شارا، ابراهیم محمدحسینی- این مقاله ضمن نگاهی گذرا به سابقه وتعریف موضوع مقاله، به بررسی نقش تکنولوژی اطلاعات وارتباطات ICT4d )) * ونتایج مثبت آن در توسعه خواهد پرداخت.
ICT4 D چیست؟
تکنولوژی در توسعه اقتصادی و اجتماعی همواره یک وسیله ضروری بوده و خواهد بود و امروز بر همگان روشن است که علت اصلی کندی کشورهای در حال توسعه در پیشرفت‌های اجتماعی و اقتصادی و حتی فرهنگی، ناتوانی آنها در بازشناخت یا گسترش تکنولوژی درست و بهره گیری از آن در فعالیت‌های تولیدی است. از این رو در دو دهه گذشته کشورهای پیشرفته و صاحب فناوری به فناوری به عنوان محور بنیادین توسعه توجه پیدا کرده‌اند به طوری‌که هر یک از کشورها به نوبه خود طرح‌های ملی و منطقه‌ای خاصی را برای توسعه این فناوری اجرا کرده‌اند. (1)
اصطلاح ICT4D نیز عموما مرتبط است به کاربرد تکنولوژی اطلاعاتی و ارتباطی در برنامه‌های توسعه در کشورهایی که با مسایلی شبیه بیسوادی و عموما کمبود توسعه روبرو هستند.
همچنین این اصطلاح به مباحث، پیوندهای دیجیتال ، شکاف دیجیتال و دسترسی به این تکنولوژی ها هم ارتباط مستقیم دارد …MIT و سیستم‌های بی‌سیم رایگان (2) در راستای توسعه این تکنولوژی‌ها برای پیشبرد اهداف توسعه ای از طریق آنها است. و برنامه‌هایی از جمله؛ گسترش نرم‌افزارها و عرضه آنها به صورت رایگان برای افزایش مهارت دسترسی و عرضه کردن تکنولوژی اطلاعات مثلا ساخت لپ تاپ های 100 دلاری توسط شرکت
اهمیت و ضرورت موضوع
ارتباطات و وسایل ارتباطی نوین که خود از شاخص‌های مهم توسعه ملی به شمار می روند، از عوامل مؤثر در موفقیت برنامه‌های توسعه نیز شناخته می‌شوند. به همین لحاظ، در چند دهه گذشته نه تنها تحت تاثیر شرایط بین‌المللی و جاذبه‌های جهانی نظریه ها و الگوهای توسعه بخشی ارتباطات بلکه به سبب اوضاع و احوال خاص کشورهای جهان سوم و احساس نیاز مبرم آنها به بهره‌برداری از امکانات ارتباطی در پیشبرد برنامه‌های عمرانی و تحکیم استقلال و وحدت ملی به نقش مثبت ارتباطات در ایجاد زمینه‌های مناسب برای اجرای برنامه‌های توسعه، توجه فراوان مبذول گردیده است.
به عبارت روشن‌تر، در بسیاری از کشورها، ارتباطات به منزله بازویی توانا و اهرمی نیرومند در سیاستگذاری ها و برنامه‌ریزی‌های توسعه ملی کمک گرفته شده است. به گونه‌ای که علاوه بر توجه ویژه به ضرورت توسعه امکانات و وسایل و تکنولوژی های ارتباطی در این سیاستگذاری ها و برنامه‌ریزی‌ها، ارتباطات به مثابه یکی از ارکان اساسی و عناصر ضروری تحقق هدف های گوناگون توسعه در قالب برنامه های مملکتی، جای خاص خود را کسب کرده‌اند(3)
سیر تحول ICT4D
سابقه کاربرد ارتباطات در توسعه به دهه‌های 1950 و 1960 برمی‌گردد. در آن دوران، محققان آمریکایی، برنامه هایی برای توسعه روستایی، گسترش سوادآموزی، آموزش عمومی، کنترل جمعیت و تنظیم خانواده از طریق رادیو تدارک دیدند.
