زهرا که عنایتش به عالم برسد باشد که به فریاد دل ما برسد
یا رب سببی ساز که در روز حساب پرونده ما به دست زهرا برسد
حضرت فاطمه (س) کیست ؟
نام : فاطمه لقب: زهرا محل تولد: مکه
نام پدر: حضرت محمد (ص) نام مادر: حضرت خدیجه (س)
تاریخ تولد: 20 جمادی الثانی سال 5 بعثت
تاریخ شهادت: 3 جمادی الثانی سال یازدهم هجری قمری
مدت عمر: 18 سال - مرقد مطهر: مدینه (قبرستان بقیع)
لقب های معروف حضرت فاطمه (س) عبارتند از: زهرا- صدیقه– کبری- طاهره- انسیه- بتول- زهره- حوریه- محدثه.
 

مقدمه
همانگونه که خوانندگان عزیز و ارجمند مستحضر هستند پیامبر گرامی اسلام (ص) دو یادگار گرانبها را در راستای رشد و تعالی هرچه بیشتر ما انسان ها برایمان به یادگار گذاشته اند که عبارتند از قرآن و عترت. برهمگان روشن است که قرآن و عترت این دو ثقل گرانبها در حقیقت منشور زندگی سعادتمندانه برای بشریت بوده و دستورات و رهنمودهای شان نیز چراغ راه ما برای برخورداری از خیر دنیا و آخرت می باشند.

با نگاهی به زندگی سراسر نور و رحمت و معنویت ائمه معصومین علیهم السلام در می یابیم که روش و منش و شخصیت این بزرگواران و پیشوایان دینی ما مسلمانان و شیعیان، سرشار از نکات آموزنده و انسان ساز است . راه و رسم زندگی ائمه معصومین برای اهالی ارتباطات و روابط عمومی نکته های آموزشی و پرورشی بسیاری دارد و نوع کنش و واکنشهای فردی و اجتماعی ائمه معصومین علیهم السلام در احادیث و روایات و طرز سلوک آنان با مردم و اطرافیان کاملا گویای این مطلب مهم است که آنان الگوهای شایسته ارتباطی برای یک زندگی موفق و متعالی بوده و هستند.

چراکه موضوع مهم و اساسی روابط عمومی و ارتباطات بخوبی توسط این حضرات به منصه ظهور و بروز رسیده و در حقیقت آنان اسوه های ارتباطات موثر و موفق قلمداد می شوند. در آستانه ولادت باسعادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها که روز مادر و روز زن نامگذاری شده در این مجموعه نگاهی گذرا خواهیم داشت به بخش های بسیار کوچکی از ابعاد بزرگ زندگی ایشان تا چراغ راهی باشد برای یک زندگی خوشبخت و سعادتمندانه . مروری بر زندگی نامه حضرت صدیقه طاهره نشان می دهد که در زمینه روابط عمومی و ارتباطات ایشان نکته های عبرت آموز و سازنده زیادی برای هر یک از ما دارند. تقدیم به همه زنان ایران زمین. تا چه قبول افتد و چه در نظر آید .
از امام صادق (ع) نقل شده که خداوند متعال خطاب به پیامبر اسلام (ص) فرمودند: اگر تو نبودی موجودات را نمی‌آفریدم و اگر علی نبود تو را نمی‌آفریدم و اگر فاطمه نبود شما دو نفر (پیامبر و علی (ع)) را نمی‌آفریدم. همچنین در روایتی از امام صادق (ع) سؤال شده که معنی جمله (حی علی خیرالعمل) که در اذان گفته می‌شود چیست و ایشان فرموده‌اند: بهترین عمل، نیکی به حضرت فاطمه (س) و فرزندان اوست. حضرت فاطمه زهرا (س) به انسیه حوراء نیز شهرت دارند زیرا در عین اینکه یک انسان و مخلوق زمینی هستند، روح بهشتی و ملکوتـی دارند.

پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند : برترین زنان عالم چهارنفرند: 1 - آسیه 2- مریم 3 - خدیجه 4- فاطمه . حضرت فاطمه زهرا (س) پنج ساله بود که مادر گرامی‌اش حضرت خدیجه رحلت نمودند و ایشان همواره یار و غمخوار نیکویی برای پدر بودند. پیامبر هرگاه به سفر می رفتند، آخرین نفری که با او خداحافظی می‌کرد حضرت فاطمه بود و در مراجعت اولین کسی را که ملاقات می‌نمود باز هم حضرت فاطمه بود. رسیدگی و محبت حضرت فاطمه به پدرشان آن چنان زیاد و پرشور و مالامال از ارادت و معنویت بود که به ام‌ابیها شهرت یافت.
یکی از شکوهمندترین وقایع که در سال اول و دوم هجرت در مدینه رخ داد، ماجرای خواستگاری حضرت علی (ع) از حضرت فاطمه (س) در سال اول هجرت و ازدواج آن دو بزرگوار در سال دوم هجری است. در مورد پیوند ازدواج حضرت علی و فاطمه، پیامبر فرمودند که: من فاطمه را به ازدواج علی در نیاوردم مگر آن هنگام که خدا آنرا به من فرمان داد. پیامبر در شب عروسی فاطمه زهرا (س) دست او را در دست حضرت علی نهاد و به حضرت علی فرمود: ای علی، دختر رسول خدا بر تو مبارک باد. فاطمه همسر نیکویی است. شخصی خدمت امام جعفر صادق (ع) رسید و معنی فاطمه را از امام سئوال کرد: امام صادق (ع) فرمودند: فُطِمَت مِن الشِّر. به خاطر آنکه ازهر گونه بدی جدا شده است.
امام علی (ع) و حضرت زهرا (س) حدود 9 سال با هم زندگی مشترک داشتند. در زمان شهادت حضرت زهرا (س)، امام حسن حدوداً 8 سال، امام حسین هفت سال و حضرت زینب (س) شش سال داشتند.
ای آنکه خدا زخلقتت ناز کند لطفت گره از کار همه باز کند

