اشاره:

شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، در گفتگو با بیتا شاه منصوری عضوهیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، از اعضای کمیته علمی همایش ملی زن و روابط عمومی در خصوص جایگاه بانوان در بخش های مدیریتی روابط عمومی ها جویا شدیم که متن کامل آن در پی می آید...

مشارکت بانوان در بخش مدیریتی کشور چگونه بررسی می کنید و در حیطه روابط عمومی تا چه حد این نقش پررنگ بوده است؟

آمار حاکی از آن است که زنان به عنوان نیمى از جمعیت فعال کشور تنها ۱۲ درصد از فعالیت های اقتصادى جامعه را برعهده دارند. این سهم اندک طى ۴۰ سال گذشته حدود ۱۰ درصد بوده است. این وضعیت به گونه اى پیش رفته که به گفته کارشناسان تعداد زنان شاغل در ۲۰ سال اخیر تغییر نکرده است تا سهم آنان از تعداد بیکاران کشور دو برابر سهم آنان در کل اشتغال کشور باشد. یک بررسى آمارى نشان مى دهد درصد شاغلان زن نسبت به کل شاغلان 4.9 درصد است. در این بررسى مشخص شده که زنان شاغل در بخش عمومى نسبت به کل زنان با رقم 5.39 درصد، در صدر قرار دارند. این در حالى است که سهم زنان شاغل در گروه مدیران عالى رتبه به کل زنان شاغل در بخش عمومى تنها 9.4 درصد است. داده هاى مورد نظر به این نکته اشاره مى کنند که درصد شاغلان زن کارفرما و کارکنان مستقل در بخش خصوصى نسبت به کل زنان شاغل در بخش خصوصى 1.37 درصد و درصد شاغلان زن در بخش تعاون به کل زنان شاغل تنها 9.4 درصد است. نتایج این تحقیقات در مورد سهم مدیریتى زنان در بخش تعاونى باز هم به ارقامى اشاره مى کند که چندان امیدوار کننده نیست. این رقم تنها 18.1 درصد را شامل مى شود. 

داده هاى مورد نظر در حالى بر سهم اندک زنان در بخش هاى مدیریتى جامعه تأکید مى کنند که همین تعداد اندک نیز در محیط هاى کارى خویش با مشکلاتى مواجهند. کارشناسان در بررسى این مشکلات با توجه به ساختار مردانه اى که بر بیشتر محیط هاى کار حاکم است به دو دسته از مواضع اجتماعى و شخصیتى در این مورد اشاره مى کنند. در بخش اجتماعى مشکلاتى نظیر بى اعتمادى به عملکرد مدیران زن حاکمیت دارد. به این معنى که زنان از ابتدا در کارهایى مورد استفاده قرار مى گیرند که امکان پیشرفت در آن وجود ندارد. دومین مشکل مربوط به مسائل شخصیتى است. از این زاویه، زنان نمى توانند شبکه ارتباطى مناسبى با اطرافیان خود در محل کار ایجاد کنند به نحوى که از طریق این شبکه بتوانند خود را در فعالیت شغلى بالا کشیده، به موفقیت هاى بالاترى دست یابند.

این امر نه به معناى ناتوانى زنان در ایجاد ارتباط است و نه به معناى بى توجهى همکاران مرد به آن ها. مسلماً مردم با کسانى ارتباط برقرار مى کنند که فاکتورهاى مشترکى با آنها داشته باشند و چون جنسیت فاکتور اول در این زمینه به شمار مى آید، امکان ارتباط با مدیران زن خود به خود کاهش پیدا مى کند.

این ارتباط همان عاملى است که در موفقیت بسیارى از مدیران مرد نقش اساسى ایفا مى کند. براى مثال یک کارمند یا معاون مرد به راحتى براى صرف ناهار با رئیس خود بیرون مى رود، در حالى که زنان در روابط اجتماعى خود محدودیت هایى دارند و قادر به برقرارى ارتباط به این شکل نیستند.

