شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)-... معتقد به این هستم که اثرگذاری یک کار فرهنگی در گرو استمرار نتیجه می گیرد و اگر این استمرار وجود نداشته باشد و در استمرار آن نظمی نباشد، می توان گفت به شکلی آن کار به کار تشریفاتی و مناسبتی تبدیل می شود. البته خود من خیلی بر این باور نبودم که این برنامه بتواند به طور کامل تمام ظرفیت های روابط عمومی را بسنجد و نگاهم این بود که آن دوره نیز بیشتر حالت تشریفاتی داشت. اما در دوره بعد ما طراحی دوره جدیدی را انجام دادیم و در کل 12 دوره جشنواره روابط عمومی های برتر را برگزار کردیم که برگزاری دوره هشتم تا دهم بر عهده من بود. ساختار کلی جشنواره نهم و دهم به این گونه شد که ساختار کلیه دستگاه ها را با عنوان روابط عمومی سازمان ها و دستگاه ها می نامیدیم.

در ادامه گفت و گوهای مربوط به پروژه تاریخ شفاهی روابط عمومی ایران، به سراغ مجتبی آقایی رفته ایم و درخصوص به یادمانده هایش در دوران تصدی اداره کل تبلیغات واطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال های 1382 تا 1384 با او گفت و گو کرده ایم. مجتبی آقایی در حال حاضر مدیر کل آموزش های تخصصی دانشگاه علم و فرهنگ جهاد دانشگاهی است

از این مجموعه قبلا بخش هایی کوتاه از یاد مانده های زنده یاد استاد کاظم متولی، استاد میرزابابا مطهری نژاد، دکتر سید محمد صحفی، دکترمحسن امینی، سید شهاب سید محسنی و حامدرضا اسماعیلی در شارا منتشر شده است. آنچه می خوانید بخشی کوتاه از صحبت ها و نظرات این کارشناس با سابقه حوزه روابط عمومی و ارتباطات است.

- هدف عمده جشنواره ای مانند جشنواره روابط عمومی های برتر چه بود؟ انگار شما از دوره نهم تغییراتی هم در آن به وجود آوردید.
برگزاری این جشنواره ها بیشتر با هدف ارزیابی و ارزشیابی فعالیت های روابط عمومی ها بود تا آنها ببینند کارشان در جایی ارزشگذاری می شود. ما دوره اول جشنواره را مطابق با سبک و سابق انجام دادیم تا این پیوستگی قطع نشود چرا که من معتقد به این هستم که اثرگذاری یک کار فرهنگی در گرو استمرار نتیجه می گیرد و اگر این استمرار وجود نداشته باشد و در استمرار آن نظمی نباشد، می توان گفت به شکلی آن کار به کار تشریفاتی و مناسبتی تبدیل می شود. البته خود من خیلی بر این باور نبودم که این برنامه بتواند به طور کامل تمام ظرفیت های روابط عمومی را بسنجد و نگاهم این بود که آن دوره نیز بیشتر حالت تشریفاتی داشت. اما در دوره بعد ما طراحی دوره جدیدی را انجام دادیم و در کل 12 دوره جشنواره روابط عمومی های برتر را برگزار کردیم که برگزاری دوره هشتم تا دهم بر عهده من بود.

ساختار کلی جشنواره نهم و دهم به این گونه شد که ساختار کلیه دستگاه ها را با عنوان روابط عمومی سازمان ها و دستگاه ها می نامیدیم. تصمیم بر این شد که وزارتخانه ها را به تناسب ماموریت آنها به واحدهای مجزا تقسیم کنیم. یکسری دستگاه ها صرفا خدماتی هستند و برخی اجرایی هستند. به همین دلیل دستگاه ها را بخش بندی کردیم و نتیجه خوبی داشت که این یک وجه آن حرکت خوبی بود که استمرار پیدا کرد،‌ زیرا دستگاه های فرهنگی با دستگاه های خدماتی و صنعتی متفاوت است. این رویکرد تخصصی به صورتی آرام شکل گرفت.

علاوه بر این توجه به کار برنامه ای که به تعبیر امروزی می گوییم کمپین برنامه ای شکل گرفت. می دانید که کار برنامه ای مبتنی بر پژوهش است. خاطرم است یکی از طرح هایی که همیشه در ذهن من مانده و از آن یاد می کنم کاری بود که روابط عمومی شرکت قطارهای مسافربری رجا انجام داد. آن ها بررسی کردند تا ببینند دلیل اینکه شیشه قطارها شکسته می شود، چیست و این در حالی بود که قبل از این پژوهش هرکدام از دوستان به تعبیر خودشان دلیلی را می گفتند.