چرا به شخصیت حضرت زهرا (س) می‌پردازیم:
اگر بخواهیم با شخصیت کسی آشنا شویم معمول و شایسته آن است که به سراغ اصل و نسب، خانواده و اطرافیان وهم چنین نظر دیگران در باره آن شخص برویم.
قول خداوند متعال است که فرمود ای پیامبر اگر تو نبودی موجودات را نمی‌آفریدم (لولاک، لما خلقت الافلاک) و اگر علی نبود، تو را نمی‌آفریدم و اگر فاطمه (س) نبود شما دو نفر (پیامبر و علی) را نمی‌آفریدم.
(الخصائص الفاطمّیه- مطابق نقل مستدرک السّفینه جلد 3 صفحه 335)
در منابع آورده اند که: سوره کوثر قرآن کریم در وصف حضرت زهرا (س) است. انا اعطیناک الکوثر
- پیامبر گرامی اسلام فرمود : فاطمه پاره تن من است (فاطمه بَضعه مِنّی)
برترین زنان عالم چهار نفرند: آسیه- مریم- خدیجه- فاطمه
در زیارت عاشورا می‌خوانیم: السلام علیک یابن فاطمهَ سیّدَهِ نساءِالعالمین
در دعاءِ توسل می‌خوانیم: یا قُرَّهَ عین الرسول، یا وجیهه عند الله : ای نور چشم پیامبر، ای دارای آبرو در نزد خداوند.
در زیارت روز یکشنبه می‌خوانیم: السلام علیک یا مُمْتَحَنَهُ امتَحَنَکِ الذّی خَلَقَکِ یعنی: سلام بر تو ای کسی که خداوند قبل از خلقتت تو را مورد امتحان و آزمایش قرار داد. فَوَجَدَکِ لِمَا امْتَحَنَکِ صابِرَهً. و تو را صبور و بردبار یافت بواسطه آن امتحان و آزمایش. فاطمه از جمع حدیث کِساء است او جزو پنج تن آل عباست.
او مشمول آیه شریفه 33 از سوره احزاب است که می‌فرماید :
اِنَّما یُرید اللهُ لیذهبَ عَنْکُمُ الرِّجْس أهْلَ الْبیتِ و یطهرَکُمْ تَطهیراً.
ما به شخصیت حضرت فاطمه زهرا (س) می‌پردازیم، چون هر کسی که از راه شما برگشت از دین خدا خارج شده و هر کس ملازم و همراه و پا در رکاب شما بود به شما پیوسته است و از شماست و هر کس در حق شما کوتاهی کرد و مقصر بود محو و باطل گردید. (بخشی از زیارت جامعه کبیره) که می‌فرماید : فا لراغب عنکم مارِقٌ و اللاّزم لکم لاحقٌ وَاْلمُقَصِّرُ فی حَقکُمْ زاهِقٌ.
چون فاطمه دختر پیامبر خاتم است. پیامبری که خود سیدالانبیاءست- خیرالاولیاست ، أفضلِ الاصفیاءست- أعْلی الازکیاست (دعاء عدیله). به شخصیت فاطمه می پردازیم ، چون فاطمه دختر خدیجه است. خدیجه که أُمّ الایتام است. او زنی بود با گذشت و ایثارگر، از نظر شرافت بزرگترین جامعه عصر خود و زنان بود. او را در زمان جاهلیت، طاهره می‌خواندند و به همراه علی (ع) اولین کسی بود که اسلام آورد.
به فاطمه می‌پردازیم چون همسر حضرت علی علیه السلام است.
حضرت علی که پیامبر در وصف او می‌فرمایند:
انا و علی من شجرهٍ واحدهٍ: من و علی از یک درخت واحد هستیم. (دعاء ندبه)
انا مدینه العلم و علی بابها: من شهر علم هستم و علی دروازه آن.
أنت منّی بمنزله هارون من موسی.
أنت أخی و وصیی و وارثی، لَْحُمکَ من لَحْمی وَ دمک مِنْ دَمی و سِلمُکَ سِلْمی و حَرْبُکَ حَرْبی.
ای علی! تو برادر من- جانشین من- وارث من هستی- گوشت تو از گوشت من و خون تو از خون من است. تسلیم تو بودن تسلیم بودن در برابر من است و جنگیدن با تو جنگ با من است.
فاطمه انسیه حوراءست. او در عین اینکه یک مخلوق زمینی است. سیرتی بهشتی و ملکوتی دارد. فاطمه هدیه الهی است. فاطمه محصول روزه داری، عبادت، ریاضت، عرفان عظیم و عمیق پیامبر گرامی اسلام است.