به عنوان مثال؛ استفاده جمعی روستاییان از برنامه‌های رادیویی سرتاسری هند در جهت توسعه روستایی، کاربرد وسایل ارتباط جمعی در توسعه روستایی و آموزش سالمندان در کشورهای آمریکای لاتین، تلاش‌های کوبا برای استفاده از رادیو در مبارزه با بیسوادی و … از جمله مواردی است که در راستای کاربرد این فناوری برای توسعه کشورهای کمتر توسعه یافته صورت گرفته است (4).
پیشرفت وسایل ارتباطی و اطلاعاتی و ظهور وسایل نوین « با ویژگی های تعاملی بودن، ناهمزمانی بودن، ظرفیت بالای اطلاع رسانی، فردی شدن، کنترل از سوی مخاطبان، تکثر و فراوانی، نفوذ، تحرک، تمرکز زدایی، جهان‌گرایی، تبدیل پذیری و اتصال پذیری»(5)، نقش این وسایل ( تکنولوژیهای نوین ارتباطی و اطلاعاتی ) را در مسیر توسعه بیشتر به منصه ظهور نشاند و دستاوردهای دیگری برای توسعه به وسیله ارتباطات در جهان ثبت شد. « توسعه به وسیله ارتباطات به معنای به کارگیری ظرفیت های ارتباطی در جهت ارائه خدمات اجتماعی مانند آموزش از راه دور، پزشکی از راه دور، کتابخانه از راه دور، بانکداری از راه دور و … است »(6).
….همچنین امروزه به « نقش این تکنولوژی ها در تحقق هدف‌های توسعه ای اعلامیه هزاره ( ریشه کنی فقر شدید و گرسنگی، عمومی سازی آموزش ابتدایی، پیشبرد برابری جنسی، کاهش مرگ و میر کودکان ، گسترش بهداشت و سلامت مادران، مقابله با بیماری های ایدز، مالاریا و نظایر آنها، تامین محیط مناسب برای توسعه پایدار )»( 7) تاکید می شود.
آثار و نتایج ICT4D
در این نوشتار به نمونه هایی از نتایج مثبت استفاده از تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات در راستای توسعه کشورهای کمتر توسعه یافته در زیر اشاره می شود.
1- تدارک دسترسی الکترونی مستقیم جماعت های روستایی به مجموعه کاملی از خدمات اداری به عنوان یک ابزار مناسب برای ارتقای رفاه و اعتلای احساس تعلق به محیط زندگی نگریسته می شود و توجه به آن می‌تواند روستاییان را از مهاجرت های افراطی به مراکز شهری باز دارد.
2- رای دادن از طریق رایانه، تردیدهای مربوط به امکان تقلب در انتخابات را کاهش داده است.
3-بهبود وضع بخش اداری عمومی و به ویژه شفافیت در تدارک مقدمات قراردادهای خدمات عمومی، عملکردهای فسادآمیز را تقلیل داده است.
4 بهبودهای عمده برای عرضه خدماتی همچون مراقبت بهداشتی و ازجمله استفاده از پزشکی راه دور.
5- ایجاد اشتغال ….
6- آماده سازی کشورها برای رهنمود دهی درباره وضعیت محیط زیست و حفظ ثبات زیست محیطی.( 8)
7- نقش ICT در آموزش از راه دور برای فقرا و گروه های آسیب پذیر به ویژه زنان و کودکان.
8- گسترش بازارهای روستایی: …. گرامین فون Grameen phoneدر بنگلادش … که خدمات استفاده که جاری از تلفن همراه را در نواحی روستایی برای فروشندگان جزء روستایی ( اغلب زنان فقیر ) امکان پذیر نموده است و زنان روستایی، ضمن استفاده از مزایای ارتباطی تلفن های همراه، با آخرین اطلاعات بازار توصیه ترویجی و … آشنا می‌شوند.
9- کاهش اثرات بلایای طبیعی و آفات نباتی: ICT می تواند با اطلاع رسانی به موقع و سریع، خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی و آفتات نباتی را کاهش دهد.
