شارا- روابط عمومی اسلامی، روابط عمومی متکی بر مفاهیم، اصول و رویکردهای علمی، اخلاقی، رفتاری و سازمانی اسلام است که در صدد گسترش ارتباطات مفید و آگاه دهنده، تحقق منافع مطلوب جامعه، تعمیق اخلاق فضیلت محور، و شکل گیری امت اسلامی بر پایه اسلام ناب محمدی (ص) است.

دومین کنگره جهانی کارگزاران مسلمان روابط عمومی 18 و 19 آذر ماه با محوریت روابط عمومی اسلامی در تهران برگزار می شود در همین رابطه با دکتر حسن بشیر دبیر کمیته علمی کنگره و استاد ارتباطات بین الملل به گفت و گو  نشسته ایم که در پی می آید:

برداشت حضرتعالی  از روابط عمومی اسلامی چیست؟

ارائه یک تعریف خود نیازمند تحقیقات و مطالعات فراون در موضوع مورد نظر است. از طرف دیگر، یک تعریف واحد برای هیچ مفهوم گسترده ای مانند روابط عمومی وجود ندارد. اصولا مسائل عمیق انسانی فقط با یک تعریف قابل تبیین نیستند. حوزه روابط عمومی آنهم با دیدگاه اسلامی نیازمند، یک شناخت کامل از سویی نسبت به حوزه های مختلف روابط عمومی و از سوی دیگر زمینه های گوناگون اسلامی است. این یک حرکت بزرگ میان رشته ای است که به همان اندازه که هم روابط عمومی یک حوزه گسترده و هم دیدگاه های اسلامی در مبحث ارتباطات و روابط عمومی بسیار عمیق و همه جانبه است، می تواند با تعدد نگاه ها و تعاریف مواجه باشد. علیرغم این مسائل و مشکلات شناختی، می توان این تعریف پیشنهادی را در این زمینه ارایه نمود:

«روابط عمومی اسلامی، روابط عمومی متکی بر مفاهیم، اصول و رویکردهای علمی، اخلاقی، رفتاری و سازمانی اسلام است که در صدد گسترش ارتباطات مفید و آگاه دهنده، تحقق منافع مطلوب جامعه، تعمیق اخلاق فضیلت محور، و شکل گیری امت اسلامی بر پایه اسلام ناب محمدی (ص) است.» تلاش شده است هر یک از کلید واژه های موجود در این تعریف با دقت انتخاب و البته بعضا نیازمند توضیح و روشن شدن می باشد که انشاء الله در یک فرصت مناسب انجام خواهد گرفت.

به نظر می‌رسد یکی از خلأهای ما در زمینه‌ی الگوسازی، ضعف و کوتاهی در نظریه‌پردازی است. تحلیل شما در این باره چیست؟

همان گونه که در پاسخ به سوال قبلی مطرح گردید، نظریه پردازی یک حرکت طولانی و عمیق علمی است که نیازمند محققان آگاه، تحقیقات عمیق، حمایت های مادی، و شناخت همه جانبه نسبت به امور مرتبط با موضوع مورد تحقیق است. در حوزه روابط عمومی اسلامی، هنوز ما در مراحل اولیه هستیم. البته نمی توان گفت که نیازمند زمان خیلی طولانی برای دست یابی به نظریات جدید بر پایه دیدگاه اسلامی داریم، ولی قطعا این نظریه پردازی نیازمند همان مواردی است که گفته شد. بحمدالله هم اکنون با رشد علمی موجود در کشور و سایر جوامع اسلامی می توان در این زمینه امیدوار بود که نظریه پردازی در حوزه روابط عمومی و شکل گیری رویکردهای جدید اسلامی در آن در حال گسترش بوده و امیدواریم که در سالهای آینده با وجود کنگره ها و کنفرانس هایی از این قبیل شاهد تحقق نظریه پردازی های عمیق علمی در روابط عمومی اسلامی باشیم.

