شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)-  وقایع بیست و چهار ساعت گذشته در کشور ترکیه علاوه بر تاثیرات سیاسی، اقتصادی و نظامی خود، از منظر دیگری نیز دارای اهمیت بود. در این حادثه نقش مهم شبکه های اجتماعی و رسانه های اینترنتی در دنیای امروز اثبات شد.

امروزه و در دومین دهه از قرن بیست و یکم میلادی، دیگر نمی توان دنیای رسانه را منحصر به خبرگزاری ها، روزنامه ها و شبکه های تلویزیونی و رادیوئی دانست زیرا از سال های آغازین و ابتدایی قرن بیست و یکم رسانه ای نو ظهور و بسیار گسترده ای معرفی شد که از نظر ساختار و نوع کارکرد با سایر رسانه های کلاسیک متفاوت بوده و مخاطبین آن نیز بسیار پرشمار تر هستند. این رسانه جدید شبکه های اجتماعی و رسانه های مجازی هستند که در آن هر شهروند می تواند نقش خبرنگاری حاضر در صحنه را ایفا کرده و به این ترتیب فاصله زمانی تبادل اطلاعات و انتشار اخبار تقریبا به صفر رسیده و بسیاری از رویدادها توسط این شبکه های اجتماعی به طور لحظه به لحظه گزارش شده و اخبار و تصاویر آن در سراسر جهان منتشر می شود.

 شب گذشته در شرایطی که هیچ کس انتظار وقوع چنین رویداد مهمی که پس لرزه های آن قطعا تا مدت ها ادامه خواهد یافت را نداشت، کودتایی نظامی  در ترکیه رخ داد که در این میان فارغ از بحث و جدل های سیاسی و نظامی، نقش مهم رسانه های دنیای مدرن نمایان شد. تنها دقایقی از شروع عملیات نظامی کودتاگران گذشته بود که موج انفجاری از اخبار و تصاویر این رویداد مهم در شبکه های مجازی به راه افتاد. این موضوع سبب شد که نظامیان عامل کودتا در همان ساعات نخست دسترسی به شبکه های اجتماعی مانند تیوتر، فیس بوک و یو تیوب را محدود کرده و تلاش کنند تا از انتقال اخبار جلوگیری شود ؛ تلاشی که چندان موفق نبوده و تنها در عرض چند ساعت هزاران ویدئو؛ تصویر و گزارش از طریق این رسانه ها در سراسر جهان منتشر شده و تصویری دقیق و زنده از آن چه در ترکیه در حال وقوع بود را در برابر دید ناظرین جهانی قرار داد.

در این میان موضوع جالب توجه در فعل و انفعالات رخ داده در ترکیه این بود که خود رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور که پیش از این به عنوان یکی از دشمنان شبکه های اجتماعی محسوب می شد؛ از این شبکه ها به عنوان رسانه ای سریع استفاده کرده و در شرایطی که کنترل بسیاری از شبکه های تلوزیونی و سایر رسانه های کلاسیک از اختیار دولت وی خارج شده بود؛ پیام های متعددی از طریق فیس بوک و توئیتر توسط وی منتشر شده و به این ترتیب وی توانست با طرفداران خود ارتباط مستقیمی داشته باشد. نکته جالب توجه در این میان تماس اینترنتی وی از طریق یکی از نرم افزارهای رایگان ویدئوئی با خبرنگار یکی از شبکه های تلویزیونی بود که برای رجب طیب اردوغان امکان صحبت کردن مستقیم با مردم کشورش را از طریق تلفن همراه گوینده ای شبکه امکان پذیر کرد.

وی در پیامی دیگر در توئیتر خود نوشت: من از مردم کشورم درخواست می کنم که به فرودگاه ها و میادین شهر آمده و از آزادی خود دفاع کنند، مطمئن هستم که ملت ما این کار را خواهند کرد.