* فاطمه و همسرداری:
می‌دانیم که سه اصل مهم در شکل گیری شخصیت فرد نقش دارند: وراثت- تربیت خانوادگی- محیط .
حضرت زهرا از این سه اصل مهم بطور کامل برخوردار بود و در همسرداری، خانه‌داری، تربیت فرزند هم به نحو مطلوبی استفاده کرد و بهره برد.
روزی حضرت علی از فاطمه پرسید: فاطمه جان آیا غذایی موجود است که بیاوری؟
حضرت زهرا (س) فرمود: سوگند به خداوندی که حق و قدر تو را بزرگ شمرد 3سه روز است که غذای کافی در منزل نداریم و همان مقدار ناچیز خوراکی را به شما بخشیدم و خود گرسنگی را تحمل نمودم.
امام علی (ع) فرمود: پس چرا اطلاع ندادی؟ حضرت زهرا گفت: پدرم مرا نهی کرده از شما چیزی بخواهم ( ممکن است در توان شوهر نباشد ).(بحار- جلد 14 صفحه 197)
فاطمه، سختی ها و گرفتاری های خانه را تحمل می‌کرد و سنگ صبور شوهر بود. او برای وصل کردن آمده بود نه برای برخورداری از مال دنیا و به چیزی رسیدن. او علی را به نیکی و زیبایی یاد می‌کرد و صدا می‌زد.
روزی حضرت زهرا (س) مشغول آرد کردن گندم بود که شنیدند کسی در می زند . امام حسن و امام حسین (ع) در حالی که مشغول بازی بودند رفتند به سوی درب خانه ولی حضرت زهرا می‌گوید بچه‌ها صبر کنید این نوع در زدن پدرتان علی است. بگذارید من می‌روم درب را باز می کنم. خودش را می‌تکاند و سر و وضع خویش را مرتب می‌کند و درب منزل را برای شوهر باز می‌کند. اما برخی از ما چه می‌کنیم؟ درب یا زنگ خانه را که می‌زنند می‌گوییم بچه برو در را باز کن، باباته !!!
آنقدر رابطه همسری و زناشویی، عاطفی- عمیق- همراه با عشق و ایثار و احترام- گذشت- رضای الهی بود که حساب ندارد. قرآن می فرماید: ما زنان را خلق کردیم که مایه آسایش و آرامش شما باشند. لتسکنوا الیها. سوره روم آیه 21
فاطمه همدل و دلدار علی است تسلی‌ ده خاطر اوست، مشاور و همراه اوست، پناهگاه عـلـی است او امـانتدار علی بود و مشکل گشای علی.
امام علی (ع) می‌فرماید: وقتی بخانه می‌آمدم و به چهره زهرا نگاه می‌کردم تمام غم و اندوهم بر طرف می‌شد.(شمه ای ازفضایل زهرا- محلاتی- صفحه 35).
امام علی می فرمایند:
- تا فاطمه زنده بود او را به خشم نیاوردم و او نیز کاری نکرد که من خشمگین شوم . (فاطمه- دکتر شهیدی- صفحه 80)
- من هیچ گاه از فاطمه کوتاهی ندیدم. (ریاحین الشریعه جلد 1 صفحه 9)
- امام خمینی (ره) فرمود: از دامن زن، مرد به معراج می‌رود.
روزی حضرت زهرا (س) به امام علی (ع) فرمودند:
علی جان! جانم فدای تو! جان و روح من سپر بلای جان تو! یا اباالحسن، همواره با تو خواهم بود. (نه به قول بعضی از زنان که می‌گویند: تا پول داری رفیقتم، قربون بند کیفتم!!) چه در خیر و نیکی به سر ببری، چه در سختی‌ها و بلاها گرفتار شوی، همواره با تو خواهم بود.
در نهج البلاغه ترجمه مرحوم دشتی انتشارات آستان قدس رضوی، حکمت 234، امام علی (ع) می‌فرمایند:
برخی از نیکوترین خلق و خوی زنان، زشت ترین اخلاق مردان است. مانند:
تکبر، ترس، بخل. پس هرگاه زنی متکبر باشد بیگانه را به حریم خود راه نمی‌دهد و اگر بخیل باشد اموال خود و شوهرش را حفظ می‌کند. و چون ترسان باشد، از هر چیزی که به آبروی او زیان رساند فاصله می‌گیرد. همچنین ، امام علی (ع) در حکمت 136 نهج البلاغه می‌فرمایند: جهاد زن این است که نیکو همسرداری کند.
آیه 34 سوره نساء می‌فرماید: فالصّالحاتُ، قانتاتُ، حافظاتٌ للغیب بما حَفِظَ الله.
پس زنان شایسته و سازنده، بافروتنی اطاعت کننده، نگهدارنده، و نگهبان اسرار و امور پوشیده هستند.
قنوت (قانتات) دراینجا به دو وظیفه اشاره دارد:
1- تمکین در برآوردن نیازهای جنسی همسر.

 2 - عدم خروج از منزل بدون اجازه شوهر.
عبارت حافظات للغیب، نیز 3 وظیفه دیگر را مطرح می‌کند:
1- رعایت حرمت و حفظ حیثیت و شخصیت شوهر و اسرار زندگی در غیاب او (حتی در برابر بستگان نزدیک)
2- حفظ حریم ناموس در غیاب شوهر
3- حفظ امکانات و لوازم زندگی و پرهیز از تاراج مال و دارایی شوهر.
شیرین ترین اوقات زندگی، شاید بتوان گفت لحظاتی است که انسان چشم به معشوق خود می‌دوزد و او را می‌نگرد و عاشقانه با او صحبت می‌کند و نهایت عشق و عاطفه خود را در کلام و نگاه ابراز می‌دارد.
زندگی حضرت علی (ع) و حضرت زهرا (س) پر است از لحظات عاشقانه و شیرین هرچند که مدت آن کم بود (حدود 9 سال). پس کیفیت زندگی مهم است نه کمیت آن. زنی می‌گفت:‌ که 30 سال است با این مرد (شوهرش ) ازدواج کرده‌ام ولی یک روز آب خوش از گلویم پایین نرفته است.

