شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، صنعت ساخت اپلیکیشن‌های موبایلی در ایران راه درازی را طی نکرده همان‌طور که در دنیا نیز پیشینه طولانی ندارد و جهش در این صنعت با پیشرفته شدن ابزار دیجیتالی در دنیا شتاب بیشتری گرفته است، اما آن طور که آمارها نشان می‌دهد برای برنامه‌نویسان ایرانی با وجود تفاوت فضای فعالیت در داخل کشور این مسیر چندان پیچیده نبوده و به دلیل خلاقیت در فراگیری و جذب شدن به سوی این صنعت توسعه آن به‌رغم همه اما و اگرها اتفاق افتاده است. از جمله زیرشاخه‌های صنعت برنامه‌نویسی اپلیکیشن که به سرعت هم رو به پیشرفت است، صنعت بازی‌های رایانه‌ای موبایلی است. صنعتی که تنها نگاهی به ارائه جدیدترین محصولات در بازارهای مجازی نشان می‌دهد که میل به ساخت و ابداع برنامه‌های نرم‌افزاری که بیش از همه از نوع بازی است در سال‌های اخیر بیشتر شده است. بازاری که به گفته مدیر نظام رده‌بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای ایران در تولید بازی رتبه اول را در منطقه دارد، ولی در صورت توجه نکردن به این صنعت پردرآمد، دیگر کشورهای منطقه به ویژه ترکیه، قطر و عربستان از ما پیشی خواهند گرفت.

بازار مجازی محل ملاقات برنامه‌نویسان

کسی شکی در این ندارد که طی سال‌های اخیر بسیاری از برنامه‌نویسان با استعداد ایرانی راهی کشورهای دیگر و شرکت‌های خارجی شده‌اند با این حال تعداد قابل توجهی هم طی سال‌های اخیر در داخل ایران مشغول به فعالیت بوده‌اند و حالا در چنین شرایطی بازارهای مجازی در ایران یکی از با ثبات‌ترین مکان‌ها برای ملاقات برنامه‌نویسان با یکدیگر است. بنابراین در غیاب حمایت‌های دولتی و نبود قوانین مشخص از جمله رعایت قانون جهانی کپی‌رایت در ایران برنامه‌نویسان ایرانی بیکار نمانده‌اند و جمعی مجازی را تشکیل داده‌اند تا توانمندی‌هایشان را با یکدیگر مقایسه کنند که فروشگاه‌های اپلیکیشن از جمله این مکان‌ها است. در این بازارها است که برنامه‌نویسان مخاطبان خود را می‌یابند و رصدکنندگان وضعیت بازار نرم‌افزار نیز افراد نخبه و مستعد را زیر ذره‌بین قرار می‌دهند و در برخی موارد شرکت‌های بزرگ آنها را استخدام می‌کنند.

در حال حاضر استفاده‌کنندگان برنامه‌های موبایلی و رایانه‌ای با مراجعه به این فروشگاه‌های مجازی می‌توانند به جدیدترین برنامه‌های تولید شده در ایران دست پیدا کنند. برنامه‌نویسان با سه روش برای توسعه محصولاتشان روبه‌رو هستند تا بتوانند به بقای خود ادامه دهند؛ فروش برنامه‌ها، فروش درون برنامه‌ای و کسب درآمد با نمایش تبلیغات. هرچند که برنامه‌نویسان جوان و نوپای ایرانی در بازار مجازی ایران در ابتدا به ارائه برنامه‌های رایگان می‌پردازند تا بتوانند در این بازار خودشان را تثبیت کنند. پس از رسیدن این مرحله است که فروش برنامه‌ها آغاز می‌شود.

در سال‌های اخیر قوانین مشخصی برای حضور در این بازارها وضع شده است؛ به‌طور مثال یکی از این بازارها قوانینی را برای برنامه‌نویسانی که قصد ارائه و فروش محصولاتشان را دارند، در نظر گرفته است. قوانینی که نشان می‌دهد برنامه‌های ساخته‌شده نباید دارای محتوای مجرمانه باشند. محتوای مجرمانه به این معنا که برنامه باید مطابق با کلیه قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران از جمله «فهرست مصادیق محتوای مجرمانه» باشد. محتوای مجرمانه شامل مواردی همچون تبلیغ خودکشی و خشونت، تبلیغ استعمال دخانیات و الکل، آموزش‌های هک و جاسوسی اطلاعات و مواردی از این دست نیز هست که در صورت وجود هریک از این مفاهیم در برنامه ساخته‌شده، برنامه‌نویس را در بن‌بست دریافت مجوز قرار می‌دهد.

چندی پیش احمدی مدیر نظام رده‌بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای از مجوز دادن به حدود 10 هزار عنوان بازی موبایلی خبر داد که به گفته او تعدادی از بازی‌های بررسی شده به دلیل داشتن محتواهای نامناسب غیرمجاز معرفی شده‌اند و مدیران مارکت‌ها موظف هستند این بازی‌ها را از روی مارکت خود حذف کنند. آخرین آمار بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای نشان می‌دهد که در سال 94 در ایران حدود 23 میلیون بازیکن وجود دارد که میانگین سنی آنها 21 سال است که 53 درصد از این افراد به‌طور مستمر بازی می‌کنند. حدود 89درصد از بازیکنان ایرانی از گوشی‌های هوشمند و تبلت برای بازی کردن استفاده می‌کنند و این نشان‌دهنده گستردگی و فراگیر شدن بازی‌های موبایلی در بین بازیکنان ایرانی است.

