقق مشروعیت از دیگر مسائل مهم در انتخابات است. البته تحقق مردم‌سالاری که مدنظر ماست، با دموکراسی غربی متفاوت است و ما معتقد به مردم‌سالاری اسلامی هستیم.

تسخیر افکار عمومی بسیار مهم است
او با اشاره به رسانه‌های گفتمان‌ساز در این مدت بیان کرد: عصر ارتباطات بر اطلاعات متکی است. در حال حاضر ما عصری را به نام فضای معنا و گفتمان تجربه می‌کنیم. در این شرایط کارکرد قبلی رسانه‌ها و ظرفیت آنها کاملا تغییر کرده و ما باید انتخابات را با همین مبنا پیش ببریم و تحلیل کنیم. اگر چه خیلی‌ها معتقدند رسانه‌ها گفتمان‌ساز نیستند اما آدم‌ها، رهبران و نخبگان گفتمان را تعیین و رسانه‌ها آن را برجسته می کنند. تسخیر افکار عمومی اهمیت بسیار زیادی دارد که گفتمان سازی به دنبال آن است.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق ادامه داد: بعد از همه صحبت‌هایی که در مناظره‌ها صورت گرفت، پاسخگویی افراد در شبکه‌های اجتماعی مطرح شد. در واقع این نوع گفتمان، افراد را به پاسخگویی واداشت و این یکی از ویژگی‌های گفتمان رسانه در هنگام انتخابات است. مورد بعدی دیده‌بانی مداوم رسانه‌ها بود که از طریق کاربران به شکل‌های جدی مطرح شد و امروز می‌بینیم هیچ مسئله‌ای از رسانه‌ها پنهان نیست. مسئله‌ی بعدی ضدجریان‌سازی است که خود شامل دو جریان تقابل و ضدجریان است.

بشیر در توضیح ضدجریان سازی توضیح داد: جریان تقابل به این معنا که شما یک مشکلی را می‌سازید و من هم سعی می‌کنم با آن مقابله کنم. در مناظره به شدت شاهد آن بودیم. به این صورت که هر کسی تلاش می‌کرد جواب فرد مقابل را بدهد و به نظر من این شیوه‌ی مناسبی نیست. ضدجریان به معنای ایجاد جریان‌های مختلف است. در بحث مناظره دیدیم کسانی که جریان‌های جدید خلق می‌کردند، صاحب گفتمان جدید بودند و البته این نوع جریان‌ها باید فرهنگ‌سازی شوند تا گفتمان‌های دیگر بتوانند در جامعه شکل بگیرند.

او ادامه داد: انتخابات باید با گفتما‌ن‌های انقلابی همسازتر شود و به آن صورت شکل بگیرد. همچنین جهت‌گیری‌ها باید مرتبط با مشارکت و حضور مردمی باشد. مسئله‌ی دیگر که بسیار مهم است این که جهت‌گیری‌های کلی باید در راستای اهداف نظام باشد و متأثر از موضع‌گیری‌های رهبری صورت بگیرد. به همین خاطر کاندیداها باید به این مسائل توجه کنند.

تحلیلی از گفتمان مناظره‌ها
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق با تحلیلی از گفتمان نامزدها در این سه مناظره گفت: بعد از برگزاری سه مرحله از مناظره‌ها به نظرم هر نامزد دارای یک جهت‌گیری معنایی و یک جایگاه گفتمانی است که من آن را این طور دسته‌بندی کردم؛ ۱- سؤال کننده/حمله کننده/مهاجم/آرام ( گفتمان ضد جریانی) ۲- حاشیه گو/مدافع/اشکال‌گیر (جریان‌سازی عادی) ۳- ضربه گیر/مهاجم/خشن (جریان تقابلی) ۴- مسأله ساز/مهاجم/بدون ترمز (جریان تقابلی را تشدید کرد)۵- موضع بالا/مهاجم (جریان سازی، جریان تقابلی) ۶- موضع میانی/بیطرفی مطلق (ضدجریان).

بشیر درباره‌ی گفتمان رسانه‌های نوین در این مدت گفت: دیده‌بانی یکی از مهم‌ترین ویژگی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بود. مسئله‌ی بعدی نقادی مستمر در همه اشکال بود که این هم یکی از مهم‌ترین گفتمان‌ها بود و به نظرم یک گنجینه معنایی برای کشور است. علی رغم این که در بعضی از موارد اشکالات مبنایی و خارج از اخلاق هم در آن بود. ویژگی دیگر رسانه‌های نوین ارزیابی همه جانبه بود که البته با جهت‌گیری‌هایی همراه بود که بعضی از آنها هم منطقی است.
 

او ادامه داد: مورد بعدی برچسب زنی متنوع بود که اگر در این گفتمان‌ها ما بتوانیم مفاهیم را استخراج کنیم که چگونه این برچسب‌ها خلق می‌شد، بسیار مهم و قابل توجه است.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق با مطرح کردن موارد برجسته در گفتمان‌سازی در رسانه و شبکه‌های اجتماعی توضیح داد: ۱- گفتمان اقتصادی و هژمونیک شدن که این بحث بر مباحث دیگر چون فرهنگی و اجتماعی پیشی گرفت. ۲- مورد بعدی گفتمان شکاف اقتصادی بود که جامعه را به فقیر و غنی و چهار درصد و ۹۶ درصد تقسیم می‌کرد و این شکاف به یک شکاف سیاسی و اجتماعی و طبقاتی تبدیل شد. ۳- گفتمان فساد گسترده که در این گفتمان مباحث مربوط به حقوق و املاک نجومی مطرح شد.

او افزود: چهارمین مورد گفتمان ناکارآمدی است که این گفتمان مخصوصا در عدم ارائه برنامه‌های جامع در رابطه با مدیریت کشور برجسته و مطرح شد. این گفتمان بحث یک جریان و یک دولت نیست و می‌توانیم آن را در سطوح کلی هم مطرح کنیم. پنجمین مورد گفتمان اخلاقی است که کاندیداها از قاعده مناظره خارج شدند و همین باعث شد یک جامعه بداخلاق درست شود در حالی که جامعه ما اخلاقی است و به ادبیات و تاریخ و اخلاق نگاه ویژه‌ای دارد.

برنده در کشمکش گفتمان، موفق است
بشیر در پایان درباره‌ی دیگر ویژگی‌های گفتمان توضیح داد: رابرت فیسک معتقد است ستیز متن برای معنی، معادل دقیق ستیز جامعه برای قدرت است که در مناظرات به خوبی این تعریف دیده شد. او معتقد به کشمکش گفتمان است که این هم یک مسئله‌ی جدی است. آن کسی موفق است که در کشمکش گفتمان برنده شود. فوکو می‌گوید جامعه محصول قدرت گفتمان است که افراد می‌توانند با استفاده از این قدرت بر جامعه مسلط شوند.

منبع: شفقنا