اخبار جعلی یکی از چالش‌های رو‌به‌گسترش جامعه امروز است؛ چالشی که با توسعه شبکه‌های اجتماعی، سرعت گردش اطلاعات و دسترسی آزاد به منابع خبری چندبرابر شده است.
دکتر حسن خسروی، مدرس دانشگاه و مؤلف کتاب «روابط‌عمومی و ارتباطات»، در تحلیل خود تأکید می‌کند که ریشه بسیاری از فیک‌نیوزها به دو عامل اصلی بازمی‌گردد: طرز تفکر سیستم حکمرانی و کیفیت رابطه دولت ـ ملت. هرچه شکاف میان این دو بیشتر باشد، زمینه برای پذیرش اخبار نادرست گسترده‌تر می‌شود.
شبکه اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا) || ما هنگام سلام و احوال‌پرسی معمولاً عادت داریم از یکدیگر می‌پرسیم: «چه خبر؟!» و طرف مقابل هم تعارف می‌کند و می‌گوید: «خبرها دست شماست.»
تا همین چند سال پیش، اخبار و اطلاعات، روزنامه‌ها و تریبون‌ها نوعاً به صورت انحصاری در دست افراد یا مؤسسات خاصی بود و آن‌ها هر جور که میلشان بود، اخبار را از جیب خود درآورده و منتشر می‌کردند. اما به مدد پیشرفت تکنولوژی، این حصارها و دیوارها و انحصارات تا حد زیادی شکسته و برداشته شده و ما قدرت انتخاب بیشتری پیدا کرده‌ایم؛ ولی از سوی دیگر، حالا خواه‌ناخواه در معرض سیل عظیم اخبار، تصاویر و فیلم‌هایی قرار داریم که بسیاری از آن‌ها نادرست، جعلی و به قول امروزی‌ها «فیک» هستند.
حقیقت آن است که مردم، به واسطه تعاملات و ارتباطاتی که با هم دارند، مایل‌اند از همه‌چیز مطلع و باخبر باشند و این دقیقاً همان ویژگی انسان به عنوان موجودی ارتباطی و اجتماعی است. در تعاریف جدید «سواد» مشهور است که امروزه باسواد به کسی می‌گویند که بتواند بر دیگران نفوذ و تأثیرگذاری داشته باشد و صد البته لازمه نفوذ در دیگران، مجهز بودن به علم و آگاهی و اخبار است. از سوی دیگر، دسترسی راحت، آسان و بدون مانع به آمار و اطلاعات، از جمله مؤلفه‌های حکمرانی خوب و مطلوب است و ملاحظه می‌کنیم که جوامع پیشرفته حال حاضر دنیا، عموماً کشورهایی هستند که اخبار و گردش اطلاعات در آن‌ها آزاد و سریع است و شاهراه‌های ارتباطی و اطلاعاتی، به مدد تنوع ماهواره‌ها و پیشرفت‌های مخابراتی، بسته و محدود نیستند.
مثلاً در گذشته ما فکر می‌کردیم اگر سرعت و پهنای باند اینترنت را زیاد کنیم، مردم ما فاسد، بدبخت، گناهکار و خائن به کشور می‌شوند؛ در حالی که کره‌جنوبی بالاترین و بهترین سرعت اینترنت در جهان را داشت و اتفاقاً هیچ گزارش مستند پژوهش‌شده‌ای هم یافت نشد که نشان دهد مردم کره‌جنوبی در اثر سرعت بسیار بالای اینترنت، بدبخت و فاسد شده‌اند!
در حقیقت، این طرز تفکر برخی دولتمردان، برگرفته از زور، فشار و توهمات عده‌ای متحجر ناآگاه بود که ضربات مهلک و جبران‌ناپذیری در ابعاد مذهبی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی به کشور وارد کردند.
ورود و گسترش حیرت‌انگیز فضای مجازی در قالب انواع پلتفرم‌ها، سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی، جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره ما شده و در این میان، طبیعی است که عده‌ای با مقاصد و اهداف مختلف تلاش کنند اخبار جعلی با محتواهای نادرست و به اصطلاح «فیک‌نیوز»ها را به خورد ما بدهند.
قطعاً راه مقابله و مبارزه با اخبار جعلی، جریمه کردن و تنبیه کردن و محروم نمودن مردم از طریق کاهش سرعت اینترنت، ارسال پارازیت بر روی امواج ماهواره‌ها و یا فیلتر کردن سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی نیست؛ بلکه در وهله اول باید به صورت سازمان‌یافته، هدفمند و مسئله‌محور، مهارت «سواد رسانه‌ای» و مفاهیمی از این دست را به شکل عمومی، در جهت توانمندسازی مردم برای تشخیص حق از باطل آموزش دهیم.
ذکر دو نکته در اینجا ضروری است:
۱. اخبار جعلی و فیک‌نیوزها، رابطه مستقیم و معناداری با طرز تفکر سیستم حکمرانی دارند.
۲. اخبار جعلی و فیک‌نیوزها، رابطه مستقیم و معناداری با رابطه دولت ـ ملت دارند.
به عبارت دیگر، هرچقدر طرز تفکر سیستم حکمرانی بیشتر با طرز تفکر، انتظارات و خواسته‌های مردم فاصله داشته باشد و هرچقدر رابطه دولت ـ ملت از حیث سرمایه اجتماعی ضعیف و شکننده باشد، اخبار جعلی و محتواهای نادرست و فیک‌نیوزها نیز بازار گرم‌تر و پرطرفدارتری خواهند داشت.
برای آنکه فریب اخبار دروغ و جعلی را نخوریم، چند راهکار وجود دارد:
۱. ببینید منبع خبر کجاست.
۲. ببینید گوینده خبر کیست.
۳. ببینید تاریخ خبر چه زمانی است و در اطراف آن، چه رویداد مهمی اتفاق افتاده است.
۴. ببینید آیا این خبر یک جوک است یا یک «دروغ سال»؟
۵. ببینید خبر روی تعصب و هیجان شما چه تأثیری گذاشته است؛ پس اول کمی تفکر و تأمل کنید.
۶. ببینید هدف نهایی خبر چه می‌تواند باشد.
۷. با افراد کارشناس، متخصص و اهل فن درباره این خبر مشورت کنید.
۸. ببینید بیشتر چه گروه‌ها و چه کسانی این خبر را لایک و حمایت کرده‌اند؛ آیا آن‌ها افراد معتبر و محترمی هستند؟
یکی از علت‌های مهم تاخت‌وتاز اخبار جعلی، موضوع «مرجعیت رسانه‌ای» است. مردم نگاه می‌کنند ببینند چه کسانی یا چه مراکزی نیازهای خبری و اطلاعاتی آنان را پاسخ می‌دهند و همان‌ها را به عنوان مرجعیت رسانه‌ای می‌پذیرند. اگر صدا و سیمای ما انتظارات و خواسته‌های خبری مورد نیاز مردم را درست، دقیق، به‌موقع و بی‌طرفانه منعکس نکند، طبیعی است که مرجعیت رسانه‌ای خود را از دست می‌دهد و مردم به سراغ سایر منابع خبری می‌روند.
با کلیک روی لینک زیر به کانال تلگرام ما بپیوندید:
برای اطلاعات بیشتر درباره روابط عمومی و اخبار سازمان‌های مختلف، می‌توانید به وبسایت شارا مراجعه کنید.
انتهای پیام/