به گفته احمدی نکته قابل تامل در این آمارها این است که تنها 33 درصد از بازیکنان ایرانی به رده سنی بازی‌ها توجه می‌کنند، این در حالی است که در کشورهای آمریکایی و اروپایی این آمار بالای 98 درصد است و نشان‌دهنده این است که ما نیاز به فرهنگ‌سازی در زمینه انتخاب مناسب و استفاده از بازی‌های رایانه‌ای در ایران داریم و بازیکنان ایرانی به خصوص والدین می‌توانند نقش موثری در این فرهنگ‌سازی داشته باشند. امروزه بازی‌های رایانه‌ای جزو پنج صنعت پردرآمد دنیا محسوب می‌شود و با توجه به گردش مالی 460 میلیارد تومانی که این صنعت سال گذشته در کشور ما داشته است، انتظار می‌رود در بین مسوولان کشور هم از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.

حلقه گمشده حمایت از اپلیکیشن‌های موبایلی

با وجود بازار داغ تولید بازی‌های رایانه‌ای به ویژه بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی که هرم سنی مخاطبان و تولیدکنندگان آن اغلب جوان و نوجوان هستند اما رعایت مهم‌ترین قانون جهانی آن در ایران مغفول مانده است؛ قانون کپی‌رایت. این قانون این حق را به تولیدکننده اثر می‌دهد تا تکثیر آثارش را کنترل کند و از قبال فروش آن درآمد کسب کند. موضوعی که در ایران نه تنها شامل حال تولیدکننده داخلی نمی‌شود بلکه نرم‌افزارهای خارجی نیز نفع قابل توجهی از آن نمی‌برند.

عابدین نژاد، کارشناس حوزه نرم‌افزار مدل حمایت از صنعت نرم‌افزار را با خودروسازی داخلی مقایسه می‌کند و به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «دولت برای صنعت خودرو در اولویت برنامه‌هایش حمایت از تولیدکننده داخل را در نظر گرفته است، به‌طوری که در مقابل برای واردکننده‌ها با در نظر گرفتن تعرفه گمرکی بالا شرایطی ایجاد می‌کند که قیمت تمام شده یک محصول خارجی در بازار بیشتر از تولید داخل باشد، اما همین وضعیت در صنعت نرم‌افزار در نقطه مقابل قرار دارد اگر محصول خارجی وجود دارد رایگان در اختیار عموم قرار می‌گیرد و بسیاری از سی‌دی‌های نرم‌افزاری به راحتی کپی می‌شوند. با چنین وضعیتی تولیدکننده داخلی در مقابل واردکننده شانسی برای رقابت ندارد.»

او ادامه می‌دهد:« در بازار خودرو اگر قیمت واردات 100 درصد بالاست اما در اینجا 100برابر کمتر می‌شود و به نظر می‌رسد تا زمانی که قانون کپی‌رایت رعایت نشود هیچ اتفاق بزرگی برای این صنعت در داخل کشور نمی‌افتد. این درحالی است که در حال حاضر وضعیت پیشرفت ما در این صنعت خیلی هم بد نیست اما اگر بخواهیم خودمان را با کشورهایی مثل هند و چین که قانون کپی‌رایت را رعایت می‌کنند مقایسه کنیم قطعا مشکلات فراوانی داریم.» به گفته او، اجرای قانون کپی‌رایت در ایران با هزینه‌ها و تبعاتی همراه است و به این دلیل در کوتاه مدت ممکن است برنامه‌نویسان با هزینه‌هایی روبه‌رو شوند. عابدین نژاد اضافه می‌کند:« قطعا هزینه گزافی در کوتاه مدت برای فعالان نرم‌افزار به وجود می‌آید چون همین حالا هم بسیاری نرم‌افزارها اورجینال نیستند و بسیاری از سازمان‌ها از کپی برنامه‌ها استفاده می‌کنند و اجرای قانون کپی‌رایت در دراز مدت برای سازمان‌ها هزینه‌بردار است، اما فواید آن در دراز مدت باعث می‌شود تولید با کیفیت نرم‌افزار داخلی شکل بگیرد و میلیاردها دلار ارزآوری ایجاد شود.

بنابراین همه این هزینه‌ها و آماده‌سازی زیرساخت‌ها به توسعه آن در آینده می‌ارزد.» او درباره پیش‌بینی وضعیت برنامه‌نویسان ایرانی با وجود چنین مشکلاتی در آینده، می‌گوید: «خیلی مشکل است حالت جاری و آتی را با یکدیگر مقایسه کنیم چراکه شرایط جاری هم شانس‌هایی را برای برنامه‌نویس‌ها داشت و آنها توانستند بدون دراختیار داشتن امکانات توسعه نرم‌افزاری که اغلب ابزارهای گران‌قیمتی هستند پیشرفت کنند؛ آنها در این شرایط شانس یادگیری داشتند و در آینده می‌توانند بعد از اجرای قانون کپی‌رایت فضای متفاوتی را تجربه کنند.»

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره 3901