به نظر شما آیا بستر نظریه‌پردازی درباره‌ی روابط عمومی اسلامی در این کنگره فراهم خواهد شد؟

نظریه پردازی در هر حوزه علمی یک فرایند نسبتا طولانی است. نیازمند مطالعات و تحقیقات عمیق و فراوان است. هم اکنون بسیاری از مطالعات در علوم انسانی و اجتماعی بر پایه روشهای استقرایی شکل گرفته است. در این زمینه نیز می توان اولین گام را مطالعه و بررسی مفاهیم و اصول اسلامی موجود در حوزه روابط عمومی دانست. هنوز ما به طور جدی به این مفاهیم و اصول نپرداخته ایم. این یک حرکت مطالعاتی اولیه است که می تواند ما را با دیدگاهها، مفاهیم و مبانی اسلام در این حوزه آشنا کند. حرکت بعدی چگونگی فهم مسلمانان از این مفاهیم و اصول است. این مساله نیز نیازمند تحقیقات جدی است. و بالاخره کشف شکل گیری معنایی آن مفاهیم و اصول و فهم مردم از طریق رفتارها و تعامل آنان با همدیگر و با جهان خارج است. بنابراین سه موضوع مهم در اینجا باید بررسی شود: اول، کشف مفاهیم و اصول اسلامی در حوزه روابط عمومی، دوم، آشنایی کامل با فهم مردم نسبت به این اصول، و سوم، شناخت عمیق نسبت به رفتارهای مردم بر پایه فهم آنان از اصول اسلامی. این سه مساله برای نظریه پردازی های بعدی در حوزه روابط عمومی نقش مهمی ایفا می کنند. بدون این سه شناخت، نمی توان به نظریه پردازی عمیق پرداخت. آنچه که در این کنگره مورد توجه است، حداقل توجه به همان حوزه اول است. به عبارت دیگر، در این کنگره تلاش خواهد شد که مفاهیم، اصول و مبانی روابط عمومی اسلامی مورد بحث و بررسی قرار گیرند. این موضوع به عنوان اولین گام در نظریه پردازی های بعدی می تواند موثر باشد. طبیعی است که به نسبت میزان مشارکت اساتید و اندیشمندان و کارگزاران روابط عمومی می توان ادعا کرد که چه مقدار در این زمینه با موفقیت روبرو شده ایم. عدم همکاری و همفکری علمی در این رابطه می تواند نظریه پردازی یا حرکت به سمت آن را کند یا کلا دچار مشکل سازد.

اهداف کنگره جهانی کارگزاران مسلمان روابط عمومی چیست و چه رویکردی را دنبال خواهد کرد؟ محورهای اصلی این همایش چیست و بر چه اساسی انتخاب شده است؟

مهمترین و اساسی ترین رویکرد دومین کنگره جهانی کارگزاران روابط عمومی در تهران، «روابط عمومی اسلامی» با بررسی ابعاد مختلف آن می باشد. البته در پیرامون بحث کلان روابط عمومی اسلامی، اهداف دیگری وجود دارند که همه در راستای همان رویکرد اصلی است. بنابراین می توان گفت که مهمترین اهداف دومین کنگره عبارتند از:

   1. تبیین و تقویت الگوی اسلامی روابط عمومی

2. افزایش همگرایی و هم افزایی توانمندی های کارگزاران مسلمان روابط عمومی در سطح جهان

3. ایجاد زمینه های تعامل هر چه بیشتر نخبگان و کارشناسان روابط عمومی جهان اسلام

4. اطلاع رسانی لازم در مورد دین مبین اسلام و مسلمانان به سایر ملل جهان

5. تبیین نقش فرهنگی و ارتباطی انقلاب اسلامی ایران در بیداری اسلامی معاصر

محورهای اصلی کنگره نیز بر اساس تفصیل همین رویکرد و اهداف معین شده اند. محورهای مزبور در جلسات کمیته علمی کنگره که از نمایندگان دانشگاه های مختلف تشکیل شده اند مورد بحث و بررسی و تایید قرار گرفته اند. لذا در حقیقت در این جا ما اول با یک رویکرد اساسی که عبارت از «روابط عمومی اسلامی» مواجه هستیم، دوم، با اهداف مهم کنگره روبرو هستیم که پیرامون همان رویکرد اساسی تدوین شده اند و سوم، با محورهایی آشنا می شویم که عمدتا برای تهیه مقاله تعیین شده اند و به عبارت دیگر تبیین وسیع تر حوزه محتوایی کنگره را عهده دار می باشند. این محورها عبارتند از:

