چرا تیم برنرز-لی وب جهان‌گستر را رایگان ارائه داد؟
شبکه اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا) || من زمانی که ۳۴ ساله بودم، ایده وب جهان‌گستر به ذهنم رسید. ترکیب دو فناوری موجود، اینترنت و ابرمتن، برایم الهام‌بخش بود. تصور می‌کردم اگر کاربران بتوانند به‌سادگی اسناد خود را به هم متصل کنند، خلاقیت و همکاری در مقیاسی جهانی آزاد خواهد شد. اما برای تحقق این رویا، لازم بود وب رایگان باشد؛ نمی‌شد از مردم خواست برای هر جست‌وجو یا آپلود هزینه‌ای پرداخت کنند. به همین دلیل در سال ۱۹۹۳ توانستم مدیران سازمان سرن را متقاعد کنم که وب را در مالکیت عمومی قرار دهند.
امروز اما وقتی به وب نگاه می‌کنم، می‌بینم بخش‌های زیادی از آن دیگر رایگان نیستند. پلتفرم‌های بزرگ داده‌های خصوصی کاربران را گردآوری می‌کنند و با شرکت‌های تجاری یا دولت‌های سرکوبگر به اشتراک می‌گذارند. الگوریتم‌های اعتیادآور سلامت روان نوجوانان را تهدید می‌کنند و تجارت داده‌های شخصی با ایده اولیه یک وب آزاد مغایرت دارد. در بسیاری از پلتفرم‌ها، ما دیگر مشتری نیستیم بلکه محصولیم؛ داده‌های ما فروخته می‌شود تا برای تبلیغات یا حتی انتشار محتوای مضر استفاده گردد.
با این حال، فناوری راه‌حل دارد. پروژه «سُلیـد» که بیش از یک دهه پیش در دانشگاه ام‌آی‌تی آغاز کردم، نمونه‌ای است. در این استاندارد متن‌باز، داده‌ها در اختیار فرد باقی می‌ماند و اپلیکیشن‌ها برای دسترسی باید از کاربر اجازه بگیرند. به این ترتیب، داده‌های مربوط به سلامت، مالی یا فعالیت‌های آنلاین به‌جای پراکندگی در پلتفرم‌های مختلف، در یک نقطه و تحت کنترل فرد قرار می‌گیرد.
مسیر وب از نسخه یک (Web 1.0) تا ظهور شبکه‌های اجتماعی در نسخه دو (Web 2.0) دچار انحراف شد. اکنون در آستانه مرحله‌ای تازه با هوش مصنوعی هستیم. باید از اشتباهات گذشته بیاموزیم. اگر مقررات‌گذاری و مدل‌های حکمرانی برای هوش مصنوعی به تعویق بیفتد، همان‌گونه که برای شبکه‌های اجتماعی شد، بار دیگر منافع کاربران قربانی منافع انحصار شرکت‌های بزرگ خواهد شد. من در سال ۲۰۱۷ ایده‌ای مطرح کردم به نام «چارلی»، یک هوش مصنوعی شخصی که مانند پزشک یا وکیل، تحت قانون و اخلاق حرفه‌ای فقط برای فرد کار کند. همین رویکرد می‌تواند آینده‌ای عادلانه‌تر برای هوش مصنوعی رقم بزند.
وب جهانی را روی یک کامپیوتر در اتاقی کوچک در سرن نوشتم. سرنی که پس از جنگ جهانی دوم با همکاری دولت‌های اروپایی و سازمان ملل شکل گرفت. امروز به چنین نهادی برای پیشبرد تحقیقات بین‌المللی در زمینه هوش مصنوعی نیز نیاز داریم، زیرا شرکت‌های تجاری حاضر نیستند اختراعات خود را مانند سرن بدون پاداش تجاری به همگان واگذار کنند.
من وب را رایگان دادم چون باور داشتم تنها در این صورت برای همه سودمند خواهد بود. اکنون بیش از همیشه مطمئنم که این اندیشه درست بوده است. وضع مقررات جهانی ممکن است دشوار باشد اما شدنی است، به شرطی که اراده سیاسی وجود داشته باشد. اگر چنین شود، می‌توانیم وب را دوباره به ابزاری برای همکاری، خلاقیت و شفقت انسانی تبدیل کنیم. هنوز فرصت باقی است.
نویسنده: تیم برنرز-لی
منبع: روزنامه گاردین (Guardian)
تاریخ انتشار: یکشنبه ۲۸ سپتامبر ۲۰۲۵
با کلیک روی لینک زیر به کانال تلگرام ما بپیوندید:
انتهای پیام/