شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)-  وقايع بيست و چهار ساعت گذشته در كشور تركيه علاوه بر تاثيرات سياسي، اقتصادي و نظامي خود، از منظر ديگري نيز داراي اهميت بود. در اين حادثه نقش مهم شبكه هاي اجتماعي و رسانه هاي اينترنتي در دنياي امروز اثبات شد.

امروزه و در دومين دهه از قرن بيست و يكم ميلادي، ديگر نمي توان دنياي رسانه را منحصر به خبرگزاري ها، روزنامه ها و شبكه هاي تلويزيوني و راديوئي دانست زيرا از سال هاي آغازين و ابتدايي قرن بيست و يكم رسانه اي نو ظهور و بسيار گسترده اي معرفي شد كه از نظر ساختار و نوع كاركرد با ساير رسانه هاي كلاسيك متفاوت بوده و مخاطبين آن نيز بسيار پرشمار تر هستند. اين رسانه جديد شبكه هاي اجتماعي و رسانه هاي مجازي هستند كه در آن هر شهروند مي تواند نقش خبرنگاري حاضر در صحنه را ايفا كرده و به اين ترتيب فاصله زماني تبادل اطلاعات و انتشار اخبار تقريبا به صفر رسيده و بسياري از رويدادها توسط اين شبكه هاي اجتماعي به طور لحظه به لحظه گزارش شده و اخبار و تصاوير آن در سراسر جهان منتشر مي شود.

 شب گذشته در شرايطي كه هيچ كس انتظار وقوع چنين رويداد مهمي كه پس لرزه هاي آن قطعا تا مدت ها ادامه خواهد يافت را نداشت، كودتايي نظامي  در تركيه رخ داد كه در اين ميان فارغ از بحث و جدل هاي سياسي و نظامي، نقش مهم رسانه هاي دنياي مدرن نمايان شد. تنها دقايقي از شروع عمليات نظامي كودتاگران گذشته بود كه موج انفجاري از اخبار و تصاوير اين رويداد مهم در شبكه هاي مجازي به راه افتاد. اين موضوع سبب شد كه نظاميان عامل كودتا در همان ساعات نخست دسترسي به شبكه هاي اجتماعي مانند تيوتر، فيس بوك و يو تيوب را محدود كرده و تلاش كنند تا از انتقال اخبار جلوگيري شود ؛ تلاشي كه چندان موفق نبوده و تنها در عرض چند ساعت هزاران ويدئو؛ تصوير و گزارش از طريق اين رسانه ها در سراسر جهان منتشر شده و تصويري دقيق و زنده از آن چه در تركيه در حال وقوع بود را در برابر ديد ناظرين جهاني قرار داد.

در اين ميان موضوع جالب توجه در فعل و انفعالات رخ داده در تركيه اين بود كه خود رجب طيب اردوغان رئيس جمهور اين كشور كه پيش از اين به عنوان يكي از دشمنان شبكه هاي اجتماعي محسوب مي شد؛ از اين شبكه ها به عنوان رسانه اي سريع استفاده كرده و در شرايطي كه كنترل بسياري از شبكه هاي تلوزيوني و ساير رسانه هاي كلاسيك از اختيار دولت وي خارج شده بود؛ پيام هاي متعددي از طريق فيس بوك و توئيتر توسط وي منتشر شده و به اين ترتيب وي توانست با طرفداران خود ارتباط مستقيمي داشته باشد. نكته جالب توجه در اين ميان تماس اينترنتي وي از طريق يكي از نرم افزارهاي رايگان ويدئوئي با خبرنگار يكي از شبكه هاي تلويزيوني بود كه براي رجب طيب اردوغان امكان صحبت كردن مستقيم با مردم كشورش را از طريق تلفن همراه گوينده اي شبكه امكان پذير كرد.

وي در پيامي ديگر در توئيتر خود نوشت: من از مردم كشورم درخواست مي كنم كه به فرودگاه ها و ميادين شهر آمده و از آزادي خود دفاع كنند، مطمئن هستم كه ملت ما اين كار را خواهند كرد.