-  روابط عمومی اسلامی و نقش کارگزاران روابط عمومی

-  روابط عمومی اسلامی، جامعه و اخلاق حرفه ای

-  روابط عمومی اسلامی و توانمند سازی جامعه

-  روابط عمومی اسلامی، ارتباطات یکپارچه و مسئولیت اجتماعی

-  روابط عمومی اسلامی، ارتباطات بحران، بحران اعتبار و مدیریت هوشمندانه امور

-  روابط عمومی اسلامی و توسعه پایدار

-   روابط عمومی اسلامی، پژوهش های کاربردی و مشارکت ملی و جهانی

-  روابط عمومی اسلامی، انجمن های روابط عمومی، سازمان های مردم نهاد و تدوین راهبردها

-  روابط عمومی اسلامی و روابط عمومی بین الملل

-  روابط عمومی اسلامی و روابط فرهنگی

-  روابط عمومی اسلامی و جهانی شدن

-  روابط عمومی اسلامی و انسانی کردن ارتباطات

-  روابط عمومی اسلامی و مبارزه با بیگانگی و تحریف مبانی دینی و اسلامی

-  روابط عمومی اسلامی و تعاملات گفتگویی

-  روابط عمومی اسلامی، عقاید و دیدگاه های متضاد

-  روابط عمومی اسلامی و دیپلماسی عمومی

-  روابط عمومی اسلامی و چالش های جهان معاصر از منظر گفتگوی ادیان

-  روابط عمومی اسلامی، ترویج و اطلاع رسانی شفاف

-  روابط عمومی اسلامی،رسانه و بازاریابی اجتماعی

-  روابط عمومی اسلامی و جنگ نرم و اطلاعاتی

-  روابط عمومی اسلامی و خدمات رسانه ای جدید

-  روابط عمومی اسلامی و بیداری اسلامی

-  روابط عمومی اسلامی و تقریب مذاهب اسلامی

-       روابط عمومی اسلامی و ارتباطات مردمی

کمیته علمی چگونه شکل گرفت و چه فعالیت هایی تاکنون انجام شده است؟

حدود چهار سال پیش و پس از اینکه تجربه برگزاری کنفرانس بین المللی روابط عمومی ایران به یک مرحله جدی از کارایی و توسعه رسید، این احساس در برگزارکنندگان آن ایجاد شد که در شرایط جدید باید همکاری دانشگاه ها و حضور فعال آنان در این کنفرانس افزایش یابد. قبلا نیز همیشه این همکاری حداقل در مشارکت علمی و ارایه مقاله وجود داشت، اما کنفرانس مشارکت بیشتری را می طلبید. شرایط نیازمند حضور فعال تر اساتید و دانشگاه های مختلف برای پربار کردن محتوایی و نیز تصمیم گیری قوی تر در حوزه سیاست گذاری و برنامه ریزی بود. از این نظر، کمیته علمی تشکیل شد. اینجانب این افتخار را داشتم که آغازگر تشکیل کمیته علمی برای بزرگترین کنفرانس بین المللی روابط عمومی کشور بودم. با دعوت کردن از اساتید دانشگاه های مختلف و البته از رشته های مرتبط، می توانم بگویم که همه اساتید صمیمانه با این درخواست همکاری کردند. اینجانب به عنوان دبیر کمیته علمی، در خدمت اساتید تا کنون بوده ام. در کنگره سال جاری که یک کاری فراتر از کنفرانس بین المللی روابط عمومی است و در سطح جهانی مطرح می باشد، کمیته علمی هم از نظر تعداد نمایندگان دانشگاه های داخل و خارج از کشور افزایش یافت و هم محتوای آن با تنوع و غنی سازی بیشتری روبرو شد. بنده در همین جا از همه این اساتید که واقعا بدون هیچ گونه چشم داشتی، صمیمانه و خالصانه همکاری کردند تقدیر و تشکر کنم. در حقیقت، این کمیته پایه استوار علمی این کنگره بوده و اینجانب افتخار دارم که با این اساتید بزرگوار همکاری تنگاتنگی دارم. در مورد فعالیت های کمیته نیز باید گفت که مهم ترین کار کمیته نظارت محتوایی بر کنگره و ایجاد فضای علمی در آن است. این مساله برای پر بار کردن کنگره بسیار حائز اهمیت است. ارزیابی مقالات واصله، تعیین سخنرانان کنگره، سیاست گذاری موضوعی و نیز فرایند برنامه کنگره و بسیاری دیگر از مسائل مرتبط با کنگره که در راستای مسائل علمی آن می باشد با همکاری و همفکری کمیته علمی طراحی و سیاست گذاری آنها تعیین می شوند.

