شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- روز گذشته، در پی اظهارات مدیر روابط عمومی وزارت نفت، مبنی بر احتمال بالای تک نرخی شدن بنزین و تصریح وزیر نفت بر اینکه همه گزینه ها روی میز دولت است، گمانه زنی های اخیر در مورد تک نرخی شدن بنزین قوت گرفت.

این در حالی است که طی هفته های اخیر گمانه زنی های رسانه ای در مورد تک نرخی شدن بنزین برای جبران کسری بودجه هدفمندی یارانه ها با تکذیب سخنگوی دولت، وزیر نفت و مسئولان شرکت پخش فرآورده های نفتی مواجه شده بود. حتی جمعه شب، سخنگوی روابط عمومی شرکت پخش مشکلات نرم افزاری را علت عدم شارژ سهمیه خودروهای شخصی اعلام کرد که البته دیروز توسط مدیر این شرکت صریحا تکذیب شد.

لذا گمانه های قبلی مبنی بر حذف بنزین 700 تومانی و تک نرخی شدن آن قوت گرفته است. در این صورت با احتساب مصرف حدود 42 میلیون لیتر بنزین 700 تومانی در سال 93 حدود 4 هزار میلیارد تومان درآمد برای دولت ایجاد می شود که البته جبران تمام کسری بودجه طرح هدفمندی را نخواهد کرد.

در این شرایط دو موضوع مهم مطرح است که دولتمردان باید به آن توجه داشته باشند؛ اولا اینکه چرا با وجود تکذیب تمام گمانه ها در این خصوص توسط دولت، به یکباره اقدامی صورت می گیرد که این گمانه ها را تقویت می کند؟ و این گونه رفتار دولت چه اثرات مخربی بر اعتماد مردم به دولت و انتظارات فعالان اقتصادی خواهد داشت؟ ثانیا اینکه آیا حذف بنزین 700 تومانی بهترین گزینه ممکن برای جبران کسری هدفمندی یارانه هاست؟

در پاسخ به سوال اول باید توجه داشت که تایید و تکذیب های متعدد در مورد موضوعی که برای بسیاری از مردم مهم است، موجب آشفتگی خاطر و ناآرامی روانی مردم می گردد. در سطح کلان تر اینگونه رفتار اعتماد عمومی به دولت را سلب می کند که باعث کاهش سیاست پذیری مردم می گردد. در این شرایط اگر مردم به تبلیغات دولت در مورد هزینه کرد مناسب درآمد حاصل از انصراف از یارانه نقدی توسط دولت اعتماد نکنند نباید تعجب کرد. در سطح اقتصاد کلان نیز یک مولفه مهم در ثبات اقتصادی و تصمیم گیری عقلایی بلندمدت فعالان اقتصادی، پیش بینی پذیری رفتار دولت است.

متاسفانه این رفتار دولت در مورد حذف یارانه ثروتمندان هم اتفاق افتاد، دولت بدون اطلاع رسانی در مورد حذف یارانه برخی اقشار، منتظر ماند تا مردم اعتراض کنند و رسانه ها به جست وجوی واقعیت بپردازند. بعد از این هم پس از حدود 4 روز تایید وتکذیب موضوع، نهایتا جزئیات دقیقی در مورد آن اعلام شد. حال سوال این است که چرا دولت قبل از این همه غائله و تایید وتکذیب مردم را در جریان برنامه های خود قرار نداد؟ دولت به چه انگیزه ای تصمیم گیری را به دقیقه 90 و اطلاع رسانی را به وقت های اضافه موکول می کند؟

اما در پاسخ به سوال دوم و با این فرض که دولت در حال تصمیم گیری در مورد گزینه "حذف بنزین 700 تومانی" برای جبران کسری بودجه یارانه هاست باید توجه کرد که گزینه های بسیار بهتری وجود دارد که هم تبعات رفاهی و اجتماعی کمتری دارد و هم از نظر درآمدزایی برای دولت به صرفه تر است:

قیمت گذاری پلکانی: در حالی که حذف سهمیه 700 تومانی بنزین را در کشور تک نرخی می کند و بر مشکلاتی نظیر استفاده بی رویه و بی عدالتی در پرداخت یارانه می افزاید، انتظار می رود با استفاده از زیرساخت اطلاعاتی و اجرایی ایجادشده طی سال های گذشته، با افزایش طبقات قیمتی، از مزایای قیمت های پلکانی بیشتر استفاده شود.