از سوی دیگر روابط عمومی از جمله مشاغلی است که با درک مدیریت کلان هرسیستم از این دانش اجتماعی، ارتباط مستقیم دارد. به عبارت دیگر چنانچه مدیر ارشد سازمان از نقش روابط عمومی در ارتقاء سرمایه اجتماعی سازمان آگاه باشد، برای این واحد با اهمیت سازمانی، با رعایت اصل شایسته سالاری و به دور از نگرش جنسیتی، مدیری لایق و متناسب با سطح آگاهی مخاطبان انتخاب می کند. اما از آنجا که دانش روابط عمومی در جامعه ایرانی دانشی وارداتی محسوب می شود این رشته هنوز در ساختار اداری جایگاه واقعی خود را نیافته است. بنابر این با توجه مشکلات ناشی از حضور زنان در بخش های مدیریتی کشور از یک سو و عدم تعریف مشخص از جایگاه روابط عمومی در ساختار اداری کشور، طبیعتا نمی توان توقع داشت جایگاه زنان در پست های مدیریتی روابط عمومی از نقش پررنگی برخوردار باشد.

با توجه به استعدادها و توانایی های زنان، جایگاه و امور حرفه ای کارگزاران زن روابط عمومی را چگونه می بینید؟

روابط عمومی از جمله مشاغل حرفه ای محسوب می شود که ارتباط مستمر با مخاطبان سازمان از ملزومات آن محسوب می شود. اما با وجود آن که زنان به صورت ذاتی برای برقراری ارتباط با محیط از توانمندی های بالاتری در مقایسه با مردان برخوردار هستند اما به دلیل حاکمیت فضای مردانه بر محیط کاری کشور اکثر مدیران زن ایرانی تصور مى کنند که در نقش یک مدیر باید رفتارى مردانه از خود نشان دهند. این در حالى است که نتایج تحقیقات نشان داده که هرچه مدیران خشن مرد در محیط کارى خود ستایش مى شوند، مدیران خشن زن بیشتر طرد مى شوند. همین دوگانگى، اعتماد به نفس اکثر زنان را می گیرد.

با این حال همه مشکلات مدیران زن و میزان موفقیت یا عدم موفقیت آنها به این نکات محدود نمى شوند. محدودیت انتخاب زنان برای تصدی گری مشاغل خاص از جمله روابط عمومی که حرفه ای زنانه محسوب می شود، یکى دیگر از موضوعاتى است که مدیران ارشد را با تنگنای انتخاب مواجه کرده است. این وضعیت به گونه اى است که در حال حاضر شمار مدیران مرد در کشور ما ۳۵ برابر مدیران زن افزایش یافته است. 

حاکمیت نگاه مرد سالارانه، تفکر غالب نسبت به توانایى مردان در برابر زنان، تصورى که زنان به لحاظ مسؤولیت هاى خانوادگى و خانه دارى دارند و همچنین عدم خودباورى زنان باعث کمرنگ شدن حضور آنها در عرصه هاى مدیریتى شده است. پژوهش ها نشان مى دهد که جامعه آینده نیازمند استفاده بیشتر و کارآمدتر از نیروى بالقوه زنان در مدیریت است. نتایج تحقیقات انجام شده طى سال هاى 1375 تا 1380 نشان مى دهد که تعداد مدیران زن با 32.10 درصد رشد سالانه از ۷۲۶ نفر به یک هزار و ۱۸۶ نفر افزایش یافته که از این تعداد ۶۸ درصد در سطح مدیریت عالى، 88.24 درصد در سطح میانى و 44.76 درصد در سطح مدیریت پایه هستند.

براساس آمار موجود و تحقیقات انجام شده در سال 1380 زنان ۲۸ درصد از مدیریت کشور را برعهده داشته اند، مدیران زن در وزارتخانه هاى بهداشت، امور اقتصادى و دارایى، علوم تحقیقات و فناورى به ترتیب با۳۰۴، ۲۲۹ و ۱۰۴ بالاترین حضور را در سمت هاى مدیریت میانى داشته اند. 

به نظر مى رسد که یکى از جدى ترین مشکلات مدیران زن در جامعه که اتفاقاً باعث کمرنگ تر شدن نقش اجتماعى آنها در حوزه فعالیت هاى شغلى و بالطبع حضور کمرنگ آنها در حوزه هاى مدیریت روابط عمومی می شود، مشکلات فرهنگى است. در این بخش ما با جامعه اى روبه روییم که در آن برخى مدیران زن روابط عمومی، فقط به دلیل مشکلات خانوادگى ناشى از شغل خویش از ادامه کار در پست مدیریتى سرباز مى زنند. 

