این یادداشت به بررسی پژوهشی میپردازد که نشان میدهد تقلب علمی دیگر پدیدهای فردی نیست، بلکه به شبکهای جهانی و سازمانیافته تبدیل شده است.
کارخانههای تولید مقاله، واسطهها و نشریات آلوده با همکاری یکدیگر، اعتبار علمی را به کالا بدل کردهاند. رشد سریع علم جعلی، زنگ خطری جدی برای آینده دانش و اعتماد عمومی است.
نویسندگان پژوهش تأکید میکنند که تنها با اصلاح ساختارها و افزایش هوشیاری میتوان از مسمومشدن کامل ادبیات علمی جلوگیری کرد.
نویسنده: دانشگاه نورثوسترن
تاریخ انتشار: ۱۰ دسامبر ۲۰۲۵
منبع: پایگاه رسمی اخبار دانشگاه نورثوسترن
شبکه اطلاعرسانی روابطعمومی ایران (شارا) || یافتههای یک پژوهش جدید دانشگاهی نشان میدهد که تقلب علمی دیگر به چند مورد پراکنده یا تخلفهای فردی محدود نیست، بلکه به پدیدهای سازمانیافته و شبکهای در مقیاس جهانی تبدیل شده است. این پژوهش هشدار میدهد که رشد انتشار علم جعلی اکنون از رشد پژوهشهای معتبر و اصیل پیشی گرفته و در صورت بیتوجهی، میتواند بنیان اعتماد عمومی به علم را بهطور جدی تخریب کند.
این مطالعه که با تحلیل دادههای گسترده و بررسیهای موردی عمیق انجام شده، نشان میدهد شبکههایی متشکل از کارخانههای تولید مقاله، واسطهها و نشریات علمی آلوده، بهصورت هماهنگ در حال سوءاستفاده از نظام نشر دانشگاهی هستند. این شبکهها نهتنها پژوهشهای ساختگی تولید میکنند، بلکه با خریدوفروش نام نویسندگان و استنادها، ظاهری معتبر برای فعالیتهای جعلی خود میسازند.
پژوهشگران تأکید میکنند که اگرچه روایت عمومی از تقلب علمی اغلب حول محور تخلفات فردی میچرخد، اما واقعیت امروز بسیار پیچیدهتر است. آنچه اکنون در حال رخ دادن است، نوعی فعالیت سازمانیافته و آگاهانه برای دور زدن سازوکارهای داوری علمی و تخریب تدریجی کیفیت ادبیات علمی جهان است؛ پدیدهای که با گردش مالی قابلتوجه همراه شده و شباهت زیادی به فعالیتهای اقتصادی زیرزمینی دارد.
بر اساس نتایج این تحقیق، حجم مقالات جعلی منتشرشده بهقدری افزایش یافته که سرعت رشد آن از تولید علم معتبر پیشی گرفته است. پژوهشگران هشدار میدهند که ادامه این روند میتواند به عادیسازی رفتارهای غیراخلاقی منجر شود؛ وضعیتی که در نهایت، مرز میان علم واقعی و علم جعلی را از بین میبرد و کل نظام دانش را آلوده میکند.
در این پژوهش، دادههای مربوط به مقالات پسگرفتهشده، سوابق سردبیری، موارد تکرار یا دستکاری تصاویر و اطلاعات فرادادهای مقالات بررسی شده است. همچنین فهرست نشریاتی که به دلیل نقض استانداردهای اخلاقی از پایگاههای علمی حذف شدهاند، مورد تحلیل قرار گرفته است. ترکیب این دادهها به پژوهشگران امکان داد الگوهای پنهان همکاری میان بازیگران مختلف تقلب علمی را شناسایی کنند.
یکی از مهمترین یافتهها، نقش کارخانههای تولید مقاله است. این مجموعهها همانند خطوط تولید صنعتی، مقالاتی کمکیفیت یا کاملاً ساختگی تولید میکنند و آنها را به پژوهشگرانی میفروشند که بهدنبال ارتقای سریع جایگاه علمی خود هستند. این مقالات اغلب شامل دادههای جعلی، تصاویر دستکاریشده، سرقت ادبی و حتی ادعاهای غیرممکن از نظر علمیاند.
اما مسئله تنها فروش مقاله نیست. این شبکهها خدمات گستردهتری ارائه میدهند؛ از فروش جایگاه نویسندگی گرفته تا خرید استناد و حتی تضمین پذیرش مقاله از طریق فرایند داوری صوری. در چنین سازوکاری، اعتبار علمی به کالایی قابل خریدوفروش تبدیل میشود و پژوهشگرانی که عملاً پژوهشی انجام ندادهاند، میتوانند چهرهای معتبر از خود بسازند.
واسطهها نقش کلیدی در این میان دارند. آنها میان نویسندگان جعلی، خریداران اعتبار و نشریات آلوده ارتباط برقرار میکنند. برای انتشار یک مقاله جعلی، باید نویسندهای آن را بنویسد، افرادی حاضر باشند برای درج نام خود هزینه بپردازند و نشریهای وجود داشته باشد که بدون داوری واقعی، مقاله را بپذیرد. در برخی موارد، سردبیران یا مدیران نشریات نیز در این فرایند مشارکت دارند.
پژوهش همچنین نشان میدهد که برخی از این شبکهها بهجای نفوذ در نشریات فعال، نشریات متوقفشده را تصاحب میکنند. با خرید دامنه اینترنتی یک نشریه قدیمی و استفاده از نام آن، هزاران مقاله جعلی منتشر میشود؛ مقالاتی که ظاهراً به یک نشریه معتبر تعلق دارند، اما در عمل هیچ ارتباطی با حوزه تخصصی آن نشریه ندارند.
نگرانی مهم دیگر، پیوند این پدیده با گسترش ابزارهای هوشمند تولید متن است. پژوهشگران هشدار میدهند اگر جامعه علمی نتواند با تقلبهای کنونی مقابله کند، در آینده با موجی از محتوای علمی جعلی روبهرو خواهد شد که تولید آن با کمک فناوریهای نوین بسیار آسانتر میشود. در چنین شرایطی، مشخصکردن اینکه چه چیزی علم معتبر است و چه چیزی نیست، بهمراتب دشوارتر خواهد شد.
در نهایت، نویسندگان این پژوهش بر ضرورت یک رویکرد چندلایه تأکید میکنند: تقویت نظارت سردبیری، بازنگری در نظام مشوقهای علمی، توسعه ابزارهای شناسایی پژوهش جعلی و افزایش آگاهی عمومی در جامعه دانشگاهی. به باور آنان، پرداختن به این مسئله حمله به علم نیست، بلکه تلاشی ضروری برای دفاع از اعتبار و کارکرد اجتماعی علم است.
با کلیک روی لینک زیر به کانال تلگرام ما بپیوندید:
برای اطلاعات بیشتر درباره روابط عمومی و اخبار سازمانهای مختلف، میتوانید به وبسایت شارا مراجعه کنید.
انتهای پیام/