این پیان همچنین توسط نخست وزیر و برخی دیگر از مقامات دولتی باز نشر شده و در توئیتر پخش شد. البته این موضوع از سوی منتقدین وی با واکنش های منفی رو به رو بوده و بسیاری از این افراد اردوغان را به دلیل استفاده از شبکه هایی که پیش تر خواستار محدودیت آن ها شده بود ، با هدف حفظ موقعیت خود مورد نکوهش قرار دادند.

در میان موضوع مهم این گزارش، شرایط سیاسی و نظرات طرفین مجادله محسوب نمی شود بلکه موضوع قابل تامل، اهمیت شبکه های مجازی است که هر دو طرف مناقشه از آن به طور گسترده ای استفاده کرده و تقریبا تصاویر و ویدئو هایی همزمان با رخ دادن رویدادهای ترکیه در سراسر جهان از این طریق به نمایش گذاشته شد.

در شرایط بحرانی فوق که امکان فعالیت عادی خبرنگاران و نمایندگان رسانه ها وجود نداشت ، با کمک رسانه های اجتماعی و این شبکه های مجازی جهانیان با تصاویری شگفت انگیز از انفجار مجلس ترکیه، تیراندازی هلیکوپترهای ارتش و ایستادن مردم غیر نظامی در برابر تانک ها با هدف متوقف کردن آن ها رو به رو شدند که همگی توسط شهروندان ترکیه ای تهیه و ارسال شده بودند.

در حقیقت شب گذشته ترافیک ویدئوهای زنده ای که از ترکیه در شبکه های اجتماعی بارگزاری می شدند بسیار بالا بوده و تقریبا بی سابقه محسوب می شود. به جرئت می توان این کودتا را تنها کودتای نظامی تاریخ دانست که گزارش لحظه به لحظه آن توسط شهروندان آن کشور به صورت زنده پخش شده و شرایط واقعی خیابان های استانبول و آنکارا بدون هیچ تحریف و تغییری به نمایش گذاشته شد.

بر اساس گزارش های منتشر شده در این رابطه، در ساعات نیمه شب گذشته، دسترسی به کلیه شبکه های اجتماعی مسدود شده و گمان می رفت موج اخبار و تصاویر مرتبط با رویدادهای ترکیه در این رسانه ها متوقف شود در صورتی که این تمهید نیز ناموفق بوده و مردم ترکیه با استفاده از شبکه های خصوصی مجازی به ارسال این تصاویر ادامه دادند.

البته اگرچه هنوز مشخص نیست که دستور قطع دسترسی به این شبکه های مجازی از سوی کدام یک از طرفین درگیری رخ داده اما آن چه مشخص است بر اساس آمار های بین المللی، میزان دانلود نرم افزارهای دسترسی به شبکه های خصوصی مجازی نشان دهنده افزایشی 300 درصدی آن هم در ساعات نیمه شب است.

موضوع دیگری که باید به آن پرداخت، بحث خطراتی است که اصحاب رسانه و خبرنگاران را در این شرایط تهدید می کند، برای نمونه به گزارش خبرگزاری حریت؛ مصطفی کامباز عکاس و خبرنگار روزنامه ینی شفق که شب گذشته در حال تصویر برداری از رویدادهای کودتای ترکیه بود، با شلیک مستقیم گلوله ارتشیان کشته شده است و این موضوع نیز توسط توئیتر رسمی سردبیر این نشریه و در شرایطی که امکان انتشار روزنامه وجود ندارد، اطلاع رسانی شده است.

بدون تردید فعل و انفعالات سیاسی – نظامی شب گذشته ترکیه نشان داد که فصل نوینی در دنیای اطلاع رسانی باز شده است که در آن امکان پوشش لحظه به لحظه رویدادها و انتشار آن توسط صدها و هزاران فرد حاضر در صحنه به صورت زنده وجود داشته و باید از این پس به شبکه های اجتماعی به عنوان یک رسانه قدرتمند در عصر حاضر توجه شده و از ظرفیت های بالقوه آن استفاده کرد. (سیناپرس)
 
گرد آوری و ترجمه گزارش: احسان محمدحسینی