شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران(شارا)، مرحوم وفا غفاریان، از صاحب‌نظران مدیریت راهبردی، در کتاب «استراتژی اثربخش» خود اشاره می‌کند که «جان و جوهره راهبرد، تمرکز است.» از انیشتین نیز نقل کرده‌اند که «من هوش خوبی ندارم، فقط روی مشکلات زمان زیادی می‌گذارم.... یاد بگیرید که تمام حواستان را بدهید به کاری که در حال حاضر انجام می‌دهید... این تفاوت پیروزی و شکست است.» 

نیاز به تمرکز در فرآیند نوآوری اهمیتی دوچندان می‌یابد. شرکت‌ها پس از سال‌ها پژوهش و دست‌وپنجه نرم کردن با چالش‌های فنی پیش روی خود به آرامی بر آن حوزه چیره می‌شوند و به مرز نوآوری می‌رسند. این نوآوری‌ها در ابتدا تدریجی و اندک است و در صورت مداومت می‌تواند به نوآوری‌های انقلابی بینجامد. اما به‌رغم همه آموزه‌های مدیریتی مبنی بر ضرورت تمرکز و پرهیز از اقدامات جسته ـ گریخته و بی‌برنامه، برخی شرکت‌ها به دلایل گوناگون در حوزه پژوهش از دو عنصر کلیدی «مداومت» و «تمرکز» دور می‌شوند.  این پدیده به‌ویژه در شرکت‌های کوچک و متوسط بیشتر به چشم می‌خورد، زیرا شرکت‌های بزرگ غالبا منابع کافی برای پروژه‌های بلندمدت پژوهش را در اختیار دارند، اما شرکت‌های کوچک و متوسط با دو محدودیت جدی مواجهند: نخست محدودیت منابع مالی و دوم، محدودیت منابع انسانی، چه از بعد کمی و چه کیفی. 

در این شرکت‌ها، پژوهش بیشتر معطوف به حل مشکلات عملیاتی است و به همین دلیل، منابع محدود پژوهشی در پی مشکلات متنوع شرکت در نوسانند. در نتیجه، واحدهای پژوهشی این گونه شرکت‌ها بعد از کمی سروکله‌زدن با یک مساله، آن را رها کرده و به سراغ مساله بعدی می‌روند. چه بسا آنها بارها در مسیر پژوهش، تا حد قابل توجهی به مرز نوآوری و حل مساله نزدیک شده باشند، اما آن را کنار گذاشته و به موضوع یا مساله تازه‌ای پرداخته‌اند.

در شرکت‌های پیشتاز در نوآوری، هر پژوهشگر/گروه پژوهشی، عموما بر یک حوزه، مساله یا موضوع خاص نوآورانه متمرکز است و ماه‌ها و حتی سال‌ها، حول و حوش همان موضوع به پژوهش می‌پردازد. هر پژوهش دنباله پژوهش قبلی در جهت کمک به بهبود محصولات و فرآیندهای شرکت است. البته منابع پژوهش در آن شرکت‌ها هم محدود است. بنابراین، آنچه بسیار مهم است انتخاب حوزه‌های فنی مناسب برای تمرکز پژوهش است. این کار البته بسیار دشوار و نیازمند شناخت دقیق بازار و حوزه فنی مورد نظر نه تنها در زمان حال، بلکه در افق زمانی میان و بلندمدت است.

 بی‌شک، از آنجا که انتخاب حوزه تمرکز پژوهش به معنای صرف‌نظر کردن از برخی زمینه‌های دیگر و فرصت‌های نهفته در آنهاست، با ریسک فراوان همراه است. علم مدیریت نوآوری در این زمینه می‌تواند بسیار سودمند واقع شود؛ چرا که ابزارهای بسیار ارزشمندی برای کمک به انتخاب بهتر حوزه‌های پژوهشی در پیوند با محصولات و بازارهای کنونی و آینده شرکت‌ها در اختیار قرار می‌دهد.

در شرکت‌های ایرانی نیز می‌توان نمونه‌های درخشانی از تمرکز پژوهشی را مشاهده کرد. شرکت‌هایی که با پرهیز از شاخه به شاخه پریدن در نهایت وارد کارزار نوآوری فناورانه شده‌اند. پارسا پلیمر شریف، از شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی در حوزه آمیزه‌های پلیمری، یکی از همین شرکت‌ها است که تمرکز و مداومت آن در حوزه پژوهش دستاوردهای ارزشمندی برایش رقم زده است. 

پارسا پلیمر در طول چند سالی که از پایه‌گذاری آن می‌گذرد، در بازار آمیزه‌های پلیمری موفقیت چشمگیری داشته است که این توفیق را می‌توان تا اندازه زیادی به تمرکز و مداومت پژوهشی در حوزه‌ای خوش‌آتیه نسبت داد. شروع این پژوهش البته به 10 تا 15 سال پیش از پایه‌گذاری شرکت و در آزمایشگاه‌های دانشگاه صنعتی شریف بازمی‌گردد. این پژوهشگران (بنیان‌گذاران شرکت) در طول این سال‌ها اجازه ندادند تا انواع و اقسام فرصت‌های پیرامونی ـ از انجام پروژه‌های پژوهشی به سفارش صنایع و کارخانه‌ها گرفته تا تصدی پست‌های مدیریتی در دانشگاه ـ آنها را از مسیر متمرکز پژوهشی خود منحرف کنند. اگر چه این تمرکز و مداومت، چالش‌هایی گوناگون (از تامین مالی گرفته تا تجهیزات و...) را در پی داشته است، اما دست آخر به تقویت فرآیند نوآوری این شرکت انجامیده است. تا آنجا که امروزه این شرکت توانسته نشان شایستگی در مدیریت فناوری و نوآوری در سال 1392 را هم به دست آورد.

در انتها باید یادآور شد که گرچه مداومت و تمرکز دو ویژگی بایسته فعالیت‌های پژوهشی است، اما اصرار بر موضوعاتی که تاریخ مصرف آنها گذشته و به اصطلاح «منسوخ» شده‌اند یا توجیه اقتصادی آنها با نگاه آینده‌نگرانه به بازار زیر سوال باشد، از خطرات مهم در زمینه پژوهش به شمار می‌رود. به ویژه آنکه گاهی پژوهشگران به دلیل علایق شخصی بر ادامه پژوهش در حوزه خاصی پای می‌فشارند و منابع مالی شرکت را تلف می‌کنند. بنابراین باید با به‌کارگیری ابزارهای علم مدیریت نوآوری مطمئن شد که تمرکز و مداومت در پژوهش همسو با راهبرد نوآوری شرکت است، در غیر این صورت ممکن است اثر معکوس داشته باشد و منابع محدود سازمان را هدر دهد.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۳۱۸۹