اشاره
روابطعمومی به عنوان یک علم، فن و هنر از ارکان و کانونهای مهم در جامعه ارتباطی، اطلاعاتی و شبکهای امروز محسوب شده و نقش مهمی را در فرایند نظام اطلاعرسانی، ارتباطات و تعاملات بین سازمانها، موسسات و مخاطبان و افکارعمومی برعهده دارد.
اهمیت، جایگاه و کارکرد این حرفه موجب شده از سال 1389 در تقویم رسمی کشور، روز 27 اردیبهشت ماه که روز جهانی ارتباطات است در ایران به عنوان "روز ملی ارتباطات و روابطعمومی" نامگذاری شود. روزی که می تواند فرصتی ایجاد کند برای توجه و پرداختن به مسائل و مصائب روابطعمومیها در کشور، به همین بهانه و مناسبت گفتگویی را با دکتر حسینعلی افخمی مدیر گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی داشتیم، آنچه درپی می آید حاصل این گفتگوست.
***
شارا: به عنوان سوال اول بفرمایید، اساسا چه نظری در خصوص انتخاب روزی به عنوان روز ملی ارتباطات و روابطعمومی در کشور دارید؟
افخمی: در مورد اینکه دست اندرکاران روابطعمومی خودشان متولی برگزاری روزی برای روابطعمومی باشند و گرامیداشتی به این مناسبت برگزار کنند و به نوعی ایجاد رویداد و رخداد نماید تا توجه بیشتری به این موضوعات و مسائل روابطعمومی جلب شود، به اعتقاد من باید همراه با هدف گذاری مشخصی باشد و اینکه صرفاً یک روز یا هفته برای روابطعمومی در نظر گرفته شود، به نظر من نخواهد توانست مشکلی از این بخش حل نماید.
در واقع هدف از چنین کاری باید علنی و مشخص باشد، مثلاً در بخش سلامت اگر قصد بر این است که کمکهایی برای مبارزه با بیماری سرطان جمعآوری شود و در اختیار بهبودی بیماران قرار داده شود یک روز در تقویم برای آن در نظر گرفته شده و تمام اترژی و توان دست اندرکاران معطوف آن می شود که به آن کارزار ارتباطاتی و روابطعمومی گفته میشود. یا در روز جهانی آزادی مطبوعات به این موضوع به عنوان یک ضرورت نگاه می شود و در جهان این موضوع یادآوری میشود و آنچه که آن را نقض کرده یادآوری می شود.
در نهایت اینکه به نظر من در این نامگذاری ابهاماتی وجود دارد که ما شاهد چالش هایی هستیم که درتضاد با این گرامیداشت و نامگذاری است، به عنوان نمونه دربخشهایی نظیر جایگاه شغلی، آموزش حرفهای و تخصصی و فعالیت آزاد تخصصی با بیش از پنجاه سال آموزش مستمر هنوز با محدودیتهایی در موارد ذکر شده درحوزه روابطعمومی مواجه هستیم.
بنابراین در کنار نامگذاری روز روابطعمومی باید فلسفه واقعی این روز مشخص شود و بدانیم چه میخواهیم انجام دهیم. در واقع اگر روزی برای سلامت نامگذاری شده شاخص هایی در حوزه سلامت مشخص شده یا روزهای ملی و مذهبی و ... ماهیت آن برای افکارعمومی مشخص است اما در مورد نامگذاری روز روابطعمومی نیازمند معنی دار شدن هریک از واژهها هستیم.
در کشورهای دیگر چنین روزی با عنوان روز ملی جامعه اطلاعاتی نامگذاری شده، اما در ایران با این روش شان جامعه اطلاعاتی که مورد توجه همه دنیا قرار دارد تحت تاثیر روز روابطعمومی قرار گرفته است و اهمیت اینترنت در زندگی حرفهای اجتماعی را تحت را تاثیر قرار میدهد در حالی که زندگی روزمره همه مردم دنیا تحت تاثیر فضای مجازی واینترنت قرار دارد.
شارا: پیشنهاد شما برای گرامیداشت هرچه بهتر روز ملی روابطعمومی و اثر گذار بودن هر چه بهتر این نامگذاری چیست؟
افخمی: به نظر من در سه محور باید موضوعات این نامگذاری مورد توجه قرار بگیرد:
نخست؛ برپایی سمینارهای تخصصی: که در این سمینارها ما شاهد هستیم از کارکنان نمونه تقدیر می شود که البته خود این موضوع جای بحث دارد، در واقع این روز باید فرصتی باشد که فعالیتهای خاص روابطعمومیها تقدیر شود، مثلاً یک موضوعی مطرح شود که اهمیت ملی داشته باشد و روابطعمومی نسبت به آن واکنشی مناسب و اقدامی موثر انجام داده باشد.