محققان در توصیف چنین مشکلاتى یک فرضیه در نظر گرفته اند. بر اساس این فرضیه: «مسؤولیت هاى خانوادگى عامل عدم ارتقاى زنان به سطوح مدیریتى است.» این فرض از چند شاخص برخوردار است: «ارزش وابستگى به خانواده»، «طرز تفکر همسر» و «رسیدگى به امور فرزندان». البته محققان احساسى بودن زنان را به عنوان یکى از دلایل عدم توفیق آنها در رده هاى مدیریتى، رد مى کنند.

نتایج حاصل از تحقیقات به عمل آمده حاکی از آن است که پاسخ دهندگان به چنین پرسشى با رد این فرض میزان استفاده مدیران زن از مشورت دیگران را با مدیران مرد، همانند عنوان کرده اند. به این ترتیب کارکرد مدیران زن، با ویژگى هاى مدیر مطلوب منطبق بوده و یا بسیار نزدیک اعلام شده است. با این حال شرایط فرهنگى حاکم بر جامعه همچنان علایقى را در سطح جامعه به نمایش مى گذارد که مانع ارزش گذارى واقعى فعالیت مدیران زن در جامعه مى شود. باور غلط به برتر بودن جنس مذکر نسبت به مؤنث از جهت قدرت مدیریتى، گرایش به مردسالارى در انتصاب مدیران، باور به این که زنان در موضع تصمیم گیرى محتاطانه تر عمل مى کنند، باور به عاطفى تر و احساسى تر بودن و... از باورهایى است که در زمینه انتخاب زنان برای تصدی گری مدیریت روابط عمومی، تأثیر مى گذارند. این در حالى است که مى توان از نگاهى دیگر نیز به فعالیت جدى این قشر فعال جامعه نیز نگاه کرد. این نگاه آن سوى نقطه فعالیت مدیران زنان را نشان مى دهد. رویه اى که به عمد مورد بى توجهى قرار گرفته است. در این رویه باورهایى چون درستکارتر بودن زنان، باور به اختصاص وقت بیشتر از سوى زنان براى کار، بردبارى بیشتر در زنان و توجه بیشتر زنان به آرمان ها و ذهنیت ها خودنمایى مى کند. آیا جامعه به هر دو روى این سکه به یک اندازه نگاه مى کند؟

امروزه وضعیت فعلی زنان در روابط عمومی را چطور می بینید؟

به نظر می رسد به همان دلایلی که در پاسخ پرسش دوم ذکر کرده ام، انتخاب زنان برای مشاغل مختلف روابط عمومی که ارتباط مستقیم با مخاطبان دارد، افزایش یافته است اما نه در رده های مدیریتی.

بر اساس همین اصول تعداد شاغلان زن در پست های اداری روابط عمومی افزایش یافته است اما هنوز مدیران ارشد سازمان ها ترجیح می دهند مدیریت روابط عمومی ها را به مردان بسپارند تا مدیران مرد روابط عمومی با بهره گیری از توانمندی های زنان شاغل در واحدهای مختلف روابط عمومی، این واحد سازمانی را که در ارتقاء سرمایه اجتماعی سازمان، نقش تعیین کننده دارد، اداره کنند.

به نظر شما کدام یک از بخش های همایش باعث بهبود کیفی و کمی فعالیت های  زنان در روابط عمومی می شود؟

به نظر می رسد کارگاه های آموزشی همایش زمینه های بهبود کیفی و کمی فعالیت های زنان را در روابط عمومی فراهم می سازد. البته پیشنهاد می کنم سرفصل های آموزشی به گونه ای انتخاب شوند که مهارت های مدیریتی شرکت کنندگان در کارگاه های آموزشی را ارتقاء دهد. چرا که حتما و حتما شرکت کنندگان در کارگاه های آموزشی به مهارت های روابط عمومی آشنایی دارند و به همین دلیل است که خود در طیف شاغلان روابط عمومی قرار گرفه اند.

برگزاری همایش ملی زن و روابط عمومی چگونه باعث بالا رفتن سطح علمی کارگزاران زن روابط عمومی می شود؟

هر نوع حرکت در این راستا کمک می کند تا نیمی از جمعیت جامعه که به دلایل مختلف فرهنگی، اجتماعی و... در شرایط برابر در انتخاب دوم قرار می گیرند، با فعال سازی توانمندی های خود در جهت ارتقای فرهنگی جامعه گام بردارند.

منبع: www.prwomen.ir