شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- حوزه روانشناسی روابط عمومی یکی از حوزه های مغفول در روابط عمومی است که با توجه به اهمیت فوق العاده آن کمتر مورد توجه نویسندگان و صاحبنظران حوزه روابط عمومی قرار گرفته است. در این یادداشت به بحث خودآگاهی و انوع آن می پردازیم و اینکه روابط عمومی چگونه می تواند از خود آگاهی که بخشی از هوش هیجانی است استفاده کند.

در یادداشت های پیشین به تعریف هوش هیجانی و موارد استفاده آن در روابط عمومی اشاره کردیم و در این نوشتار به ابعاد هوش هیجانی می پردازیم. هوش هیجانی دارای چهار بعد است:
1. خود آگاهی
2. مدیریت خود
3. آگاهی اجتماعی
4. مدیریت ارتباطات

خود آگاهی (Self Awareness): در روز هزاران احساس در درون ما به وجود می آید، ما دو راهکار بیشتر نداریم. یا این احساسات را بشناسیم، و بدانیم که چه چیزی در درون ما می گذرد، یا اینکه این احساسات را نشناسیم و آنها هر طرفی که خواستند ما را ببرند. در مناطق ویلایی دیده می شود که افرادی که یک سگ نگهبان دارند، بعد از ظهرها این سگ را برای گردش به بیرون می برند. یک زمان هایی این سگ آنقدر بزرگ و گردن کلفت است که شما احساس می کنید که این سگ است که دارد صاحبش را می گرداند و به هر طرفی که می خواهد صاحبش را می کشد. اگر ما احساسات خودمان را بشناسیم، می توانیم آن احساسات را در کنترل خودمان داشته باشیم و اگر نشناسیم به هر طرفی که بخواهد ما را می برد. این تفاوت خودآگاهی و نداشتن آگاهی در خود ما است. در واقع مخاطبان روابط عمومی نیز در این جریان خودآگاهی که غالبا آن را ندارند درگیر می شوند. خود این خودآگاهی دارای پنج زیر مجموعه است:

1. خودآگاهی جسمانی
2. خودآگاهی روانشناختی
3. خودآگاهی اجتماعی
4. خودآگاهی هیجانی
5. خودآگاهی معنوی

این خود آگاهی حالت نسبی دارد و هیچ گاه صد در صد نیست. خودآگاهی جسمانی، اولین حالت از این پنج موردی است که در خود آگاهی وجود دارد. در این قسمت به نظر می رسد، کشور ما در سطح خوبی قرار دارد. یعنی ما ویژگی های جسمانی خودمان را بشناسیم. من می گویم اگر بعد از دوش گرفتن جلوی کولر بخوابم، به مشکل بر می خورم و مواردی از این دست.. خیلی از این موارد را رعایت می کنیم. خوراکمان و ویژگی های جسمانی مان را به خوبی می شناسیم.

مورد دوم خودآگاهی روانشناختی است. شاید این قسمت است که یکی از نقاط ضعف ما است. یعنی صفات و ویژگی های شخصیتی خودمان را شناسایی کنیم. صفاتی مثل ترس، ویژگی هایی مثل ترس، خوشحالی، عشق و... و بدانیم که یک صفت و ویژگی مثل خوشحالی همواره بعد مثبت ندارد. یک ویژگی مثل ترس همواره بار منفی ندارد. این خوشحالی هایی که ساعت یک یا دو شب دنبال یک ماشین عروس راه می افتند و جیغ و داد و بوق می زنند و فردای آن روز می گویند که خیلی خوب تخلیه شدند، این خوشحالی هست اما بار منفی دارد.

خودآگاهی اجتماعی (Social Self Awareness): در واقع اجتماعی که ما در آن زندگی می کنیم در درون ما تاثیراتش را خواهد گذاشت. اگر بنده کارمند هستم باید بگویم به احتمال بسیار زیاد من فردی هستم که ریسک پذیری پایینی دارم. یک روزی می روم نمایشگاه باجناقم و می بینم که در آن نیم ساعتی که من در آنجا نشسته ام، طرف می گوید: آن 30 میلیون چه شد؟ روبرویی می گوید: داده ام که پیک موتوری ببرد. اون 20 تومان را چک داده ام. این 2 تومان را شما بگیر، 5 تومان من از شما می خواستم. بعد ما می گوییم که این دارد چه کار می کند؟

همین الان که من در اینجا نشسته ام، 60 الی 70 میلیون را دست به دست داد، حالا من 2 میلیون یا 3 میلیون حقوق ماهیانه ام را چقدر با دقت باید خرج کنم. اگر یک میلیون در گاوصندوق خانه ام باشد، سه تا قفل ممکن است به در خانه ام بزنم. این همان تاثیری است که آن فضا و گروهی که در آن حضور داریم روی ما گذاشته است.

