شبکه اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا) || همه چیزهایی که تجربه می‌کنیم به آگاهی ما مرتبط هستند. با وجود این آشنایی، آگاهی همچنان یک معما باقی مانده است. چگونه می‌توانیم توضیحی علمی و رضایت‌بخش برای آگاهی پیدا کنیم؟ آیا آگاهی تنها به ذهن‌های انسانی محدود است یا می‌تواند در سطح کیهان نیز وجود داشته باشد؟
ارتباط آگاهی با ذهن انسان
حال خود را چگونه احساس می‌کنید؟ خوشحال؟ غمگین؟ هیجان‌زده؟ گرم یا سرد؟ شاید گرسنه؟ همه چیزهایی که تجربه می‌کنیم—افکار، احساسات و برداشت‌های حسی—از طریق آگاهی خودمان به ما منتقل می‌شوند (پنگ، ۲۰۲۳). آگاهی چیزی است که با آن بیشترین آشنایی را داریم و تنها راهی است که ذهن ما به جهان دسترسی پیدا می‌کند (پنگ، ۲۰۲۳).
با وجود این آشنایی نزدیک، آگاهی یکی از بزرگترین رازها باقی مانده است. ما هیچ توضیح علمی مناسبی برای آن نداریم و حتی در تعریف یا اندازه‌گیری دقیق آن نیز مشکل داریم (ژائو و همکاران، ۲۰۱۹). شواهد خوبی وجود دارد که نشان می‌دهد آگاهی با مغز مرتبط است زیرا تغییرات در مغز—چه به طور شیمیایی از طریق دارو، الکل یا مواد مخدر روان‌گردان، چه از طریق آسیب مغزی یا تحریک هدفمند مغز—آگاهی را تحت تأثیر قرار می‌دهد (یادن و همکاران، ۲۰۲۱؛ داماسیو، ۲۰۰۶؛ ریدل و همکاران، ۲۰۱۶). در عین حال، پدیده‌های گیج‌کننده‌ای وجود دارند—مانند بی‌دیداری، آمینزیا یا بیماران مغز شکاف‌دار—که در آن‌ها افراد می‌توانند به درستی به یک نشانه پاسخ دهند در حالی که انکار می‌کنند که آن نشانه را درک کرده‌اند (لیدو و همکاران، ۲۰۲۰).
حتی بدون این مشکلات، هنوز روشن نیست که چگونه یک حالت مغزی خاص می‌تواند به تجربه‌ای ذهنی منجر شود. فیلسوف استرالیایی دیوید چالمرز (۱۹۹۵) این مسئله را «مسئله سخت آگاهی» نامید. حتی اگر بتوانیم هر تجربه‌ای را به یک حالت مغزی خاص نگاشت کنیم، روشن نیست که چرا چنین پیکربندی بیولوژیکی باید منجر به تجربه‌ای ذهنی شود.
جستجوی پاسخ‌ها
پژوهشگران مدت‌هاست که سعی در حل این معضل دارند. پیشنهادات و نظریه‌های توضیحی متعددی مطرح شده‌اند، از جمله اینکه حالت‌های مغزی و تجربیات به سادگی یک چیز هستند (اسمارت، ۲۰۲۲)، تا مفهوم اینکه آگاهی ادغام اطلاعات در یک سیستم است (تونیونی و همکاران، ۲۰۱۶)، و حتی پیشنهادات عجیب‌تر مانند اینکه آگاهی یک پدیده نسبیتی مرتبط با یک چارچوب مرجع خاص است (لاهاف و نیمه، ۲۰۲۲).
این نظریه‌ها جذاب هستند و بسیاری از جنبه‌های خاص آگاهی را درک ما پیشرفت داده‌اند، اما هیچ‌کدام به طور رضایت‌بخشی به سوالات بنیادی درباره آگاهی پاسخ نمی‌دهند. به همین دلیل است که برخی از کارشناسان رویکرد کاملاً متفاوتی را اتخاذ کرده‌اند و پرسیده‌اند آیا آگاهی می‌تواند یک جنبه بنیادی از کیهان باشد.
نگاهی به اصول بنیادین
دانش علمی شبیه یک ساختمان بلند است، جایی که هر سطح جدیدی به سطوح قبلی وابسته است. هر توضیحی بر اساس حقایق و اصول قبلاً تثبیت‌شده بنا شده است. با این حال، نیاز است که یک نقطه شروع وجود داشته باشد: حقایق بنیادی که نمی‌توانند توسط هیچ چیز زیرین توضیح داده شوند.
برای مدت‌ها، اتم‌ها به عنوان اجزای بنیادی ماده باور می‌شدند (نام اتم از کلمه یونانی برای «غیرقابل تقسیم» می‌آید). اکنون می‌دانیم که اتم‌ها از ذرات کوچکتر به نام کوارک‌ها، لپتون‌ها و بوزون‌ها تشکیل شده‌اند (کلوز، ۲۰۰۴). برخی پیشنهاد کرده‌اند که این ذرات زیراتمی از رشته‌های ارتعاشی تشکیل شده‌اند، نظریه‌ای با حامیان پرشور و منتقدان شدید (ریتسون و کامیلری، ۲۰۱۵).
