شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- پارسیان منطقه فرارود (تاجیک های آسیای میانه) در آن زمان که این منطقه «ترکستان روسیه» نامگذاری شده بود با هدف حفظ زبان و ادبیات پارسی، فرهنگ و تمدن ایرانی خود (بمانند نیاکانشان در سالهای پس از حمله عرب در قرن هفتم میلادی)، روز 25 آگوست سال 1924 روزنامه «آواز تاجیک (صدای پارسیان)» به زبان پارسی را منتشر کردند که سوم شهریور 1386 (25 آگوست 2007) 83 ساله شده بود. این روزنامه به همت تاجیکان سمرقند، در شهر تاشکند کار انتشار خود را آغاز کرد و نخستین سردبیر آن «عبدالقیم قربی» بود.
در شماره نخست این روزنامه این اشعار پرمعنا به چشم می خورد:
بیا، بنشین، شنو آواز تاجیک
زبان معرفت پرداز تاجیک
پس از چندی به خاموشی غنودن
برآمد عاقبت «آواز تاجیک»
این روزنامه دفاع گر در زمانی منتشر شد که روس ها اقداماتی را آغاز و مرزبندی هایی را شروع کرده بودند که به باور برخی از اصحاب نظر، اگر این روزنامه نبود بخش بزرگی از فرهنگ و تمدنی کهن به فراموشی فرستاده می شد که کوروش بزرگ برای حفظ آن در همانجا جان داد و اشکانیان، ساسانیان، سامانیان و ... دمی از آن غفلت نداشتند و پاسدارش بودند.
در جریان تقسیمات جغرافیایی (به قولی «من درآوردی») بلشویکهای روس با این که مرو، بخارا، سمرقند و تاشکند در چارچوب مرزهای ازبکستان و ترکمنستان قرارگرفتند؛ مقالات «آواز تاجیک» بود که کمک به ایجاد تاجیکستان برگرد خجند و سغد و ... کرد. این روزنامه که نویسندگان قدیمی اش رضا علی زاده. محمدجان رحیمی، صدرالدین عینی و ... بودند تلاش کرد بدون این که باعث تحریک اقوام دیگر شود که پس از سقوط ساسانیان به تدریج به منطقه فرارود مهاجرت کرده اند پارسیان را به دور خود جمع و ادب پارسی و فرهنگ ایرانی را تقویت کند و برای جلب نظر مسکو و ادامه راه خود مدتی هم مطالب حزب کمونیست را جهت نشر بپذیرد و برای زمانی کوتاه، نام خود را به «حقیقت (پراودا)» تغییر دهد.
سیریلیک (سلاویک) شدن الفبای کتابت در منطقه فرارود در نیمه اول قرن بیستم برای پارسی زبانان دشواری پدید آورد و یکشبه درصد بزرگی از مردم این منطقه بی سواد شدند زیرا که نمی توانستند مطالب را با این الفباء بخوانند و بنویسند. به علاوه، این الفبا بسیاری از صداهای پارسی مثلا «ه» را ندارد و به جای آن «خ» بکار می رود. حروف اضافی از قبیل «تسه» و «شچه» دارد و به دلیل داشتن حروف صدادار نرم و سخت، تلفظ ها با این حروف تغییر می کند. برای مثال: تلفظ «الف» میانگینی از «الف» و صدای ضمه است. با وجود این، تاجیکان زبان پارسی خود را که عاری از تکلفات و بسیاری از واژه های عربی موجود در پارسی سایر نقاط است حفظ کرده اند و شاعران شیرین سخنی همچون فرزانه خجندی و گلرخسار به وجود آورده اند. قانون زبان تاجیکستان مصوب سال 1989 بازگشت به الفبای مرسوم در ایران را توصیه کرده است ولی با وجود تلاشهای محمدجان شکوری ادیب و پارسی شناس نامدار هنوز نتیجه ای حاصل نشده است و قانون مصوب سال 2010 که تأمل برانگیز خوانده شده است بر زبان تاجیکستان که فارسی اصیل نام زبان تاجیکی است.
بسیاری از تاجیکان فرارود می گویند که اشکال کار در این است که الفبای عربی، حروف واول (صدادار) ندارد و مسائل تلفظ و لهجه پدید می آید و استدلال می کنند که وجود همین الفبا باعث ادامه حیات لهجه ها در ایران شده و مانع یکسان شدن لهجه ها می شود. در تاجیکستان، 22 جولای هر سال «روز زبان» است که با حضور رئیس جمهور برگزار می شود و در آنجا ادیبان خواست های خود برای غنی سازی «پارسی» را مطرح می کنند.
لازم به یادآوری است که نخستین نشریه پارسی زبان منطقه فرارود، هفته نامه «بخارای شریف» بود که از 11 مارس 1912 (95 سال پیش) در این شهر منتشر می شود. متاسفانه، این نشریه در نوامبر 2003 به دلیل کاهش خوانندگان پارسی زبان در شهر بخارا (جمهوری ازبکستان که زبان رسمی دیگری دارد) پس از آن که تیراژش از هفت هزار نسخه تنزل کرد و دچار مشکل مالی شد و کمکی هم از لحاظ توزیع در نقاط دوردست و ... از دولت های پارسی زبان دریافت نکرد، انتشار خود را از پارسی به زبان ازبکی تغییر داده است. با وجود این، زادروز این نشریه (11 مارس) همچنان روز مطبوعات در کشور تاجیکستان است و جشن گرفته می شود.
|