فاطمه و تربیت فرزند:
فاطمه، فرزند را موجودی با ارزش و با اهمیت می‌داند که والدین در برابر رشد، شخصیت و حفظ او مسئولند. کدبانو و مدیرخانه زن است و شوهر مسئول امرار معاش و کار بیرون، تا زن بتواند فرصت بیشتری را بدون دغدغه در کنار فرزندان باشد. مادری که بچه را به مهد کودک و خانه پدربزرگ و ... می‌سپارد و بعد خود ساعت ها از خانه بدور است و خسته و کوفته می‌خواهد بچه‌داری کند، آشپزی کند، شوهرداری کند چگونه می‌تواند واقعاً همه این وظایف را بخوبی انجام دهد!
جامعه‌ای پیشرفته است که فرزندان آن خوب تربیت شده باشند. فرموده‌اند که: بهشت زیر پای مادران است.
پیامبر اکرم می‌فرماید: اکرموا اولادکم و احسنوا آدابهم: فرزندان خود را بزرگ بشمارید و آنها را خوب تربیت نمایید.
در حدیث معروف کساء داریم که: امام حسن وارد منزل شدندو فرمودند: السلام علیک یا اماه، فقلت و علیک السلام یا قره عینی و ثمره فوادی. یعنی امام حسن فرمود: سلام برشما مادر جان و حضرت زهراء در جواب فرمودند: سلام بر تو ای حسن جان، نور چشمم و ای میوه دلم.
خوب ببینید رابطه مادر با فرزند و تربیت خانوادگی، احترام به بزرگتر ، علاقه به فرزند و... درمیان این خاندان چقدر آموزنده و زیباست.
چند اصل در تربیت فرزند در خانه فاطمه وجود داشت:
1- هماهنگی بین زن و شوهر در تربیت فرزند

 2- اصل انضباط و اخلاق شایسته
3- ایمان و عمل صالح

 4- تقوا و پاکدامنی
5- نوازش و مهربانی

 6- مبارزه با ظلم و بی عدالتی
7- نیکوکاری- شهامت- گذشت

 8- بازی کردن و همراه شدن با بچه‌ها
 

فاطمه و خانه‌داری:
زن خوب فرمانبر پارسا کند مرد درویش را پادشاه (سعدی)
به زندان قاضی گرفتار به که در خانه دیدن بر ابرو گره
چو طوطی کلاغش بود هم نفس غنیمت شمارد خلاص از قفس (سعدی)
اما بدانیم که ترقی و عظمت و موفقیت شوهر در گرو زندگی آرام و ایمن و بدور از کینه و تک روی و ... است. خانه به هم ریخته- ظاهر ژولیده زن- بچه‌های نامرتب- غذاهای بی حساب و کتاب و فضای ناآرام و نه چندان دلچسب زندگی، مرد را دلسرد و آزرده خاطر می‌کند.
مرد باید در محیط خانه، خستگی از تنش بیرون رود تا برای کار و تلاش روز بعد مهیا شود و انگیزه داشته باشد. زن باید کاری کند که مرد لحظه شماری کند که زودتر به خانه برسد و در کنار خانواده باشد. فاطمه به همه امور خانه با عشق و علاقه رسیدگی می‌کرد. مانند :- سر و سامان دادن امور داخلی خانه - نظافت- تربیت بچه‌ها، بازی و ایجاد سرگرمی برای آنها- ترتیب دادن مسابقه برای آنان - پشم ریسی برای کمک به اقتصاد خانواده
- آسیاب کردن گندم یا جو - آب آوردن از بیرون خانه
- هدایت، ارشاد و آموزش زنانی که تازه اسلام آورده‌اند.

