شبکه اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا) || یک مطالعه جدید از پژوهشگران دانشگاه نورثوسترن (Northwestern University) زنگ خطر آینده پژوهش علمی را به صدا درآورده است؛ این مطالعه هشدار می‌دهد که انتشار علم جعلی با سرعتی بیشتر از پژوهش واقعی در حال رشد است.
طی چهار قرن گذشته، قراردادی نانوشته میان دانشمندان و دولت‌ها شکل گرفته بود: در ازای تولید دانشی که برای توسعه اقتصادی و اجتماعی مفید باشد، دولت‌ها و حامیان دیگر، مشاغل پایدار، حقوق مناسب و اعتبار اجتماعی به پژوهشگران اعطا می‌کنند. این مدل، مشابه یک کسب‌وکار تجاری، کارآمد بوده و در بیشتر مناطق جهان تکرار شده است.
با این حال، پژوهش جدید منتشرشده در نشریه مقالات آکادمی ملی علوم (Proceedings of the National Academy of Sciences – PNAS) نشان می‌دهد این سیستم – متشکل از پژوهشگران، مؤسسات دانشگاهی، نهادهای دولتی، شرکت‌های خصوصی و پلتفرم‌های انتشار – در سال‌های اخیر نشانه‌های فروپاشی را بروز داده است.
نویسندگان مقاله استدلال می‌کنند که در مقیاس و تخصص بالای علم امروز، سهم هر بازیگر دیگر بر اساس شایستگی ذاتی کارش ارزیابی نمی‌شود، بلکه شاخص‌های کمی مانند تعداد مقالات منتشرشده، تعداد استنادها، رتبه دانشگاه یا جوایز و افتخارات معیار سنجش هستند. این شاخص‌ها به سرعت به اهداف رقابتی تبدیل شده‌اند و رقابت بی‌مهار و نابرابری فزاینده در توزیع منابع، پاداش‌ها و انگیزه‌ها را به‌دنبال داشته‌اند.
پره پویگ‌دومنک (Pere Puigdomènech)، رئیس کمیته صداقت پژوهشی کاتالونیا (CIR-CAT)، می‌گوید: «استفاده از معیارهای عددی برای ارزیابی پروژه‌ها و افراد، جستجوی میانبرها را تشویق می‌کند.» انواع تقلب شناسایی‌شده شامل خلق پژوهش‌های ساختگی، سرقت علمی، و خرید و فروش نام نویسنده و استناد در مقالات است.
شبکه‌ای که صداقت علمی را تهدید می‌کند
مطالعه نورثوسترن نشان می‌دهد که این موارد تقلب اغلب رویدادهای جداگانه نیستند، بلکه نتیجه فعالیت شبکه‌های سازمان‌یافته‌ای هستند که به‌طور سیستماتیک یکپارچگی علم را تضعیف می‌کنند.
تیم پژوهش، به سرپرستی لوئیس ا. ن. آماریل (Luis A. N. Amaral)، استاد دانشکده مهندسی مک‌کورمیک (McCormick School of Engineering)، با تحلیل حجم بالایی از داده‌های مقالات پس‌گرفته‌شده، سوابق سردبیری و موارد تکرار تصاویر، به این نتیجه رسیده است. منابع داده شامل پایگاه‌هایی مانند وب آو ساینس (Web of Science)، اسکوپوس (Scopus)، پاب‌مد/مدلاین (PubMed/MEDLINE) و اوپن‌الکس (OpenAlex)، فهرست نشریات حذف‌شده به دلیل نقض استانداردهای اخلاقی، داده‌های وب‌سایت رتراکشن واچ (Retraction Watch)، نظرات منتشرشده در پاب‌پیر (PubPeer)، و متادیتای سردبیری (نام سردبیران، تاریخ ارسال و پذیرش مقالات) بود.
