برادر بزرگ دارد اتاق‌های خبر را می‌بیند
شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- چشم‌انداز کار رسانه‌ای با ادوارد اسنودن، کارمند آژانس امنیت ملی آمریکا تغییر کرده است. این اتفاق با افشای اسناد محرمانه توسط وی به روزنامه‌نگارانی منتخب آغاز شد. بخصوص روزنامه‌نگاران گاردین و واشنگتن‌پست که در طول سال گذشته فراگیرترین عناوینِ خبریِ جهانی را تولید کردند. با توجه به این واقعه، روزنامه‌نگاران و خبرنگاران با مقوله‌ای جدی در ارتباط با حرفه خبرنگاری مواجه شده و دربارۀ نسبت روزنامه‌نگاری و مسائل امنیتی مرتبط با نهادهای دولتی و نظارتی، بیش از گذشته به تأمل واداشته شده‌اند.

آلن پیرس روزنامه‌نگار، خبرنگار و نویسنده کتابی با عنوان «اعماق وب برای روزنامه‌نگاران: رویارویی امنیتی با جستجوهای ارتباطاتی» گفته است: «تهدیدی که از نهادهای رسمی نظارتی، متوجه روزنامه‌نگاری است، بسیار شدید است. هر سازمان جاسوسی قادر است مکالمات تلفنی را استراق سمع، ایمیل‌ها را بررسی و هر حرکت ما را دنبال کند؛ چه به صورت مجازی و چه در دنیای واقعی».

ولفگنگ کراچ، جانشین سردبیر روزنامه سودوچ زایتونگ آلمان –که در شهر مونیخ منتشر می‌شود- اسنودن را عامل دو تأثیر بزرگ بر روزنامه‌نگاری می‌داند: یک: اسنودن باعث شد روزنامه‌نگاران بیشتری نسبت به گذشته، قبل از اینکه به مقامات اعتماد یا ایمان داشته باشند، به تحقیق و بررسی دربارۀ حرف‌هایشان بپردازند. دو: او باعث شد رفتار روزنامه‌نگارانه ما تغییر کند. ما باید مجدداً دربارۀ روابطمان با منابع، مردم و کسانی که به ما اطلاعات می‌دهند، فکر کنیم.
 

آلن راسبریجر سردبیر گاردین، در کنفرانسی در مدرسه اقتصادی لندن در مارس 2014 گفت: دیگر امروزه تقریباً برای روزنامه‌نگاران، محرمانه نگه‌داشتن منابعشان به دلیل تهدیدهای نهادهای نظارتی، غیرممکن است. هر روزنامه‌نگاری باید بداند که چیزی با عنوان ارتباطات دیجیتالی محرمانه نداریم. هیچ‌یک از ما منابع محرمانه نداریم.

به گفته فعالان این حوزه، روابط میان روزنامه‌نگاران و منابع خبری، رو به سردی رفته است. منابع از اینکه با خبرنگاران صحبت کنند، عصبی می‌شوند و همان‌هایی که در گذشته مداوماً با رسانه‌ها در ارتباط بوده و آن‌ها را تغذیه خبری می‌کردند، دیگر تمایلی ندارند که شماره تلفن‌شان را به خبرنگاران بدهند.

بنابراین فعالان عرصه رسانه به دنبال یافتن راهی هستند تا بتوانند از این وضعیت رهایی یابند. به طور مثال روزنامه‌نگاران گاردین، از روش رمزگذاری و تغییر در نحوه مکالمات تلفنی و بکارگیری پست الکترونیکی، استفاده می‌کنند. اما آن‌ها دربارۀ موضوعات بسیار حساس، تنها راه‌حل را سفر و ارتباط‌گیری چهره به چهره می‌دانند. جیمز بال سردبیر پروژه‌های ویژه گاردین که به طور نزدیک با قضیه اسنودن در ارتباط بوده، ترجیح داد به جای اعتماد به تکنولوژی، بر فراز اقیانوس اطلس پرواز کند. جیمز بال طبق محاسبه خودش در جریان پرونده اسنودن در سال 2013، حدود 13 هزار مایل سفر کرده است. گرچه بازگشت به روش‌های قدیمیِ ارتباط‌گیری، واکنشی در مقابل تهدیدات نظارتی است؛ اما به گفته پیرس، بکارگیری این روش‌ها نیز هیچ ضمانتی برای حفظ حریم شخصی ایجاد نخواهد کرد.

مدیریت تهدید
پیرس همچنین معتقد است که اکثر دبیران و اتاق‌های خبری در کشاکش محافظت از روزنامه‌نگاری در مقابل تهدیدات، ناموفق‌اند. او اذعان می‌کند بسیاری از روزنامه‌نگارانی که حاضرند برای حفظ هویت منابع به زندان بروند، تاکنون حتی پیشگیری‌های مقدماتی برای حفاظت ارتباطات تلفنی‌شان را هم انجام نداده‌اند. بخشی از این مسئله می‌تواند به دلیل زمان‌بر بودن یا مشکلات رمزگذاری برای آنان باشد. این مشکل با نبودِ رهبری اتاق خبر تشدید می‌شود. مسئولیت هر دبیر خبری این است که هنگام استخدام روزنامه‌نگاران، از درک صحیح آنان نسبت به کار و تهدیداتش اطمینان حاصل کند. در این هنگام است که غیبت روش‌های امنیت سایبری و مقابله با تهدیدات در دوره‌های آموزشی روزنامه‌نگاری به چشم می‌آید.
برخی دبیران راه‌حل دستیابی به امنیت بهتر را استفاده از تکنولوژی‌های گران قیمت می‌دانند؛ در حالی که مسئله میزان هزینه نیست. در واقع اکثر ابزارهای گران‌قیمت، از نظر امنیتی، منابعی باز و قابل دسترس‌اند. به عقیده پیرس، ما باید به کمک منطق انسانی و بکارگیری روش‌های غیرمنتظره، نیروهای تهدیدکننده را گیج کنیم.
در حال حاضر انجمن دبیران جهانی، در حال انجام پژوهشی است که بر پایه آن، به دنبال اندازه‌گیری میزان تأثیر اسنودن بر اتاق‌های خبری در سطح جهانی است. این پژوهش که منبع داده‌ای برای بخش مطالعات بین‌المللی حریم شخصی در اینترنت و آزادی بیان خواهد بود، با جمع‌آوری تجربیات اتاق‌های خبری در مواجهه با تهدیدات، به اندازه‌گیری و تحلیل آن‌ها خواهد پرداخت.

متن کامل یادداشت را می توانید از اینجا بخوانید.