نقش کمیته علمی در افزایش سطح علمی استادان و کارشناسان روابط عمومی را چگونه ارزیابی می کنید؟

یکی از مهم ترین کارهای کمیته علمی تلاش برای دانش افزایی استادان، مدیران و کارگزاران روابط عمومی در سطوح مختلف است. مشارکت وسیع استادان در ارایه مقالات مختلف خود نوعی از توسعه علمی است. حضور اساتید، مدیران و کارگزاران در جلسات کنگره و کنفرانس و آشنایی با دیدگاه ها و مقالات مطرح شده خود یک اقدام علمی است که می تواند در دانش افزایی همه تاثیرگذار باشد. بیشتر این موارد به دلیل اینکه کمیته علمی همان آغاز فعالیت بر جریان محتوایی کنفرانس نظارت کامل داشته و همکاری جدی در این زمینه می کند، به عنوان دستاورد فعالیت های کمیته نیز به شمار می آید.

کمیته علمی چه برنامه های در کنگره پیگیری می کند؟

گر چه در سوال قبلی تقریبا به موارد اصلی فعالیت های کمیته علمی اشاره شد، اما به طور کلی می توان گفت که کمیته علمی کلیه کارهای علمی کنگره را دنبال می کند، سیاست گذاری می کند، برنامه ریزی ارائه می دهد و در حقیقت بر فعالیت های علمی و محتوایی کنگره نظارت می کند.

برنامه های کمیته علمی پس از برگزاری کنگره چه خواهد بود؟

کمیته علمی، گر چه پس از هر کنفرانس، برای مدتی جلسه ای ندارد، اما همفکری و پیگیری مسائل کنفرانس بعدی هیچگاه پس از پایان یافتن هر کنفرانس، متوقف نبوده است. برنامه ریزی یک جریان دائمی فکری است که هر کنفرانس نیازمند همکاری کلیه اعضای کمیته علمی آن می باشد که معمولا در طول سال صورت می گیرد، اما بدیهی است در چند ماه نزدیک به برگزاری کنفرانس جلسات و کارهای کمیته افزایش می یابد. یکی از کارهای کمیته علمی در پایان هر کنفرانس تلاش برای تبیین دست آوردهای کنفرانس برای اساتید و دانشجویان دیگر است که معمولا صورت می گیرد.

لطفا نظر خود را درباره انتشار فیلم موهن در باره پیامبر اکرم (ص) و نقش کارگزاران مسلمان روابط عمومی بیان بفرمایید؟

