آینده انرژی‌های پاک و سبز در منطقه غرب آسیا

دلیل برگزاری کاپ ۲۸ در یک کشور عضو اوپک یعنی امارات متحده عربی سوای از تمایل و اشتیاق گسترده مقامات اماراتی برای میزبانی نشست‌های مهم بین‌المللی و کسب اعتبار و نفوذ ناشی از آن، یک دلیل دیگر نیز می‌تواند داشته باشد؛ خاورمیانه (منطقه غرب آسیا) از جمله مناطقی است که به‌شدت به انرژی وابسته است. این منطقه از منابع نفت و گاز طبیعی فراوانی برخوردار است و بخش عمده‌ای از اقتصاد آن بر پایه فروش این منابع استوار است. بااین‌حال، وابستگی به انرژی‌های فسیلی و در نتیجه آلودگی‌های ناشی از آن مشکلاتی را نیز برای منطقه به همراه داشته است. از جمله این مشکلات می‌توان به آلودگی هوا، افزایش بیماری‌های تنفسی در بین شهروندان، خشک‌تر شدن اقلیم و شکل‌گیری تنش‌های آبی درون و بین کشورهای منطقه اشاره کرد.

در نتیجه در سال‌های اخیر، توجه به انرژی‌های پاک و سبز در منطقه افزایش‌یافته است، بااین‌حال سؤال کلیدی اینجاست که در شرایطی که فقیرترین کشورهای جهان بیشتر از اثرات تغییرات اقلیمی رنج می‌برند و جهان در مورد جنگ‌های جاری در غزه و اوکراین در باب مسائل ژئوپلیتیک دچار انشقاق شده است، آیا امیدی به عزم راسخ کشورهای جهان برای شکل‌دادن به یک اقدام مشترک در زمینه کاهش یا بهینه‌سازی استفاده از سوخت‌های فسیلی هست؟ و آینده‌ای این انرژی‌ها در منطقه غرب آسیا چگونه است؟

در پاسخ به سؤال نخست باید گفت باتوجه‌به مشکلات روزافزون ناشی از تغییرات آب‌وهوایی که دیگر مختص به یک منطقه و کشور خاص نیست و از سوی دیگر به دلیل تهدیدات ژئواستراتژیکی – امنیتی ناشی از وابستگی قدرت‌های جهانی به انرژی‌های فسیلی، به نظر می‌رسد کشورهای توسعه‌یافته و بزرگ جهان تمایل دارند گام‌های مثبتی به‌سوی انرژی‌های پاک بردارند؛ هر چند برای انجام این اقدامات، یک بازه زمانی نسبتاً بلندمدت تعیین کرده‌اند تا امکان برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در این حوزه فراهم شود و البته صنایع وابسته به انرژی‌های فسیلی‌شان نیز با آسیب و تنش جدی و زودهنگام مواجه نشود. تصمیم ایالات متحده و ۲۱ کشور دیگر در دومین روز نشست کاپ ۲۸ سازمان ملل در دبی مبنی بر این که ظرفیت انرژی هسته‌ای را تا سال ۲۰۵۰ سه برابر کنند، در این راستا قابل‌ارزیابی است.

بااین‌حال روی دیگر این ماجرا این است که سه برابر شدن ظرفیت انرژی هسته‌ای تا سال ۲۰۵۰، در کنار سایر برنامه‌های کشورهای توسعه‌یافته صنعتی برای بهره‌گیری از انرژی‌های بادی و خورشیدی و… به آنها کمک می‌کند تا وابستگی خود به نفت و گاز را کاهش دهند و این می‌تواند برای کشورهای تک‌محصولی منطقه غرب آسیا که منبع اصلی درآمد و نفوذشان در عرصه بین‌المللی انرژی‌های فسیلی است، یک تهدید استراتژیک باشد.

از سوی دیگر، هزینه سرمایه‌گذاری برای توسعه انرژی‌های پاک و سبز در منطقه غرب آسیا نسبت به انرژی‌های فسیلی بالاتر است و طبیعتاً اختصاص بودجه برای چنین مواردی نمی‌تواند در اولویت کشورهای این منطقه که بسیاری از آنها با مشکلات اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، باشد. همچنین امکان جذب سرمایه‌گذاران خارجی نیز برای همه این کشورها چندان مهیا نیست. عدم وجود زیرساخت‌های مناسب، لزوم درنظرگرفتن وضعیت بازار (مشتریان و ذی‌نفعان انرژی‌های پاک)، منابع انسانی (وجود نیروی انسانی متخصص کافی) منابع اولیه، تجهیزات و سایر زیرساخت‌های دانشی و فناوری‌های مادر از دیگر مشکلاتی هستند که در بیشتر کشورهای منطقه غرب آسیا، توسعه انرژی‌های پاک و سبز را با مشکل مواجه می‌کنند.

بااین‌وجود باید گفت انرژی‌های پاک مزایای بسیاری نیز دارند که در بلندمدت بهره‌گیری از آنها را برای همه کشورهای جهان از جمله کشورهای منطقه غرب آسیا مفید و سودمند می‌سازد.