وقتی کار پژوهشی انجام شد، متوجه شدیم که لزوماً بسیاری از این استنباط هایی که دوستان داشتند درست نبود. به نظرم مشکل روابط عمومی و کار فرهنگی این است که همه خودشان را و صاحب نظرمی دانند و راحت بیانیه صادر می کنند، در حالی که این یک کار تخصصی است و انجام کار پژوهشی در آن یک کار الزام آور است. در کل این دو وجه شاخص در این دو یا سه دوره خوب شروع شد اما به دلیل اینکه این روند ادامه پیدا نکرد، این شاخص ها نیز کمتر مورد توجه قرار گرفتند.

- مجمع مدیران کل روابط عمومی هم در همان سال ها شکل گرفت،‌ از شکل گیری و اهداف این مجمع هم برایمان بگویید.
نکته مهم این بود که حوزه مدیریت روابط عمومی کشور در آن دوره یکدیگر را نمی شناختند. خب این کار بسیار جالب است که اسم جماعتی را روابط عمومی و از جنس جامعه عمومی بگذاریم اما مدیریت این روابط عمومی ها یکدیگر را نشناسند. چنین کاری مانند تیم فوتبالی است که در زمین بازی می کنند اما یکدیگر را به لحاظ اسمی و توان تخصصی نمی شناسند به دلیل وجود چنین مشکل و مسئله ای ما مجمع مدیران کل روابط عمومی را تشکیل دادیم. اولین جلسه این مجمع هم در سال 1382 برگزار شد. مجمع مدیران کل روابط عمومی یک تجربه بسیار خوبی بود زیرا جامعه روابط عمومی یک جامعه بسیار حق شناسی هستند و به کارهای کوچک، پاداش های بزرگ می دهند. قریب به 10 یا 12 سال پیش بود که من در آن حوزه بودم ولی دوستان هنوز هم لطف دارند و از تجربیات آن دوره به نیکی یاد می کنند. آن زمان آقای حامد اسماعیلی مسئول هماهنگی روابط عمومی های دولتی بودند.

ما برای آشنایی با مدیران کل روابط عمومی کتابچه ای را چاپ کردیم که قبل از آن مدیران کل روابط عمومی اسم خود را در جایی ثبت نکرده بودند و اتفاقا کار را هم از مسولان روابط عمومی هیات دولت شروع کردیم. اطلاع دارید که در ابتدا اسم واحدی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی نظارت بر کارهای تبلیغاتی و روابط عمومی بود، اداره کل تبلیغات و اداره تبلیغات دولت بود که بعدها و در دوره مدیریت آقای دکتر صحفی به اداره کل تبلیغات و اطلاع رسانی تغییر پیدا کرد. به همین هم دلیل جشنواره مطبوعات نیز در اداره کل تبلیغات و اطلاع رسانی برگزار می شد تا روابط عمومی و مطبوعات را زیرمجموعه خود داشته باشد.

به هر حال ما یک دفترچه کوچک به تعداد مدیران کل روابط عمومی ها و دستگاه های عضو دولت تهیه کردیم و به عنوان یک مدرک محرمانه به تمامی مدیران روابط عمومی ها دادیم. این به عنوان یک دفترچه تلفن جیبی تهیه شد و در یک جلسه که در باشگاه پیام و به میزبانی دکتر زارعیان برگزار شد، به دوستان اهدا شد. این دفترچه تلفن با عنوان راهنمای ارتباطات مدیران کل روابط عمومی بود که از دل آن مجمع مدیران کل روابط عمومی تشکیل شد و بعدها آن را به سمت تشکیل یک انجمن با نام انجمن نخبگان روابط عمومی بردیم.

جالب اینجا بود که در جلسه ای که در باشگاه پیام برگزار شد، دوستان گر چه به ندرت یکدیگر را می شناختند، اما جامعه و سازمان و حوزه فعالیت یکدیگر را نمی شناختند و این اولین گام باعث شد مدیران روابط عمومی به غیر از ایجاد ارتباط با بیرون و درون سازمانی، شبکه خدمات کشوری یکدیگر را نیز بشناسند. چون در آن زمان این سیستم برقرار نشده بود و روابط تنها درون سازمانی بود، در آنجا این ایده مطرح شد که جلسات به صورت ماهانه و مرتب تکرار شود و در هر جلسه ای همه مدیران کل روابط عمومی سازمان ها و ارگان ها که مسئول دفتر کل عالی ترین مقام سازمان بودند، حضور پیدا کنند که در جمع این مدیران از بانک مرکزی، سپاه، آستان قدس رضوی و جهاد دانشگاهی نیز دعوت شدند.

این جلسات به صورت ماهیانه و ادواری برگزار می شدند. مسئولیت اصلی بر عهده آقای حامد اسماعیلی و علی قهرشی بود که مسئولیت هماهنگی کار را برعهده داشتند و در واقع با حضور این دوستان زحمت زیادی برای ما نبود ولی نتیجه بسیار خوبی در پی داشت و این موضوع برای ما تبدیل به یکی از کارهای شاخص و اثرگذار شد.

مجتبی آقایی، مدیر کل آموزش های تخصصی دانشگاه علم و فرهنگ جهاد دانشگاهی
و مدیر کل اسبق تبلیغات و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی