شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)– نکته مهم دیگر در خلاقیت، توجه به فرایند شکل‌گیری راه‌حل‌های خلاق مسائل و گامهایی که در این فرایند برداشته می‌شود، است.
در این زمینه معروف‌ترین و قدیمی‌ترین نظریه، «تقسیم‌بندی والاس» است ک هنوز هم قابل توجه است. والاس برای خلاقیت چهار مرحله قائل شده است که عبارتند از:
1. آمادگی
یک دانشمند یا هنرمند، پیش از خلق اثر خویش باید به ابعاد مختلف زمینه کاری خویش آشنا باشد. علاوه برآمادگی عمومی یک نوع آمادگی خاص نیز ضروری است. منظور از آمادگی خاص، بررسی، جستجو، مطالعه و جمع‌آوری مدارک در خصوص موضوع مورد نظر است. یکی از روش‌های مفید در این زمینه مطالعه عقاید و نظریات دیگران است. از این طریق فرد می‌تواند بسیاری از واقعیتها و مشکلات کار خود را بهتر درک کرده و سپس برای رشد افکار خویش نظریه‌های دیگر را رها کند.
2. نهفتگی
در این مرحله ظاهرا نوعی توقف در کار دیده می‌شود و فرد هیچگونه تلاشی برای رسیدن به نتیجه انجام نمی‌دهد. در این مرحله ممکن است دانشمند یا هنرمند در خصوص مسئله فکر هم نکند. بعضی از روانشناسان معتقدند در این مرحله ذهن ناخودآگاه شروع به فعالیت می‌کند.
3. اشراق
این مرحله جایگاه خاصی در فرایند خلاقیت دارد، چرا که تفکر در آن شکل گرفته و حل مسئله مشخص می‌شود. اغلب متفکران ظهور این مرحله را ناگهانی می‌دانند. فرد خلاق در طول کار طبیعتاً با موانعی برخورد می‌کند که کار را دچار وقفه و امکان هر گونه پیشرفت را از فرد سلب می‌کند؛ ولی ناگهان موضوع روشن می‌شود و فرد می‌تواند موانع را از سر راه بردارد.
4. اثبات
در این مرحله فرد خلاق آن چه را بدست آورده است (اعم از اختراع، اکتشاف یا نظریه تازه) ارزیابی می‌کند، شواهد آن را دوباره می‌سنجد و از لحاظ منطقی آزمایش می‌کند. به عبارت دیگر در این مرحله اهمیت ارزش کار بوسیله بازبینی مشخص می‌شود. پس از والانس محققان و دانشمندانی مانند اسبورن (Osborn, 1993) و استین (Stein, 1990) مراحل مختلفی را برای فرایند خلاقیت ذکر نمودند.
آمابیل الگوی جالبی از فرایند خلاقیت ارائه کرده که شامل چهار مرحله اساسی عرضه مسئله، آمادگی، ایجاد پاسخ و اثبات پاسخ است. (Amabile, 1993) این مراحل شاید با مراحل والاس تفاوت زیادی نداشته باشد. اما اهمیت آن شاید در روابط این مراحل با عناصر مختلف خلاقیت است.
در مرحله اول (ارائه کار یا مسئله) انگیزه تاثیر مهمی دارد چرا که برای شروع فرایند خلاق، وجود انگیزه ضروری است.
دومین مرحله آمادگی برای ارائه پاسخ با راه حل است که به منابع اطلاعاتی درباره کار مراجعه می‌شود.
برغم باور عموم این مدل حاکی از آن است که اطلاعات بیشتر موجب خلاقیت بیشتر نمی‌شود. بیشتر اوقات افرادی که تازه وارد یک رشته شده‌اند، خیلی بیشتر از افرادی که مدت طولانی در آن زمینه تلاش کرده‌اند، کار خلاق عرضه می‌کنند. همانگونه که تحقیقات تجربی نشان می‌دهند دانش مهم نیست، بلکه راه کسب آن مهم است (فیندلی (Findly)، لامسدن (Lumsden) به نقل از (آمابیل).
|
||||