10- سهولت و بهبود انجام خدمات دولتی [ به ویژه نقش دفاتر خدمات پستی در این راستا ]( 9)
11- کاهش مهاجرت، گسترش آموزش‌های روستایی، توسعه کشاورزی، توسعه نیروی انسانی، ارتقای صنایع دستی، گسترش فرهنگی، انتخابات الکترونیک و …. (10) از جمله پیامدهای توسعه این فناوری در روستاها خواهد بود.
12- شاخص‌هایی که یک کشاورزی مدرن و علمی می تواند با تکیه بر فناوری اطلاعات و ارتباطات از آنها متاثر شود و نهایتا به هدف اصلی که همان افزایش کمی و کیفی تولید است برسد، شامل؛ هواشناسی علمی و پیشرفته، اطلاعات دقیق از نوسان قیمت نهاده‌ها، امکان سنجی و نیازسنجی بازارهای مصرف ملی و بین‌المللی، ترکیب روش‌های علمی و عملی، اطلاعات صادرات و واردات از طریق بخش خصوصی و دولتی ، آموزش و ترویج مناسب و پیشرفته. (11)
13- توانمندسازی گروههای به حاشیه رانده شده: اینترنت موقعیتی را برای ارتباط مستقیم بین کشورهای در حال توسعه و بسیاری سازمان‌های غیردولتی فعال ( NGO ها) ارائه می دهد؛ که دارای اهداف سیاسی مشترک هستند؛ و به شبکه الکترونیک متصل می باشند …. که به وسیله پست کردن مناظرات و سیاستگذاری در تابلو اعلانات شبکه، به منظور درخواست پاسخ و سازماندهی اعتراضات از آن استفاده می‌کنند.( 12)
14- نقش رسانه‌های ارتباطی و تکنولوژیهای اطلاعات و ارتباطات در توسعه گوناگونی فرهنگی و زبانی.( 13)
و ….
منابع و مآخذ
1– مقاله ICT چیست؟ درج شده در سایت www.hccmr.come
2-http//en.wikipdi.org/wiki/information_and_communication_technologies_for_development
3– معتمد نژاد ، دکتر کاظم. سیرتحول مطالعات و تحقیقات ارتباطات و توسعه در ایران، فصلنامه رسانه، سال شانزدهم، ش 64، زمستان 84، صص 10 – 7.
4-همان3-صص8-10
5- محمدنژاد ، سیدعلی . فناوری‌های نوین ارتباطی و ویژگیهای آنها ، درج شده در سایت :
www. journalist . ir نوشته شده در روزنامه شرق به تاریخ 28/9/84 .
6- خانیکی ، دکتر هادی ، « ارتباطات » توسعه ؛ کاوشی در تعاریف … ، منبع ش 5 ، صص 7-146 .
7- معتمد نژاد ، دکتر کاظم . جامعه اطلاعاتی : اندیشه های بنیادی ، دیدگاههای انتقادی و … ، مرکز پژوهش های ارتباطی ، 1384 ، ص 227 .
8- منبع ش 8 ، صص 7 – 186 .
9- راسخی ، بهروز و دیگران . فرصت ها و تهدیدات گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات،سی دی مجموعه مقالات اولین کنگره منطقه‌ای فناوری اطلاعات و ارتباطات ، زمینه و موانع توسعه آن در غرب کشور ، برگزار شده در دانشگاه آزاد اسلامی سنندج ، 9 و 10 اسفند 85 .
10- نعمتی ، مرتضی . پروژه ICT روستایی ، ماهنامه دهیاری ، ش 19 ، آذر 84 ، ص 83 .
11- نقش ICT در توسعه کشاورزی ، نوشته شده توسط zeinab در 21/6/84 ، بی جا .
12- ساعی ، منصور . اینترنت و توسعه اقتصادی – اجتماعی ( مطالعه موردی در کشورهای درحال توسعه )، درج شده در سایت www. hccmr . com
13- منبع ش 7 ، صص 36-35 .
(Information communication for development ) *
|
||||