مثلا می توان با حفظ بنزین 700 تومانی برای حداقل مصرف 60 لیتر در ماه، طبقات بالاتر قیمتی برای مصرف بیشتر تعریف کرد تا هم مصارف بالا به قیمت واقعی بنزین (حدود 1800 تومان) نزدیک شود و زمینه برای آزادسازی قیمت فراهم شود و هم کسری بودجه دولت بدون تبعات رفاهی و اجتماعی بر اقشار متوسط جبران شود.

طبق آخرین سرشماری سراسری حدود 5 میلیون خانوار موتور سیکلت و کمتر از 9 میلیون خانوار خودروی شخصی دارند. با مقایسه این آمار با حدود 18 میلیون کارت سوخت فعال ملاحظه می شود حداقل 4 میلیون کارت سوخت مربوط به خانوارهایی است که بیش از یک وسیله نقلیه دارند. در این حالت فقط با افزایش قیمت سوخت برای خودروی دوم هر خانوار به 1400 تومان، بیش از 2 هزار میلیارد تومان درآمد برای دولت ایجاد می شود که با تعریف طبقات دیگر قابل افزایش است.

افزایش قیمت بنزین 1000 تومانی: راهکار ساده تر آن است که فقط قیمت بنزین نیمه یارانه ای افزایش یابد. طبق آمار در سال 93 حدود 27 میلیون لیتر در روز از سهمیه بنزین نیمه یارانه ای(1000 تومانی) استفاده شده است که در صورت افزایش 400 تومانی حدود 4 هزار میلیارد تومان (تومانی) برای دولت درآمد دارد که برابر با درآمد حذف بنزین 700 تومانی است. این اقدام از چند جهت منطقی تر است؛ اولا آنکه در مرحله دوم هدفمندی یارانه ها بنزین یارانه ای 400 تومانی با افزایش 75 درصدی مواجه شد در حالی که بنزین نیمه یارانه ای فقط 42 درصد گران شد و به 1000 تومان رسید. شاید به همین علت است که در سال گذشته استفاده از بنزین 1000 تومانی با افزایش 40 درصدی نسبت به سال 92 به بیش از 27 میلیون لیتر در روز رسید اما بنزین 700 تومانی فقط 1 درصد افزایش یافت. این روند که نشان دهنده افزایش مصرف پرمصرف ها از یارانه بنزین است اشتباه سیاستگذاری دولت در این زمینه را نشان می دهد، چرا که به طور منطقی در هر افزایش قیمت باید میزان افزایش قیمت برای پرمصرف ها بیشتر باشد تا هم از نظر عدالت اجتماعی قابل دفاع باشد و هم از نظر کاهش مصرف بی رویه و جلوگیری از آلودگی هوا اثرگذارتر باشد.

در نهایت پیشنهاد می شود دولت محترم به جای رفتارهای ناگهانی و تصمیم گیری در مورد سهمیه بنزین در دقیقه 90 و در حالی که تمام مردم منتظر دریافت سهمیه بنزین خود هستند، افکار عمومی را در جریان تصمیمات خود قرار دهد تا نه اعتماد عمومی به دولت از بین برود و همچنین کارشناسان و رسانه ها به ارائه پیشنهادات خود به دولت کمک کنند، همانطور که قبلا نیز روال دولت محترم همینطور بوده است.

خراسان - مورخ یکشنبه 1394/03/03 شماره انتشار 18978
نویسنده: جواد غیاثی