شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، در نخستین دقایق شروع روز 11 نوامبر، به مناسبت روز مجردها در چین و در یک حراج 24 ساعته، میلیاردها دلار به پایگاه‌های خرید اینترنتی تی‌مال (Tmall از فروشگاه‌های زیرمجموعه علی بابا که فعالیتی مانند eBay دارد) و تائوبائو (Taobao از دیگر زیرمجموعه‌های علی‌بابا که مخصوص عرضه کالاهای مربوط به برندهای بزرگ است) واریز شد و فروشگاه آنلاین علی‌بابا که سال گذشته نیز رکورد جهانی فروش اینترنتی را شکسته بود، بار دیگر این رکورد را جابه‌جا کرد.

پیشرفت جک‌ما و چین از هم ناگسستنی است. در سال 1999 ما که یک معلم زبان انگلیسی بود علی‌بابا را با 17 نفر در آپارتمان خود تاسیس کرد. اولین فعالیت اقتصادی او سایت فروش بنگاه به بنگاه Alibaba.com بود. سپس در سال 2003 او تائوبائو را راه‌اندازی کرد و وقتی چین به دومین اقتصاد بزرگ دنیا ارتقا یافت، تائوبائو که به زبان چینی به معنی «جست‌وجو برای گنج» است، به برترین سایت خرید اینترنتی این کشور تبدیل شد. حدود 50 درصد معاملات خرده‌فروشی آنلاین چین از طریق این سایت صورت می‌گیرد.

خوب
نکته مهم این است که علی‌بابا شرکت سودآوری است. در سال مالی منتهی به مارس 2015، این شرکت از سود 5/ 5 میلیارد دلاری خود خبر داد. این در حالی است که آمازون در آخرین سال مالی آمازون در دسامبر 2014 ضرری معادل 241 میلیون دلار را گزارش داد (نمودار 1). آمازون در ماه‌های گذشته سود اندکی را گزارش کرده است. اختلاف بزرگی که در میزان درآمد این دو شرکت وجود دارد به‌دلیل تفاوت مدل‌های کسب‌وکار آنها است. عمده درآمد آمازون از فروش کالا در وب‌سایت این شرکت به دست می‌آید. این در حالی است که علی‌بابا عمدتا از آگهی‌ها و خدمات افزوده‌ای که به فروشندگان خود می‌دهد، درآمد کسب‌ می‌کند. و اگرچه درآمدهای آمازون در کل بالاتر است، اما درآمد علی‌بابا از زمان عرضه عمومی آن روند افزایشی مداوم داشته است.همچنین درآمدهای علی‌بابا در مقایسه با آمازون تنوع‌ بیشتری دارد و در نتیجه در برابر نوسانات اقتصادی از امنیت بیشتری برخوردار است (نمودار 2). این تنوع درآمدی شامل سرمایه‌گذاری علی‌بابا در شرکت‌های متعدد مانند یوکو تودو (که اغلب یوتیوب چین توصیف می‌شود)، میزو (تولیدکننده گوشی‌های هوشمند) و حتی مراکز خرید است.

بد (بخش اول)
برخی سرمایه‌گذاران از اینکه علی‌بابا ممکن است تحت‌تاثیر رکود اقتصاد چین باشد، اظهار نگرانی کرده‌اند. اگر نگاهی به نمودار 2 بیندازید، می‌بینید که در سه ماه منتهی به سپتامبر سال گذشته، سهم درآمدی که علی‌بابا از عملیات خرده‌فروشی آنلاین در چین به دست آورده افزایش یافته است. همزمان، آمازون با اینکه از مبنای کمتری شروع کرده، اما اطمینان سرمایه‌گذاری خود را با خدمات وب در برابر خرده‌فروشی آنلاین به تدریج بالا برده است.  مدتی پیش، تاثیر گرفتن علی‌بابا از مصرف‌کنندگان چینی دقیقا همان چیزی بود که به این شرکت ارزش می‌افزود. اما پیش‌بینی‌ها در مورد رکود چین این روزها جدی‌تر شده است.

بد (بخش دوم)
گزارش‌هایی که هرازگاهی در مورد فعالیت کسب‌وکار علی‌بابا منتشر می‌شود، اطمینان سرمایه‌گذاران را کاهش داده است. در ژانویه امسال، دولت چین گزارشی مستدل را منتشر کرد مبنی بر آنکه این شرکت در حذف کالاهای جعلی از سایت تائوبائو سهل‌انگاری می‌کند. در ماه آوریل، محققان با جزئیات نشان دادند که برخی فروشندگان چگونه ارقام فروش ظاهری و میزان بازدید مشتری را بالا می‌برند. در همان ماه علی‌بابا به‌دلیل نقض قوانین قیمت‌گذاری توسط تاجران در طول روز مجردهای سال گذشته جریمه شد. مدت کوتاهی پس از آن، تحلیلگران اشاره کردند که در سه ماه نخست سال، رشد سالانه خریداران فعال به کمترین حد خود رسیده است. اتهامات رواج کالاهای تقلبی از همان ابتدا دامن علی‌بابا و تائوبائو را گرفته بود و در تمام این مدت جک ما با قاطعیت گفته بود که موضعی جدی در این زمینه خواهد داشت. اما وقتی سایت پیشرفت کرد، شکایت‌ برندهای بزرگ هم بیشتر شد و در سال 2008 «دفتر نمایندگی تجاری آمریکا،» تائوبائو را در لیست بازارهای بدنام خود قرار داد.