تهیه و پخش فیلم موهن، واقعا یک اقدام ضد اخلاقی، ضد انسانی، و ضد دینی است. پیامبر اکرم (ص) نمونه کامل اخلاق و رحمت خداوند بر عالمیان است. وجود مقدس ایشان، برای همه بشریت بزرگترین برکت و رحمت است. توهین به چنین وجود مقدس، توهین و بی حرمتی به همه مقدسات است که می توان در همه جوامع مشاهده کرد. این حرکت، قطعا یک حرکت استکباری و صهیونیستی است برای بحران سازی و ایجاد اختلاف میان امت اسلامی و سایر انسان ها از یک سو و میان پیروان ادیان ابراهیمی از سوی دیگر است. البته به نظرم می رسد که این توطئه، گر چه جهان اسلام و بسیاری از انسان های صاحب وجدان آگاه را جریحه دار کرد، اما نتوانست نتایجی را که استکبار و صهیونیسم به دنبال آن ها بودند را محقق سازد. یکی از دلایل این شکست، آگاهی مسلمانان به ویژه اندیشمندان و علمای آنان است. تظاهرات وسیع مسلمانان و حتی مشارکت بسیاری دیگر از غیرمسلمانان در این تظاهرات بر علیه فیلم موهن، نتایج مهمی را به بار آورد که یکی از آن ها آشکارتر شدن چهره استکبار و صهیونیسم جهانی به عنوان حامیان بی دینی، بی اخلاقی، بی حرمتی، توهین به پیامبران الهی، بی فرهنگی کامل و بالاخره توطئه و بحران سازی بر علیه مسلمانان در سطح جهان است. این مساله، باید توسط کارگزاران مسلمان روابط عمومی به شدت مورد توجه قرار گیرد. سازمانهای روابط عمومی در سطح جهان ابزارهای وسیع اطلاع رسانی به کمک رسانه ها در اختیار دارند که اگر به شکل مناسب مورد بهره برداری قرار گیرد می تواند نتایج موثری را به دنبال داشته باشد. کارگزاران روابط عمومی با تبیین ضداخلاقی، ضد انسانی و ضد دینی این حرکت به همه جهانیان می توانند نقش بسزایی در ثبیت اخلاق، حرمت نهادن به پیامبران و تشریح اصول و مبانی بلند اسلامی داشته باشند. روابط عمومی ها می توانند از طریق ایجاد پیوندهای مناسب و قابل فهم برای عموم انسان ها میان پیام های کلامی و غیرکلامی بهترین محتوای تبلیغاتی و اطلاع رسانی را در این زمینه عهده دار باشند. مهم ترین چیزی که باید مورد توجه قرار گیرد جلوگیری از افتادن در دام توطئه های استکبار و صهیونیسم و تلاش برای تبیین مبانی و اصول فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی اسلام است که همگی در وجود مقدس پیامبر اکرم (ص) تجلی یافته است. متاسفانه تاکنون این پیوند عمیق میان مفاهیم و مبانی اسلامی و پیامبر اکرم (ص) به عنوان نمونه کامل اسلام عملی است به صورت مناسبی برای جهانیان ترسیم و منعکس نشده است. هنوز جهان با این پیامبر بزرگ الهی نا آشنا است. کارگزاران مسلمان روابط عمومی ها می توانند در این زمینه قدم های مهمی را بردارند و نقش اسلامی خود را ایفاد نمایند.

با توجه به موج بیداری اسلامی در کشورهای اسلامی روابط عمومی ها چه نقشی در شکل دهی افکار عمومی جوامع می توانند داشته باشند؟