ملاک امتیاز دهیها در سمینارهایی که برگزار میشود و روابطعمومی سازمانهای مختلف نیز با ارسال آثار در آن شرکت میکنند، باید پایه خلاقیت و حرفهای داشته باشد که در حال حاضر کمتر این روش و رویکرد به چشم میخورد، اینکه روابطعمومی یک سازمان بریده جراید بهتری تهیه کرده امتیاز محسوب نمیشود، زمانی میشود به اقدامی امتیاز و جایزه داد که مثلاً کاری در کوتاهترین زمان ممکن یا سخت ترین شرایط انجام شده یا محتوایی تولید شده که باعث اعتلای جامعه و افکار عمومی بوده یا خبری منتشر شده توسط روابطعمومی که موضوعی را برملا کرده و موجبات روشن شدن افکار عمومی را فراهم کرده است. به نظر من یکسری امور بدیهی نیاز به جایزه و تقدیر ندارد و این روز بیشتر برای تقدیرهای اینچنینی طی سالهای گذشته در نظر گرفته شده است.
شارا: می توان مقایسهای بین روش ارزیابیهای روابطعمومیها در ایران با سایر کشورها داشت؟
افخمی: این اقدامات در کشورهای مختلف به این شکل است که به طور رقابتی و خلاقانه صنعت روابطعمومی تعالی مییابد. مثلاً کارشناس روابطعمومی که با منتشر کردن اطلاعاتی در حوزه کاری سازمان کارش را از دست داده و زیر بار سانسور نرفته، مورد تقدیر قرار می گیرد، اما اینکه یک کارمند روابطعمومی سی سال سرساعت کارت زده کار خاصی در حوزه اعتلای صنعت روابطعمومی انجام نداده و این مورد تنها باید از مجرای سیستم اداری مورد تشویق قرار گیرد.
یا اینکه امتیازدهی بر مبنای روابط تعاملی خوب بین کارکنان روابطعمومی با نمایندههای رسانههای گروهی و مطبوعات مورد تقدیر قرار گیرد. مثلاً ما در ایران به بحران تصادفات و تلفات جادهای مواجه هستیم و اگر روابطعمومی در سازمانهای مرتبط کاری انجام داده که در این حوزه اطلاعرسانی بیشتر و موثر در کاهش این تصادفات انجام داده واقعاً قابل تقدیراست.
شارا: با توجه به نکاتی که اشاره کردید، موانع اعتلای روابطعمومی در ایران چه می دانید؟
افخمی: روابطعمومی در ایران خارج از سازمانها و سیستم اداری رشد نکرده و در کشورهای دیگر شاهد توسعه بخش خصوصی روابطعمومی در خارج از سیستم اداری و دولتی هستیم. همانطور که کانونهای تبلیغاتی بدون نظرات دولت در حال فعالیت هستند، در سایر کشورها نیز موسسات روابطعمومی با بیش از 4 یا 5 هزار کارمند مشغول فعالیتهای پژوهشی و آموزشی و ... هستند.
در چنین سیستمی مفهوم خلاقیت معنی مییابد و کمپینهای روابطعمومی ارزیابی حرفهای شده و امتیاز و اجزای کار در رقابت سالم مورد سنجش قرار میگیرد و حتی چند کارشناس ذیل یک فعالیت امتیاز گرفته مورد تقدیر قرار میگیرند. ارزیابی هایی که موجب پیشرفت در حوزههای آموزش و پژوهش و فنون حرفهای روابطعمومی را فراهم نکند و جایگاه کارکنان ارتقاء نیابد در واقع فاقد ارزش حرفه ای است.
شارا: به ضرورت آموزشهای نوین در روابطعمومی اشاره داشتید، تجارت جهانی در این زمینه چگونه است؟
افخمی: یک ضعف بزرگ دیگر در این حوزه این است که با گذشت بیش از60سال از فعالیت روابطعمومی در ایران هنوز دوره تحصیلات تکمیلی فوق لیسانس تخصصی در این رشته ایجاد نشده، در حالی که شاهد هستیم حتی در کشور سوریه دانشگاه دمشق تا سطح دکترای روابطعمومی تدریس میشود.
پژوهش بومی نیازمند دوره تحصیلات تکمیلی است که امکان حل مشکلات درون سیستم و با دانش بومی داخلی را به دست آورده و برطرف کنیم.
البته در گذشته در زمینه دانش روابطعمومی شاهد یکسری تندروی و کندرویهایی بودیم که درحدود دهه شصت اتفاق افتاد که در ابتدا این رشته ادغام شد و بعد در دهه 70 دوره فوق دیپلم برای آن در نظر گرفته شد که ضرورتی در اینکار وجود نداشت و خطا بود. ما میتوانیم در روابطعمومی تکنسین عکاسی داشته باشیم یا تشریفات اما در هیچ کشوری داشتن سطح فوق دیپلم روابطعمومی معنایی ندارد،بلکه دوره عالی بعد از لیسانس ایجاد شده است.