خود آگاهی هیجانی (Emotional Self Awareness): در واقع در این قسمت ما باید هیجانات خودمان و مسیری که هیجانات ما طی می کنند تا رفتارهای ما را بروز بدهند شناسایی کنیم. اگر به دقت به هیجانات خودمان فکر کنیم، به دقت آن جاهایی را که هیجانات ما رفتار ما را تحت تاثیر خودشان قرار می دهند فکر کنید می بینید که خیلی از مشکلات ما به خود ما بر می گردد. بد نیست که در اینجا به مثالی درباره هوش هیجانی اشاره کنم: یکی از دوستان صمیمی بنده باجناقی دارد، این باجناقش شیوه ازدواجش را برای دوست ما تعریف کرده است. او حدود 5 الی 6 سال پیش ازدواج کرده است. این دوست من چون با من صمیمی بود به من گفته است. گفته است که روزی مادرم به من گفت که دختری را برای شما در نظر گرفته ام. رفتیم خواستگاری، زنگ در منزل را که زدیم و به حیاط داخل شدیم، دیدم از تراس یکی از این واحدهای آپارتمان یک دختر به داخل آپارتمان رفت. مادرم زد به من و گفت این دختری که می خواستیم برویم خواستگاری همین بود. گفت: من همانجا به مادرم گفتم: من همین را می خواهم. یعنی طرف با یک نگاه در حد پنج ثانیه که حرکت از داخل تراس به داخل منزل بوده برای ازدواج تصمیم گرفته و این عین واقعیت است.

از آنجایی که در بیشتر همایش ها از من می پرسند که الان وضعیت این زوج چگونه است؟ من وقتی این سوال را از دوستم پرسیدم که اوضاع باجناقت چطور است؟ می گوید: به شدت پشیمان است!

در واقع وقتی آن شخص با آن حرکت تصمیم برای ازدواج می گیرد، یعنی ذهن هیجانی اش تصمیمی می گیرد. از یک سنی به بعد می بینیم که می گویند: فرد سخت گیر شده است. مثلا پسر به 35 سالگی برسد، برای هر موردی یک ایرادی می گیرد. اونجا دیگر تمام تصمیم گیری اش به ذهن خردگرا منتقل شده است.

می گویید ازدواج کن! می گوید: برای چی؟ می گویید: کامل شوی! می گوید: ای بابا! من الان کاملم. می گویید: خوب، فرزندت؟ می گوید: فرزند را می خواهم چه کار؟

این شخص به نوعی در فضایی قرار دارد که اصلا هیچ هیجانی در زندگی اش وجود ندارد. تلفیق این دو تا یک زمانی مناسبی می شود برای این انتخاب. لذا این هیجانات می تواند یک همچنین تصمیمات بزرگی را تحت الشعاع خودش قرار بدهد.

خودآگاهی معنوی (Spritual Self Awareness): رابطه ما با هستی و با خدای ما. یک سوالی که از دوران کودکی برای ما همیشه وجود داشته است. خدا کجاست؟ من با یک جمله آدرس خدا را خدمتتان می دهم. اگر رفتید و نرسیدید، ایمیلم را می دهم تا هرچه خواستید برایم بنویسید. خدا در مغز و دل ماست. یعنی اگر با دقت به هر آنچیزی که آفریده شده است توجه کنید، امکان ندارد که نتوانیم خدا را پیدا کنیم. چرا در دل ماست؟ آنجایی که ما به دیگران محبت می کنیم. حتی حیوانات هم این لطف و محبت را درک می کنند. این هم یکی از تجربه های بنده در چند ماه گذشته بوده است. اما چون فرصت کم است خیلی از مثال ها را حذف می کنم که خیلی وقت شما دوستان را نگیرم.

مدیریت خود (Self Management): بعد دوم از هوش هیجانی مدیریت خود می شود. هرچقدر ما در مرحله اول که خودآگاهی بود بیشتر پیش برویم در این مرحله کارمان راحت تر است. اگر بنده بدانم که در حین رانندگی وقتی یک نفر یک خلافی می کند من عصبانی می شوم، نیمی از مسیر مدیریت خود را طی کرده ام. نتیجه آن این می شود که الان چندین سال است بنده به هیچ عنوان داخل شهر با ماشین نمی آیم. هرجایی که بخواهد باشد. این هیجانات مثبت و منفی را باید ببینیم که تا چه حدی و چگونه بروز بدهیم. در آن قسمت خودآگاهی گفتم که خوشحالی می تواند بار مثبت یا بار منفی داشته باشد. در این مدیریت خود شما می بینید که نحوه بروز درست خوشحالی چیست؟

در برخورد با مشکلات و موانع زندگی گاهی وقت ها فقط کافی است که ما از یک زاویه دیگر به این حوزه نگاه کنیم. همه چیز حل می شود. دو نفر از پشت میله های زندان به بیرون نگاه می کردند. یکی میله های زندان را می دید وی دیگری آسمان بیکران را. پس دید ما می تواند به یک منظره در دو حالت کاملا متفاوت باشد. من می گویم که من در فلان شرکت کار می کنم. فایده ندارد، بانکی ها خوبند. من می روم و برای بانکی ها صحبت می کنم و می گویند فلان شرکت خوب است. می ری پیش کسی که شغل آزاد دارد می گوید: استاد دانشگاهی خوب است. من استاد دانشگاه هستم می گویم: ای بابا توی این کار پول نیست.

تمام مباحثی که تا اینجا مطرح شد به نوعی بحث روانشناسی روابط عمومی را در بر داشت. روابط عمومی می تواند با بهره گیری از این شناخت اقدام به طرح ریزی، مطالعه و برنامه ریزی کند. قطعا در نظر داشتن این نکات اگرچه شاید به طور مستقیم فعالیت های روابط عمومی را تحت تاثیر قرار ندهد (که در واقع می دهد!) اما تاثیرات معتنابهی بر کیفیت فعالیت های روابط عمومی می گذارد.
 

منبع مرجع:  شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)