اسلام دین ارتباطات است و ارتباطات بخش عمده ای از ساختارهای جوامع اسلامی را تشکیل می دهد. مساجد، به عنوان نمونه، مرکز ارتباطات اسلامی است. حج، یک تجمع بزرگ ارتباطات میان مسلمانان جوامع مختلف است. تاکید بر تواصل و ارتباط میان مسلمانان چه در بعد خانوادگی و چه در بعد اجتماعی نوعی از تاکید بر شکل گیری ارتباطات وسیع در میان امت اسلامی است. بیداری اسلامی، یک حرکت بزرگ در جهت تغییر در ساختارهای ارتباطی حاکم و غیر اسلامی و تبدیل آن ها به ساختارهای ارتباطی اسلامی در همه حوزه ها و زمینه ها است. این حرکت ارتباطی شامل رابطه حکومت با مردم، حکومت با مقوله قدرت و مشارکت مردم، حکومت و اخلاق و فرهنگ اجتماعی، حکومت و روابط بین المللی و بالاخره حکومت و شکل گیری استقلال و آزادی از یک سو و رابطه مردم میان خود و خدا، خود و جامعه، خود و حکومت، خود و دیگران غیر مسلمان و خود با طبیعت در اشکال مختلف آن از سوی دیگر می باشد. بیداری اسلامی، نهضتی است که در صدد تغییر معادله ارتباطی از غیرالهی و غیراسلامی، به الهی و اسلامی است. این تغییر مهمترین تغییری است که در آغاز هر حرکت باید ایجاد شود. تغییر مسیر ارتباطی، اولین گام برای ایجاد جامعه سالم اسلامی است. برای تحقق این جهت گیری تغییراتی که عمدتا در حوزه ارتباطی باید صورت گیرد، رسانه ها می توانند نقش اساسی داشته باشند. اطلاع رسانی مناسب می تواند در تغییر این جهت گیری تاثیرگذار باشد. تولید پیام های مفید و آگاه دهنده می توانند نقش بسزایی در ایجاد روابط جدید داشته باشند. همه این موارد از طریق روابط عمومی ها می توانند تحقق یابند. اصولا روابط عمومی ها، قدرت ایجاد، تقویت و توسعه ارتباطات میان مردم و ساختارهای موجود در سطوح مختلف را دارند و باید از این قدرت به خوبی استفاده شود. شاید مهمترین گام در این زمینه گسترش و تعمیق آگاهی اسلامی در سطح کشورهای در حال تحول به سمت اسلام است. آگاهی دادن نسبت به اصول و مبانی اسلامی، آگاهی دادن نسبت به توطئه های استکبار و صهیونیسم جهانی، آگاهی دادن نسبت به وضعیت آینده و چگونگی حفاظت و صیانت از دست آوردهای اسلامی، و بالاخره آگاهی دادن از چگونگی تکامل یافتن برای تحقق جامعه ایده آل اسلامی. این حرکت آگاهی دهنده یکی از مهمترین وظایف روابط عمومی های اسلامی است که در عصر بیداری اسلامی می تواند تاثیرات فراوانی بر گسترش و توسعه این بیداری در میان امت اسلامی داشته باشد.

لطفا پیشنهادات خود را درباره نحوه برگزاری بهتر کنگره جهانی کارگزاران مسلمان روابط عمومی ارائه فرمایید؟

بنده در کنار سایر اعضای محترم کمیته علمی تلاش می کنیم این کنگره در بهترین شرایط ممکن برگزار شود. برگزاری هر چه بهتر این کنگره قطعا به نحوه مشارکت اساتید، اندیشمندان، مدیران و کارگزاران روابط عمومی نیز بستگی دارد. این مشارکت، باید وسیع، همه جانبه و عمدتا علمی و محتوایی باشد. بدون این مشارکت نمی توان به موفقیت این کنگره امیدوار بود. برای دست یابی به چنین موفقیتی، کمیته علمی کنگره تلاش کرده است که با اساتید و اندیشمندان مختلف داخلی و خارجی برای مشارکت علمی آنان و ارائه مقالات مفید و کاربردی تماس برقرار کند. فرایند برگزاری کنگره را به گونه ای انجام دهد که بتوان بیشترین بهره را در زمان برگزاری از آن داشت. برنامه های جنبی آن به گونه ای باشند که در غنی سازی محتوایی کنگره موثر باشند. انتشار چکیده ها و سپس مقالات کنگره در قالب کتاب یکی از کارهایی است که می تواند در این زمینه مفید فایده باشد و به بهتر شدن کنگره منجر شود. بهره گیری از نظرات اساتید و کارگزاران روابط عمومی در قالب مصاحبه و طرح دیدگاه های آنان در رسانه های مختلف و ویژه نامه های کنگره، یک حرکت دیگر در افزایش موفقیت کنگره است. بالاخره، پیگیری مطالبات شرکت کنندگان در کنگره برای بهینه سازی وضعیت روابط عمومی ها، غنی سازی علمی و محتوایی برنامه های درسی دانشگاهی در این زمینه، راه اندازی رشته ها یا گرایش های روابط عمومی در سطح دانشگاهها و نیز حمایت از تحقیقات مرتبط با روابط عمومی مواردی است که می توانند در این موفقیت سهیم باشند.