اين پيان همچنين توسط نخست وزير و برخي ديگر از مقامات دولتي باز نشر شده و در توئيتر پخش شد. البته اين موضوع از سوي منتقدين وي با واكنش هاي منفي رو به رو بوده و بسياري از اين افراد اردوغان را به دليل استفاده از شبكه هايي كه پيش تر خواستار محدوديت آن ها شده بود ، با هدف حفظ موقعيت خود مورد نكوهش قرار دادند.

در ميان موضوع مهم اين گزارش، شرايط سياسي و نظرات طرفين مجادله محسوب نمي شود بلكه موضوع قابل تامل، اهميت شبكه هاي مجازي است كه هر دو طرف مناقشه از آن به طور گسترده اي استفاده كرده و تقريبا تصاوير و ويدئو هايي همزمان با رخ دادن رويدادهاي تركيه در سراسر جهان از اين طريق به نمايش گذاشته شد.

در شرايط بحراني فوق كه امكان فعاليت عادي خبرنگاران و نمايندگان رسانه ها وجود نداشت ، با كمك رسانه هاي اجتماعي و اين شبكه هاي مجازي جهانيان با تصاويري شگفت انگيز از انفجار مجلس تركيه، تيراندازي هليكوپترهاي ارتش و ايستادن مردم غير نظامي در برابر تانك ها با هدف متوقف كردن آن ها رو به رو شدند كه همگي توسط شهروندان تركيه اي تهيه و ارسال شده بودند.

در حقيقت شب گذشته ترافيك ويدئوهاي زنده اي كه از تركيه در شبكه هاي اجتماعي بارگزاري مي شدند بسيار بالا بوده و تقريبا بي سابقه محسوب مي شود. به جرئت مي توان اين كودتا را تنها كودتاي نظامي تاريخ دانست كه گزارش لحظه به لحظه آن توسط شهروندان آن كشور به صورت زنده پخش شده و شرايط واقعي خيابان هاي استانبول و آنكارا بدون هيچ تحريف و تغييري به نمايش گذاشته شد.

بر اساس گزارش هاي منتشر شده در اين رابطه، در ساعات نيمه شب گذشته، دسترسي به كليه شبكه هاي اجتماعي مسدود شده و گمان مي رفت موج اخبار و تصاوير مرتبط با رويدادهاي تركيه در اين رسانه ها متوقف شود در صورتي كه اين تمهيد نيز ناموفق بوده و مردم تركيه با استفاده از شبكه هاي خصوصي مجازي به ارسال اين تصاوير ادامه دادند.

البته اگرچه هنوز مشخص نيست كه دستور قطع دسترسي به اين شبكه هاي مجازي از سوي كدام يك از طرفين درگيري رخ داده اما آن چه مشخص است بر اساس آمار هاي بين المللي، ميزان دانلود نرم افزارهاي دسترسي به شبكه هاي خصوصي مجازي نشان دهنده افزايشي 300 درصدي آن هم در ساعات نيمه شب است.

موضوع ديگري كه بايد به آن پرداخت، بحث خطراتي است كه اصحاب رسانه و خبرنگاران را در اين شرايط تهديد مي كند، براي نمونه به گزارش خبرگزاري حريت؛ مصطفي كامباز عكاس و خبرنگار روزنامه يني شفق كه شب گذشته در حال تصوير برداري از رويدادهاي كودتاي تركيه بود، با شليك مستقيم گلوله ارتشيان كشته شده است و اين موضوع نيز توسط توئيتر رسمي سردبير اين نشريه و در شرايطي كه امكان انتشار روزنامه وجود ندارد، اطلاع رساني شده است.

بدون ترديد فعل و انفعالات سياسي – نظامي شب گذشته تركيه نشان داد كه فصل نويني در دنياي اطلاع رساني باز شده است كه در آن امكان پوشش لحظه به لحظه رويدادها و انتشار آن توسط صدها و هزاران فرد حاضر در صحنه به صورت زنده وجود داشته و بايد از اين پس به شبكه هاي اجتماعي به عنوان يك رسانه قدرتمند در عصر حاضر توجه شده و از ظرفيت هاي بالقوه آن استفاده كرد. (سيناپرس)
 
گرد آوري و ترجمه گزارش: احسان محمدحسيني