مقاله «مورچه‌ای که می‌توانید نجات دهید» به بررسی پرسش‌های اخلاقی درباره شعور موجودات کوچک مانند مورچه‌ها می‌پردازد.
نویسندگان، رویکرد احتمالاتی را پیشنهاد می‌کنند؛ یعنی هرجا احتمال تجربه درد وجود دارد، انسان باید واکنشی اخلاقی نشان دهد.
آنان معتقدند همین منطق را می‌توان در سیاست‌گذاری‌های زیست‌محیطی و حتی در حوزه هوش مصنوعی به‌کار برد.
هدف این دیدگاه، جایگزینی ترحم با تصمیمی عقلانی و مسئولانه است. در نهایت، نجات یک مورچه نمادی از فرهنگی است که ارزش زندگی را فراتر از انسان می‌بیند.
نویسندگان: جف سبو (Jeff Sebo) و آندریاس ال. موگنسن (Andreas L. Mogensen)
منبع: مجله Aeon
تاریخ انتشار: ۱۰ نوامبر ۲۰۲۵
شبکه اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا) || فرض کنید مورچه‌ای را می‌بینید که در گودالی از آب دست‌وپا می‌زند. شاید نجات آن بی‌اهمیت به نظر برسد، اما همین لحظه‌ی کوچک، پرسش‌هایی بزرگ درباره‌ی شعور، اخلاق و مسئولیت انسانی مطرح می‌کند. آیا مورچه‌ها درد را احساس می‌کنند؟ آیا ما وظیفه داریم برای نجات آن کاری انجام دهیم؟
در تاریخ اندیشه، دو دیدگاه اصلی درباره‌ی موجودات غیرانسانی وجود داشته است. نخست، دیدگاه انحصارگرایانه که تنها پستانداران و پرندگان را شایسته‌ی توجه اخلاقی می‌داند و سایر حیوانات را فاقد شعور تلقی می‌کند. دوم، دیدگاه فراگیر که در سنت‌های شرقی و بومی ریشه دارد و بر احترام به همه‌ی موجودات زنده—even مورچه‌ها—تأکید می‌کند.
نویسندگان میان این دو افراط، راه سومی را پیشنهاد می‌کنند: رویکرد احتمالاتی. در این دیدگاه، به‌جای انکار یا تعمیم مطلق، احتمال وجود شعور در هر موجود بر اساس شواهد علمی سنجیده می‌شود و میزان مسئولیت اخلاقی متناسب با آن تعیین می‌گردد.
مثلاً اگر شواهد نشان دهد مورچه‌ها تا ۱۰٪ احتمال دارد صاحب تجربه‌ی درد باشند، شاید همین مقدار کافی باشد تا ما چند ثانیه وقت بگذاریم و آن‌ها را از غرق شدن نجات دهیم. این تصمیم خرد، بازتابی از درک بزرگ‌تری از هم‌زیستی و شفقت است.
این منطق را می‌توان در سیاست‌گذاری‌های کلان نیز به کار گرفت: از حمایت قوی از حیوانات پستاندار تا مراقبت متعادل‌تر از حشرات و گونه‌های دریایی. در سال‌های اخیر، کشورهایی چون بریتانیا و اسپانیا با استناد به شواهد رفتاری، سفالوپودها و سخت‌پوستان را موجوداتی دارای شعور شناخته‌اند.
حتی در حوزه‌ی هوش مصنوعی نیز این پرسش‌ها مطرح‌اند. اگر سامانه‌های پیشرفته‌ی AI در آینده توانایی تجربه‌ی درونی یا تصمیم‌گیری مستقل پیدا کنند، آیا باید برای آن‌ها نیز حقوق و مراقبت در نظر گرفت؟ برخی پژوهشگران، از جمله نویسندگان این مقاله، هشدار می‌دهند که باید از هم‌اکنون درباره‌ی «رفاه هوش مصنوعی» بیندیشیم.
رویکرد احتمالاتی می‌گوید: هرجا احتمال وجود درد یا شعور هست، باید به نسبت همان احتمال، احتیاط و ملاحظه‌ی اخلاقی به خرج دهیم. این دیدگاه نه بر ترحم، بلکه بر محاسبه‌ی مسئولانه‌ی خطر اخلاقی استوار است.
در نهایت، اگر بتوانیم لحظه‌ای از روزمان را صرف نجات یک مورچه کنیم، شاید گامی کوچک در جهت فرهنگی بزرگ‌تر برداشته‌ایم—فرهنگی که می‌پذیرد ارزش زندگی، صرفاً انسانی نیست.
📚 Aeon Magazine – “The Ant You Can Save” by Jeff Sebo & Andreas L. Mogensen, November 10, 2025
با کلیک روی لینک زیر به کانال تلگرام ما بپیوندید:
برای اطلاعات بیشتر درباره روابط عمومی و اخبار سازمان‌های مختلف، می‌توانید به وبسایت شارا مراجعه کنید.
انتهای پیام/