«گراس روتس دمکراسی» در ایران باستان ـ تصمیم خسروانوشیروان به انتخاب دِهگان برای هر روستای ایران و تماس مستقیم با مردم
باقیمانده تالار کاخ خسروانوشیروان در تیسفون (ایوان مدائن)

شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، نوشیروان کیهانی زاده- بیست و ششم ژانویه سال 560 میلادی (چهار روز مانده به جشن سده) خسروانوشیروان ـ شاه ساسانی ایران در دیدار با موبدان و بزرگان ایران در تالار تیسفون (ایوان مدائن که ساختمان آن تا به امروز باقی مانده است) برای اطلاع از چگونگی برپایی مراسم جشن سده آن سال که پنجاه روز پیش از نوروز برگزار می شود به آنان گفت که تصمیم گرفته است که برای هر روستای ایران یک «دهگان (دهقان)» انتخاب شود و تنظیم امور روستا، جمع آوری مالیات، معرفی سرباز هنگام ضرورت، پرورش اسب برای فروش به ارتش و داوری برای حل اختلاف برزگر و ارباب زمین به او واگذار شود و چنین فردی باید هم برزگر باشد و هم صاحب زمینی که در آن کشت می کند (خرده مالک) تا با مشکلات هر دوطرف آشنا باشد. به علاوه او باید لایق، منصف، امین و راستگو و مورد اعتماد بیشتر ساکنان روستا باشد و اگر روستا کوچک است؛ چند روستای مجاور هم یک دهگان [کدخدا] داشته باشند. این دهگان یک تکلیف عمومی هم دارد و آن گزارش وضعیت محصولات روستا، و نارضایی های محلی و ستمگری و اجحاف مقامهای دولتی و اربابان به نمایندگان شخص اوست که در هر گوشه و کنار کشور در دسترس خواهند بود. این دهگانان برکنار نخواهند شد مگر این که درستی و کفایت خود را از دست بدهند. وظیفه میهنی این دهگانان این است که بدون چشمداشت بکوشند که تولیدات روستا سال به سال افزایش یابد و همچنین بتوانند هنگام بروز خطر با بسیج مردان روستا، در کار دفاع مشارکت کنند.

این تصمیم که شرح آن در دائرة المعارف دمکراسی آمده است به اجرا درآمد و به تدریج زیر عنوان «گراس روتس دمکراسی Grassroots democracy = People or society at a local level rather than at the center of major political activity» جهانی و ماندگار شده است. خسروانوشیروان شخصا به شکایات مردم و نیز نظرات و پیشنهادها رسیدگی می کرد و دیدار عام داشت. لنین به اقتباس از شاه ساسانی ایران این ابتکار را اجباری کرد که پس از مرگ او در 21 ژانویه 1924 دیری نپایید و حذف تماس مستقیم مقامات و مردم از علل فروپاشی نظام کمونیستی روسیه بشمار آورده شده است. در ایران ـ در دهه 1340 (1960 میلادی) و تا نیمه دهه بعد، وزیران و مدیران کل اجبار داشتند که یک روز در هفته را اختصاص به دیدار و گفتگو با مردم دهند و این دیدار عام عموما در یک تالار و علنی انجام می شد.

درمیان سران ایران باستان، خسرو انوشیروان از لحاظ سازماندهی و تنظیم امور قضایی و اداری، وضع ضوابط و سامان دادن به امور مالیاتی، ایجاد دارالترجمه و دارالتحریر به منظور ترجمه و تحریر کتاب، و تشویق ورزش و سرگرمی های سالم رهبری ممتاز و شاخص است. مورخان اورا به دلیل توجه به امور قضایی و احقاق حق و رسیدگی مستقیم به مشکلات مردم و آگاه شدن از درد دل آنان رهبری که به پیشبرد تمدن بشر کمک بسیار کرد توصیف کرده، «دادگر» لقب داده و «انوشیروان دادگر» خطاب می کنند.

منبع: http://www.iranianshistoryonthisday.com