در واقع، جک ما که نشریه فوربس او را بیست و دومین فرد قدرتمند دنیا معرفی کرده، از وکلا بیزار است؛ به‌خصوص وکلایی که هرازگاهی به پایه‌های امپراتوری 200 میلیارد دلاری او حمله می‌کنند. او در مورد نمایندگان مدعی‌العموم نیویورکی که به‌دلیل تجارت کالاهای تقلبی از طرف شرکت «کرینگ» (Kering)، مالک شرکت‌های کالاهای لوکس فرانسوی مانند گوچی از علی‌بابا شکایت کرده‌اند می‌گوید: «من در این پرونده بازنده خواهم بود و جریمه را پرداخت می‌کنم. اما ما عزت و احترام خود را حفظ خواهیم کرد.» این عزت و احترام در چشم صدها هزار کارآفرین کوچک چینی که در بازار آنلاین تائوبائو جان گرفته‌اند، کاملا منطقی است. برای جک ما که سایت‌های خرده‌فروشی چینی او پنج برابر حجم eBay خرید و فروش می‌کنند و سال گذشته 394 میلیارد دلار از هر چیزی را مبادله کرده‌اند، این فروشندگان نبض حیاتی هستند. برای فروشندگان نیز جک ما قهرمان کاپیتالیزم است و راه صعود آنها به طبقه متوسط را هموار کرده است. اما در مرکز این رضایت اجتماعی واقعیت ناشناخته‌ای وجود دارد: عظمت علی‌بابا تا حد زیادی بر پایه محصولات تقلبی و غیرقانونی ساخته شده است.

مقیاس این عرضه‌های تقلبی بسیار بزرگ است. سایت تائوبائو میلیون‌ها کالای مشکوک را برای فروش عرضه می‌کند، از کیف دستی گرفته تا قطعات یدکی خودرو، لباس ورزشی و جواهرات.  وقتی در لیست تائوبائو کلمه «گوچی» را جست‌وجو کنید و قیمت مد نظر خود را در محدوده زیر 300 یوآن (یا 50 دلار)، بسیار پایین‌تر از قیمت واقعی محصولات گوچی قرار دهید، 30 هزار نتیجه نمایش داده می‌شود. فروشندگان 4 فقره از این اقلام در صفحه اول سایت تاکید کرده‌اند که کارخانه‌هایی برای تولید این نمونه‌ها با استفاده از طراحی اصلی آنها اجاره کرده‌اند. تعداد انبوهی از بقیه اقلام که طراحی مشابه محصولات گوچی دارند، تغییرات بسیار کوچک و نامحسوسی دارند. نت‌نیمز (NetNames) شرکتی که به برندها در مقابله با کالاهای تقلبی کمک می‌کند، می‌گوید مشتریان معتقدند 80 درصد محصولاتی که به اسم شرکت آنها در تائوبائو فروش می‌رود، تقلبی هستند.

درآمد علی‌بابا در دو سال مالی گذشته بیش از دو برابر شده و به 3/ 12 میلیارد دلاری رسیده، درحالی‌که درآمد خالص آن نزدیک به سه برابر شده و به 9/ 3 میلیارد دلار رسیده است. اگر علی‌بابا کالاهای تقلبی را از سایت‌های خرید خود حذف می‌کرد، چه اتفاقی رخ می‌داد؟ هارلی لوین، وکیل کارآزموده عضو موسسه حقوقی مک‌کارتر (McCarter & English) معتقد است در آن صورت «علی‌بابا ورشکست می‌شود.» مسلما چنین نتیجه‌ای به نفع جک ما نیست. اما او انگیزه کافی دارد که فاز بعدی جاه‌طلبانه علی‌بابا را اجرا کند و این غولخرده‌فروشی در چین را به جایگاه جهانی برساند. این موضوع نیازمند اعتمادسازی برای مصرف‌کنندگان در همه دنیا است. ویلیام فورسیته، مدیر حفاظت برند شرکت خودروسازی ژاپنی نیسان موتور در واحد آمریکای شمالی می‌گوید «جک‌ ما پول زیادی به دست آورده است. اما اگر می‌خواهد جایگاهی در بازار داشته باشد که ردپایی جهانی ایجاد کند، باید سیستمی را راه‌اندازی کند که از علائم تجاری بین‌المللی حفاظت کند.»

زشت
علی‌بابا امسال عمدتا تلاش کرده قیمت سهام خود را به زمان عرضه عمومی خود، یعنی 94 دلار برساند. قیمت سهام آمازون با وجودی که این شرکت سودده به نظر نمی‌رسد، بسیار بالاتر از علی‌بابا است که شاید دلیل آن پایگاه درآمدی عظیم و اتصال به تجارت الکترونیک آمریکا باشد. مساله دیگری که مانع رشد علی‌بابا شده، اخبار مربوط به 6 نوامبر است که طی آن جیم چانوس، مدیر معروف صندوق سرمایه‌گذاری استقراضی علیه سرمایه‌گذاری در علی‌بابا تبلیغ منفی کرده بود. بعد از انتشار این خبر، حتی پیش‌بینی‌ها در مورد فروش فراوان روز مجردها به افزایش قیمت سهام علی‌بابا کمکی نکرد (نمودار 3.)

پاورقی: روز 11 نوامبر 11/ 11 از سال 1990 به ابتکار سایت علی‌بابا در چین به‌عنوان روز مجردها اطلاق شد که در این روز با پیشنهادهای ویژه خرید و تخفیف به بزرگ‌ترین روز خرید آنلاین این کشور تبدیل شده است.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره 3638