این تحلیل فعالیت «کارخانه‌های مقاله» (Papermills) را برجسته کرد؛ سازمان‌های غیرقانونی که به‌صورت انبوه مقالات بی‌کیفیت تولید و آن‌ها را، گاه از طریق واسطه‌ها، به دانشگاهیان می‌فروشند. این مقالات غالباً شامل داده‌های جعلی، تصاویر دستکاری‌شده، محتوای سرقت‌شده و حتی ادعاهای فیزیکی غیرممکن هستند. آماریل این شبکه‌ها را «سازمان‌های مجرمانه‌ای که فرآیند علم را جعل می‌کنند» توصیف می‌کند.
خرید و فروش اعتبار علمی
پژوهشگران هشدار می‌دهند که شمار فزاینده‌ای از دانشمندان با این شبکه‌ها همکاری می‌کنند و علاوه بر خرید مقاله، اقدام به خرید استناد و جایگاه نویسندگی می‌کنند تا بدون انجام پژوهش واقعی، معتبر جلوه کنند.
برای شناسایی این مقالات، تیم نورثوسترن پروژه‌ای موازی را اجرا کرد که با تحلیل خودکار حوزه مهندسی مواد، مقالاتی را که ابزارهای آزمایش را به‌اشتباه گزارش کرده بودند – نشانه‌ای از جعلی بودن پژوهش – شناسایی کرد. این بررسی حتی در نشریات معتبری مانند پلوس وان (PLOS ONE) نمونه‌هایی از تقلب را کشف کرد. همچنین روشی شناسایی شد که طی آن کارخانه‌های مقاله از عناوین یا وب‌سایت مجلات منقرض‌شده سوءاستفاده کرده و مقالات جعلی را با ظاهر معتبر منتشر می‌کنند.
آماریل توضیح می‌دهد: «واسطه‌ها همه طرف‌ها را به هم متصل می‌کنند: کسی که مقاله را می‌نویسد، کسانی که حاضرند برای نویسندگی پول بدهند، مجله‌ای که منتشر کند و سردبیرانی که آن را بپذیرند. میلیون‌ها دلار در این فرآیند سرمایه‌گذاری می‌شود.»
راهکارهای مقابله
پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که با تقویت نظارت بر فرآیندهای سردبیری، توسعه روش‌های مؤثرتر برای شناسایی پژوهش‌های جعلی، درک بهتر شبکه‌های تسهیل‌کننده این فعالیت‌ها، و بازنگری اساسی در سیستم انگیزه‌های علمی، می‌توان این تهدید را مهار کرد.
ریس ریچاردسون (Reese Richardson)، پژوهشگر پسادکتری و نویسنده اول مقاله، هشدار می‌دهد: «اگر برای مقابله با تقلب‌های موجود آماده نباشیم، قطعاً برای مقابله با آنچه هوش مصنوعی مولد می‌تواند بر ادبیات علمی تحمیل کند، هم آماده نخواهیم بود.» او می‌گوید: «هیچ تصوری نداریم که چه مطالبی وارد ادبیات علمی خواهد شد، چه چیزهایی به‌عنوان حقیقت علمی پذیرفته خواهد شد و چه محتوایی برای آموزش مدل‌های آینده هوش مصنوعی استفاده می‌شود که خودشان مقاله تولید خواهند کرد.»
این مطلب نخستین‌بار در وایرد اسپانیایی منتشر شده و از اسپانیایی ترجمه شده است.
نویسنده: فرناند ا گونزالس (Fernanda González)
دسته‌بندی: علم (Science)
تاریخ: ۱۱ اوت ۲۰۲۵
منبع: وایرد اسپانیایی (WIRED en Español)
در ادامه با #شارا همراه باشید:
با کلیک روی لینک زیر به کانال تلگرام ما بپیوندید:
◽️
#علم_جعلی, #بازار_سیاه, #کارخانه_مقاله, #تقلب_علمی, #خرید_نویسندگی, #دانشگاه_نورثوسترن, #پژوهش_جعلی, #صداقت_علمی, #هوش_مصنوعی, #نشریات_علمی, #FakeScience, #ScientificFraud, #GenerativeAI