شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- به درستی روشن نیست که فرنگی ها چرا نخستین ماه فصل بهار را «آوریل = ایپریل = اپریل و ...» نام گذارده اند. تا زمان انتخاب ژانویه به عنوان آغاز سال نو میلادی، سال جهان غرب نیز بمانند سال ایرانیان با بهار شروع می شد. در لاتین جدید و قدیم، آپریلیس و آپریر به مفهوم بازشدن است؛ شاید که خواسته بودند نخستین ماه بهار را که با باز شدن گل و گیاه همراه است، چنین نامی بدهند.
به هرحال تا پایان هزاره اول میلادی در نوشته تاریخنگاران اثری از عادت «شوخی کردن، آن هم شوخی های بزرگ که در شنونده ایجاد تردید باقی نگذارد» دیده نمی شود. بنابراین، شوخی آوریل = اپریل که در کشور های انگلیسی زبان به «ایپریل فولز دی» معروف است مربوط به هزاره دوم است و یکم آوریل به آن اختصاص دارد. در روم باستان در چند روز نخست آوریل، برای ونوس جشن می گرفتند ولی شوخی کردن هایی از دست «شوخی آوریل» درکار نبود.
پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند که انگلوساکسون ها (مهاجرین آلمانی به جزایر انگلستان) شوخی آوریل را باب کرده اند زیرا پیش از این مهاجرت، بومیان جزایر انگلستان، برای بهار هم خدایی قائل بودند به نام آیپور = ایپروس و انگلوساکسون های مهاجرکه همانند سایر آرین ها ازجمله پارسیان یکتاپرست بودند درباره آن رسم به «جوک گویی» پرداختند که ادامه یافته است.
مطبوعات ایران به ویژه مجلات از دیرباز به «شوخی آوریل» فرنگی ها اشاره و گاهی هم نکاتی از آن را ترجمه و منتشر می کردند تا روز یکم آوریل 1958 (فروردین 1337). در این روز، روزنامه فرمان (در آن زمان، یکی از روزنامه های صبح تهران) من باب شوخی آوریل، گزارش ترور «عباس شاهنده» ناشر این روزنامه را با تیتر درشت و به صورت مشروح چاپ و منتشر ساخت.
طبق این شوخی که خیلی جدی و ژورنالیستی نوشته شده بود، در آخرین لحظه ارسال آخرین صفحه روزنامه به چاپخانه (شب پیش از انتشار) مردی وارد دفتر عباس شاهنده (بعدا نماینده مجلس) ناشر روزنامه فرمان واقع در خیابان لاله زار ـ انتهای کوچه تئاتر دهقان می شود و اورا با شلیک گلوله ترور می کند و .... با اینکه در گوشه دیگر روزنامه و در لابلای مطالب ذکر شده بود که این گزارش یک شوخی آوریل است؛ در تهران ولوله بپاشد و مردمی که تیتر روزنامه را روی میز روزنامه فروشی ها می دیدند برای خرید هجوم می بردند.
سردبیر روزنامه که این موضوع را پیش بینی کرده بود به چاپخانه (چاپخانه خودکار ایران) گفته بود که آماده برای تکرار چاپ روزنامه (چاپ دوم و سوم) باشد. فروش روزنامه فرمان در آن روز برای عده ای هم وسیله کسب شده بود که به چاپخانه مراجعه و هر روزنامه را یک قران و ده شاهی (یک و نیم ریال) می خریدند و در کوچه و خیابان با صدای بلند که «شاهنده» ترور شد تا چند برابر می فروختند.
این فروشندگان موقت باعث گسترش فروش آن روزنامه در گوشه و کنار تهران شده بودند. روزنامه فرمان که قبلا روزانه حدود شش هزار نسخه تیراژ داشت در آن روز 87 هزار نسخه فروخت تا اینکه کاغذ موجود در چاپخانه که اول کوچه کیهان (در خیابان فردوسی) قرارداشت پایان یافت. [در آن زمان تهرانی ها با اینکه روزنامه های صبح اخبار پشت پرده منتشر می کردند؛ عادت به خریدن روزنامه های عصر را داشتند].
در آن زمان چند روزنامه نگار با تجربه به مدیریت ایرج نبوی یک شرکت برای تامین مطالب ـ از هرقبیل برای تشریات تاسیس کرده بودند و شاهنده (که بعدا فرزندش نمایندگی خبرگزاری آلمان را در تهران تاسیس کرد) با اینکه سردبیر داشت [و ابراهیم خلیل سپهری سردبیر پیشین ژورنال دو تهران و مدیر عامل اسبق خبرگزاری پارس سردبیر آن بود]، مطالب خودرا از آن شرکت خریداری می کرد، لذا به درستی معلوم نشد که این شوخی، ابتکار چه فردی بوده است.
با اینکه در آن زمان هنوز ساواک وجود نداشت و دایره مطبوعات اداره اطلاعات پلیس (امروزه؛ اطلاعات نیروی انتظامی) با چند کارمند و به ریاست محرمعلی خان نشریات را زیر نظر داشت، تا دو روز واکنش نشان داده نشد و دو روز بعد به نشریات گفته شد که این چنین شوخی ها موقوف.
شوخی های آوریل دیار فرنگ که به خبرگزاری های آنها هم سرایت کرده، برای ایران یک حسن داشت و آن دقت بیشتر در انتخاب و ترجمه خبرهای خبرگزاری های خارجی بود. قبلا به خبرگزاری پارس تاکید شده بود که اوایل آوریل = اپریل دقت کنند که یک جوک به جای خبر (رویداد واقعی) ترجمه و منتشر نشود و درنتیجه، در آن چند روز تا گزارشی از چند منبع نمی رسید به پخش رادیو و بولتن خبرگزاری داده نمی شد.
نصرت الله معینیان روزنامه نگار بنام، پس از احراز مدیریت انتشارات و رادیو کشور، از سال 1334 این روش را به همه ایام تعمیم داده و روال کار شده بود. به این ترتیب که شرح یک رویداد را از خبرگزاری های مختلف و رادیو های کشورهای مربوط به رویداد می گرفتند و از مجموع آنها یک خبر کامل (دارای هر شش عنصر رویداد)، درست و بی طرفانه تنظیم و منتشر می کردند و این روال دهها سال ادامه داشت.
منبع: www.iranianshistoryonthisday.com
|