شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، «رعایت اخلاق رسانه‌ای» همواره از دغدغه‌های جدی اهالی رسانه بوده است؛ برخی از کارشناسان رسانه معتقدند زیر پا گذاشتن اخلاق حرفه‌ای در رسانه‌ها و استفاده از عبارت‌ها و لغت‌هایی که در ادبیات عموم جامعه مورد قبول نیستند، نه تنها باعث می‌شود که قبح استفاده از این کلمه‌ها در جامعه فرو بریزد و به ناهنجاری منجر شود، بلکه جامعه را نیز به این کار ترغیب می‌کند.

در این میان از سوی برخی از کارشناسان و اهالی رسانه نیز این موضوع مطرح می‌شود که حضور یک نهاد، انجمن، سندیکا یا اتحادیه‌ لازم است تا تخلافات رسانه‌ای رکه بی‌اخلاقی نیز مشمول آن می‌شود را پیگیری کنند.

به همین منظور خبرنگار ایسنا در گفت‌وگو با رضا قوی فکر - مدیر مسئول و سردبیر نشریه «هزار نقش» و سخنگوی هیات موسس انجمن پیشکسوتان مطبوعات - بحث لزوم رعایت اخلاق حرفه‌ای را در رسانه‌ها به بحث گذاشته است.

هیچ ضابطه‌ای برای رعایت اخلاق رسانه‌ای نداریم

قوی فکر که معتقد است «به طور کلی اخلاق حرفه‌ای در مطبوعات زمینه حساب شده‌ای دارد»، گفت: ما موظفیم به عنوان یک رسانه، سردبیر، دبیر و خبرنگار مسائل اخلاقی را رعایت کنیم. در واقع زمانی که از حیطه مسائل اخلاقی خارج می‌شویم، مخاطبانمان را از دست می‌دهیم، چرا که مخاطب آگاه است و کاملاً متوجه‌ این بی‌اخلاقی‌ها می‌شود. اگر رسانه‌ای با فردی مخالف است، می‌تواند مخالفتش را با ادبیاتی درست نشان دهد، اما برای اینکه طرف مقابلش را محکوم کند از کلمات ناهنجار استفاده و بی‌اخلاقی کند، مورد قبول هیچ‌کس نیست.  

او با اشاره به نشریه «یالثارات» و حواشی اخیر این دوهفته‌نامه، اظهار کرد: به عنوان مثال کاری که «یالثارات» اخیراً درباره پوشش برخی از هنرمندان انجام داد، مورد قبول هیچ گروهی از اصولگرا و اصلاح‌طلب گرفته تا بی‌طرفان نبود. از طرفی هم متاسفانه تصور من این است که ما هیچ سازمان یا نهادی نداریم که به این مسائل رسیدگی کند؛ این در حالی‌ است که حتی قانون هم این موضوع را مطرح کرده است که رسانه‌ها حق ندارند اخلاق را زیر پا بگذارند، اما این اتفاق می‌افتد و هیچکس هم با آنها برخورد نمی‌کند.  از طرفی هم متاسفانه تصور من این است که ما هیچ سازمان یا نهادی نداریم که به این مسائل رسیدگی کند؛ این درحالی‌ است که حتی قانون هم این موضوع را مطرح کرده است که رسانه‌ها حق ندارند اخلاق را زیر پابگذارند، اما این اتفاق می‌افتد وهیچ کس هم با آنها برخورد نمی‌کند.  

این روزنامه‌نگار پیشکسوت با اشاره به اعلام خبر درگذشت شیمون پرز - رئیس سابق رژیم صهیونیستی - در اخبار تلویزیون، ادامه داد: در مورد خبر فوت شیمون پرز نیز این اتفاق رخ افتاد؛ قبول دارم که این آدم بسیار بد و قصابی است و همه ما مسلمانان و ایرانیان از او نفرت داریم، اما معتقدم در جایی که می‌خواهیم خبر را اعلام می‌کنیم، باید به آن به عنوان یک واقعیت و موضوعی جدی نگاه کرد. در واقع در ابتدا باید فقط خبر را اعلام کنیم که شیمون پرز درگذشت و بعد بگوییم این آدم بد و قصاب بوده است. اما اینکه هنگام اعلام خبر بگوییم او نقش هویج را بازی می‌کرد، خیلی باعث تعجب است و هیچکس هم جوابگوی این اتفاق نشد. متاسفم که این را می‌گویم، اما ما هیچ ضابطه‌ای برای رعایت اخلاق رسانه‌ای نداریم و هیچ نهادی وجود ندارد که به این مسائل رسیدگی کند تا مطبوعات بدانند که چه نقش سازنده‌ای دارند.  