فاطمه، حجاب و عفاف:
ای زن به تو از فاطمه اینگونه خطاب است. ارزنده‌ترین زینت زن حفظ حجاب است.
زن در حجاب مانند گوهر است در صدف .
زن باید در محیط خانه زیباترین و در خارج خانه، ساده ترین باشد .
- مرد نابینا وارد خانه حضرت زهرا می‌شود ولی اوحجاب خود را حفظ می‌کند.
- حضرت زهرا در شب عروسی خود از پیامبر سئوال کرد، پدر جان نصیحتی بفرمایید. پیامبر فرمودند: کار منزل با تو و کار بیرون با علی و فاطمه شکرگذار شد که پدر، او را از کار بیرون و از مواجه شدن با مردان نامحرم معاف کرده است.
- پوشاندن جنازه به غیر پارچه که برجستگی‌های بدن نمایان نشود. حضرت زهرا حتی به فکر جنازه خویش هم هست تا از چشم نا محرم مصون باشد و وصیت کرد که:
جنازه ام را با چیزی غیر از پارچه بپوشانید تا برجستگی بدن معلوم نباشد.

امام علی و آخرین وداع با فاطمه:
خطبه 202 نهج البلاغه ترجمه مرحوم محمد دشتی انتشارات آستان قدس رضوی:
(درد دل امام علی (ع) با پیامبر به هنگام دفن فاطمه (س))
سلام بر تو ای رسول خدا (ص)، سلامی از طرف من و دخترت که هم اکنون در جوارت فرود آمده و شتابان به شما رسیده است. ای پیامبر خدا، صبر و بردباری من با از دست دادن فاطمه کم شده و توان خویشتن داری ندارم. اما برای من که سختی جدایی تو را دیده و سنگینی مصیبت تو را کشیدم، شکیبایی ممکن است.
این من بودم که با دست خود تو را در میان قبر نهادم و هنگام رحلت، جان گرامی تو میان سینه و گردنم پرواز کرد. پس همه ما از خداییم و به خدا باز می‌گردیم.
پس امانتی که به من سپرده بودی برگردانده شد و به صاحبش رسید از این پس اندوه من جاودانه، و شبهایم شب زنده داری است تا آن روز که خدا خانه زندگی تو را برای من برگزیند. به زودی دخترت تو را آگاه خواهد ساخت که امّت تو چگونه در ستمکاری بر او اجتماع کردند. از فاطمه بپرس و احوال اندوهناک ما را از او خبر گیر که هنوز روزگاری سپری نشده و یاد تو فراموش نگشته است.
سلام من به هر دوی شما، سلام وداع کننده‌ای که از روی خشنودی یا خسته دلی سلام نمی‌کند. اگر از خدمت تو باز می‌گردم از روی خستگی نیست و اگر در کنار قبرت می‌نشینم از بدگمانی بدانچه خدا صابران را وعده داده نمی‌باشد.
ما آل علی رابطه با ضابطه داریم بی ضابطه با ذات خدا رابطه داریم
مارا بر حق هرکه کند واسطه خویش ما فاطمه را نزد خدا واسطه داریم
ژولیده نیشابوری

بیایید به گونه ای زندگی کنیم که قیمتی شویم،
نه اینکه به هر قیمتی زندگی کنیم!

منابع و مآخذ:
1- قرآن کریم
2- نهج البلاغه- ترجمه محمد دشتی- انتشارات آستان قدس رضوی- چاپ دهم تابستان 1387
3- قائمی، علی – در مکتب فاطمه (س)- انتشارات امیری چاپ پنجم پاییز 1375.
4-دشتی، محمد- فرهنگ سخنان حضرت فاطمه- انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی- چاپ اول تابستان 1379.
5- محمدی اشتهاردی، محمد- سیره چهارده معصوم (ع)- انتشارات مطهر – چاپ اول بهار 1377.
6- نقی پورفر، ولی اله- اهل بیت در قرآن- انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی- چاپ دوم 1380.
7- حسینی زنجانی، سید عزالدین- شرح خطبه حضرت زهرا (س)- دو جلدی- انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم- چاپ ششم 1379.
8- خسروی ، حسن – آشنایی با قرآن و عترت – چاپ اول سال 1383- ناشر مولف