شارا: همچنین اشاره داشتید که روابطعمومی برای رشد و پویایی نیازمند تعامل با جهان است لطفاً در این مورد بیشتر توضیح بفرمایید؟
افخمی: روابطعمومی اساساً نمیتواند بدون تعامل و ارتباط با جهان توسعه پیدا کند، یکی از راههای توسعه روابطعمومی حضور در سمینارهای بین المللی است، حدود 25 سال است که هر سال سمینار دو رروزه در کشورهای مختلف با موضعیت روابطعمومی برگزار میشود و هیچ یک از سازمانها یا افراد فعال در روابطعمومی کشور در این سمینار شرکت نکرده اند. حتی در مورد مساله ای مثل انتخابات که این روزها مطرح است، روابطعمومی میتواند در حوزه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اطلاعرسانی کند تا از این طریق مشارکت را افزایش دهد.
شارا: به نظر من فضای مجازی به تنهایی توان اطلاعرسانی در مورد مسائل مختلف مرتبط با انتخابات را ندارد و آگهی های مطبوعاتی و ...نقش مهمی در این راستا ایفا می کنند اماپرسش اینجا مطرح می شود که واقعاً جایگاه روابطعمومی در معرفی کاندیداهای شوراها کجاست؟
افخمی: در مورد آگهی های دولتی ما شاهد بودیم که در گذشته فقط یک روزنامه برای درج این نوع از آگهیها در نظرگرفته شده بود، که حالا قانون اصلاح شده، ولی در واقع این روابطعمومی سازمانها هستند که باید تعیین کنند که آگهی در کدام رسانه درج شود، در بسیاری از کشورها خود روابطعمومی در شرایط خاص و بحران ها اقدام به تولید محتوای و تیزر کرده و در اختیار رسانه ها قرار میدهند نه اینکه مانند ایران وزرات بهداشت و یا کشاورزی در شرایط خاص بروز بحران به دنبال خبرنگاران رسانه ها باشند تا تولید محتوا برایشان انجام دهد، در این شکل شاهد هستیم که تعداد معدودی رسانه قدرت و انحصار در دست دارند و بقیه حذف میشوند.
شارا: در مورد تاسیس موسسات روابطعمومی توسط بخش خصوصی اشاره داشتید چه پیشنهاداتی جهت کارایی بهتر این موسسات دارید؟
افخمی: برای تاسیس کانونهای تبلیغاتی شرایط بسیار هموارتر از موسسات روابطعمومی است که باید با نگاه بهتر و همکاری وزارت ارشاد نسب به رفع موانع تلاش کرد؛ به عنوان نمونه موسسات روابطعمومی با پیشوند عنوان فرهنگی باید ثبت شوند. در سایر کشورها شاهد هستیم در زمان تقدیر از روابطعمومیها دوگونه ارزیابی صوت میگیرد، یکی درون سازمانهای دولتی و ادارات و دیگری توسط موسسات خصوصی که در اغلب کشورها فعال هستند.
دربرخی کشورهای دنیا 60 درصد کارکنان روابطعمومی در موسسات خصوصی مشغول به کار هستند و بطور تخصصی در رشتههای مختلف فعالیت دارند.
شارا: به عنوان سوال پایانی بفرمایید، به نظر شما،چه اقدامات وبرنامه های موثری برای گرامیداشت روز ملی روابطعمومی باید انجام شود؟
افخمی: اساساً در نظر گرفتن یک هفته برای این منظور زمان بسیار زیادی است، چرا که برای گرامیداشت و برپایی ویژه برنامهها، سازمانها دولتی و خصوصی نمیتوانند کارهای روزمره خود را تعطیل کرده و در از خودشان تقدیر و تعریف کنند، در واقع در نظرگرفتن یک هفته برای روابطعمومی خود نشان دهنده این موضوع است که هنوز ما اهمیت فعالیت روابطعمومی را درک نکردهایم. جایگاه روابطعمومی در سازمانها سالهاست که مورد بحث است و در عناوین دوم یا سوم قرار گرفته که هنوز با آن درگیر هستیم و دیگر زمان آن رسیده تا جایگاه مناسبی برای روابطعمومی در سازمان ها در نظر گرفته شود.
از سویی ما شاهد آن هستیم که تشکل های صنفی روابطعمومی نتوانستند جایگاهی برای خودشان باز کنند که دلیل آن بیشتر به افراد فعال در این حرفه مربوط است، مثلاً در حرفه روزنامه نگاری شاهد هستیم که هویت حرفهای بهتری برای افراد وجود دارد یا سایر مشاغل نظیر وکلا و پزشکان و حتی حسابداران که وضعیت صنفی آنها بهتر است، انجمنهای صنفی میتوانند به رشد روابط عمومی کمک کنند.
|