رسانه‌ها نباید با بی‌اخلاقی با مردم مواجه شوند

قوی‌فکر اظهار کرد: ما در رسانه‌ها نقش آگاهی‌سازی مردم را بر عهده داریم و باید اخلاق را ترویج کنیم؛ نه اینکه با بی‌اخلاقی با مردم روبه‌رو شویم و آنها را زده کنیم. فکر می‌کنم یکی از دلایل اینکه تیراژ مطبوعات ما به شدت پایین آمده است، همین بی‌اخلاقی‌ها است. مردم هر روز می‌بینند که رسانه‌ای ساز گروهی که به آن تعلق دارد را می‌زند و کمتر رسانه‌ای وجود دارد که بی‌طرفانه و با اخلاقی درست با مردم روبه‌رو شود.  

او با بیان انکه ما در جامعه‌مان با تشدد آرا مواجه هستیم، گفت: این تشدد آرا در همه زمینه‌ها و نه تنها مطبوعات وجود دارد. وقتی تعداد تصمیم‌گیرنده‌ها زیاد شود و هر کس هم ساز خودش را بزند، مطمئنا این ارکستر ترانه گوش‌نوازی نخواهد داشت. در همین راستا انجمن‌های صنفی روزنامه‌نگاری و سندیکاها و اتحادیه‌ها می‌توانند بسیار موثر باشند. سپردن کار هر حرفه‌ای به متخصص خودش خیلی خوب است. اگر اجازه دهند که انجمن‌های صنفی پا بگیرد، افرادی که مویشان را در این حرفه سفید کرده‌اند به خوبی می‌دانند که رسانه‌ جای بی‌اخلاقی نیست و باید با رسانه‌ای که بی‌اخلاقی می‌کند، برخورد شود.

سخنگوی هیات موسس انجمن پیشکسوتان مطبوعات ادامه داد: ما به هر حال به نهادی که این موضوعات را پیگیری کند، نیاز داریم. باید نهادی از روزنامه‌نگاران حرفه‌ای، قدیمی و کاردان ایجاد شود که بازرس هم داشته باشد و اگر نشریه‌ای بداخلاقی کرد، با آن برخود کند. همان‌طور که وقتی روزنامه‌ای تخطی سیاسی می‌کند با آن برخورد می‌شود؛ در این زمینه بی‌اخلاقی هم واجب است که برخورد صورت بگیرد. آرزویم این است که در تمام زمینه‌ها و به ویژه مطبوعات نهادی داشته باشیم که دلسوزانه و بدون نظر به این تخلفات صنفی رسیدگی کنند؛ چراکه همه قسمت‌های جامعه ما نیاز به یک کمیته‌ انظباطی دارد.

لباس مطبوعات برای برخی گشاد است

او که معتقد است «مطبوعات در قانون اساسی جایگاه ویژه‌ای دارد»، گفت: به همین دلیل هم چند اصل مهم این قانون به آزادی مطبوعات اختصاص دارد. از آنجایی که مطبوعات را چشم و گوش مردم می‌دانند، بنابراین نقشی اساسی در اطلاع‌رسانی جامعه بر عهده دارند. چنین مطبوعاتی که چشم و گوش جامعه است، باید به دست کسانی اداره شود که در شأن این نهاد مهم باشند. مدیر یک رسانه باید جامع‌الشرایط، آگاه و بی‌طرف باشد که سنگ هیچ‌کس و هیچ سازمان و نهادی را به سینه نزند. این مطبوعات را باید روزنامه‌نگار و خبرنگاری اداره کند که کارش را بلد باشد، دانش این کار را داشته باشد، نه تنها با ادبیات فاخر آشنا باشد، بلکه تسلط داشته باشد و اخلاق‌مدار باشد.

قوی‌فکر خاطرنشان کرد: متاسفم که باید بگویم این روزها برخی مطبوعات و رسانه‌ها را کسانی اداره می‌کنند که در شأن رسانه نیستند و لباس مطبوعات برایشان گشاد است. عده‌ای که از ورود به کار رسانه نیت روزنامه‌نگاری و رسانه‌ای ندارند و با هدف سیاسی، اقتصادی و جناحی وارد این مجموعه شده‌اند و خبرنگارانشان هم متاسفانه هیچ شباهتی با یک خبرنگار و روزنامه‌نگار ندارد؛ این روزها برخی مطبوعات و رسانه‌ها را کسانی اداره می‌کنند که در شأن رسانه نیستند و لباس مطبوعات برایشان گشاد است. عده‌ای که از ورود به کار رسانه نیت روزنامه‌نگاری و رسانه‌ای ندارند و با هدف سیاسی، اقتصادی و جناحی وارد این مجموعه شده‌اند و خبرنگارانشان هم متاسفانه هیچ شباهتی با یک خبرنگار و روزنامه‌نگار ندارد؛ چراکه ابتدایی‌ترین مشخصات یک روزنامه‌نگار باید بی‌طرفی، نگاه عمیق به مسائل، دانش کار، دانستن روابط عمومی، تسلط به ادبیات پاکیزه و فاخر، انصاف، اخلاقمداری، راست‌گویی و ادب باشد.

این روزنامه‌نگار با سابقه با بیان اینکه در مقابل رعایت مسایل اخلاقی از سوی روزنامه‌نگاران، مخاطبان مطبوعات هم باید اخلاق در رسانه را بشناسند، اظهار کرد: مخاطب یک نشریه یا هر رسانه‌ای قادر است یک نشریه یا رسانه را وادار کند تا اخلاق را رعایت کند؛ وقتی مخاطب از رسانه به دلیل بی‌اخلاقی فاصله بگیرد و برای آن نشریه هزینه نکند، قطعا ان نشریه توانایی باقی ماندن در جامعه را ندارد؛ وقتی نشریه بی‌اخلاق مشتری نداشته باشد، مجبور می‌شود برود و پشت سرش را هم نگاه نکند.

مدیران و مسؤولان هم اخلاق را رعایت کنند

او اظهار کرد: مدیران و مسؤولان جامعه هم باید در سخنرانی‌ها، نوشته‌ها و در مصاحبه‌های مطبوعاتی‌شان اخلاق را مراعات کنند؛ بدیهی است وقتی مسؤولان، در سخنانشان رعایت اخلاق را نمی‌کنند، دیگر از مردم چه توقعی می‌توان داشت؟ یکی از راه‌های نفوذ و شیوع بی‌اخلاقی در جامعه همین عدم رعایت مسائل اخلاقی از سوی مسؤولان در جامعه است.

قوی‌فکر ادامه داد: حالا یک بی‌اخلاقی در نشریه‌ای رخ داده و طبیعی است که باید نهادی به آن رسیدگی کند. وقتی وزارت ارشاد نشریه‌ای را به دلیل عدم رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ای مجازات می‌کند و جلوی انتشار آن را می‌گیرد، چگونه است که فردا دوباره آن نشریه منتشر می‌شود؟ آن نشریه با اتکا به کدام حامی و با کدام پشتگرمی به خود اجازه می‌دهد که برای وزارت ارشاد هیچ ارزشی قائل نشود؟ یا هنگامی که یک خلاف را دو نشریه انجام می‌دهند، قانون با یک نشریه به شدیدترین وجه ممکن برخورد می‌کند، اما با نشریه دیگر هیچ برخوردی نمی‌شود؛ گویی که این نشریه یک حاشیه امنیت ویژه دارد. چگونه می‌توان انتظار داشت که با بی‌اخلاقی برخی نشریات برخورد شود؟

این روزنامه‌نگار در پایان سخنانش گفت: کلام آخر اینکه نبود یک انجمن، سندیکا یا اتحادیه مطبوعاتی که در چنین مواردی قادر باشد وظیفه قانونی خودش را انجام دهد از جمله مشکلات مهم در اینگونه موارد است که خود بحثی مستقل را می‌طلبد.

منبع: ایسنا