ممکن است چیزی دیگر نیز پیدا کنیم که زیرین ذرات بنیادی کنونی ما باشد. با این حال، این فقط مسئله را به عقب انداخته است. در نهایت، اگر می‌خواهیم کیهان را درک کنیم، باید بپذیریم که موجودات بنیادی وجود دارند که می‌توانیم از آن‌ها برای توضیح چیزهای دیگر استفاده کنیم، اما خود آن‌ها نمی‌توانند بیشتر توضیح داده شوند.
آگاهی به عنوان یک ویژگی بنیادی کیهان
آگاهی معمایی است که به نظر می‌رسد از نظر کیفی با هیچ چیز دیگری که می‌شناسیم متفاوت است. به همین دلیل برخی از دانشمندان پیشنهاد کرده‌اند که آگاهی یک جنبه بنیادی از کیهان است. طبق این دیدگاه، پرسیدن چرا آگاهی وجود دارد شبیه پرسیدن چرا قوانین فیزیک وجود دارند است. این یک سوال اشتباه نیست؛ فقط از نظر علمی قابل پاسخ نیست.
بنیادگرایی دیگر تنها یک نظریه حاشیه‌ای نیست بلکه دارای حامیان محترمی است (هوفمن و همکاران، ۲۰۲۲؛ شوگر و گرازیانو، ۲۰۲۲). به وضوح باید گفت: این همچنان یک مفهوم جنجالی است و نه اثبات شده است و نه دکترین تثبیت‌شده‌ای در میان کارشناسان. با این حال، این دیدگاهی است که مورد استقبال قرار گرفته و اگر درست باشد، پیامدهای عمیقی دارد.
کیهان آگاهانه؟
هنوز نمی‌دانیم چه چیزی موجب ایجاد آگاهی می‌شود، اما اگر یک جنبه بنیادی از کیهان باشد، ممکن است محدود به ذهن‌های انسانی نباشد. بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که بسیاری (یا حتی اکثر) حیوانات دارای آگاهی هستند (پنگ، ۲۰۲۴). اگر آگاهی در ساختار کیهان نفوذ داشته باشد، ممکن است در خارج از اندام‌های مرطوبی که به آن‌ها مغز می‌گوییم، نیز ایجاد شود. پانسایکیزم دیدگاهی است که ادعا می‌کند همه چیز در کیهان حداقل یک عنصر آگاهی دارد (گاف، ۲۰۰۱). این دیدگاه معتقد است که حتی یک دانه شن نیز مقدار اندکی آگاهی دارد—چیزی که با تجربیات ما قابل مقایسه نیست، اما صفر نیست.
پانسایکیزم تاریخ طولانی‌ای در فلسفه غربی و شرقی دارد و در حالی که برخی از مدافعان قوی معاصر دارد، برای بسیاری از دانشمندان به نظر می‌رسد که پلی به دور باشد (برای مثال، فرانکیش، ۲۰۲۱). این دیدگاه همچنین مشکلات زیادی دارد: چرا ما تجربه‌ای واحد و متحد داریم و نه تجربه‌ای شکسته که توسط بخش‌های متعدد مغز (و بدن) ما ساخته شده است؟ چگونه می‌توانیم آگاهی خود را درک کنیم اما آگاهی دیگران را نه؟ این‌ها تنها برخی از مشکلاتی هستند که پانسایکیزم با آن‌ها مواجه است.
اگر آگاهی در سراسر کیهان نفوذ داشته باشد، روشن نیست که این یکپارچه است یا جداگانه. ما ممکن است بخشی از یک ساختار آگاهانه بزرگ‌تر باشیم. از سوی دیگر، کل مفهوم پانسایکیزم می‌تواند کاملاً بی‌معنی باشد. ما هنوز شواهد یا درک کافی نداریم تا واقعاً بدانیم. آگاهی می‌تواند بنیادی باشد؛ می‌تواند یک فرآیند کاملاً فیزیکی باشد؛ می‌تواند در دسته‌ای خاص از خود قرار گیرد؛ یا می‌تواند چیزی کاملاً متفاوت از همه این گزینه‌ها باشد. برای حال، آگاهی همچنان یک معما باقی مانده است، اما با توجه به اهمیتی که برای ما دارد و پیامدهای احتمالی اگر هر یک از این نظریه‌ها درست باشد، ارزش تحقیق بیشتر را دارد.
آگاهی همچنان یکی از بزرگترین رازهای بشریت است که پاسخ علمی رضایت‌بخشی برای آن وجود ندارد. برخی پژوهشگران پیشنهاد کرده‌اند که آگاهی یک ویژگی بنیادی کیهان است و پانسایکیزم این ایده را به یک قدم جلوتر برده است. با این حال، این نظریه همچنان جنجالی باقی مانده و سوالات اساسی زیادی را مطرح می‌کند. آیا آگاهی می‌تواند در تمام اجزای کیهان وجود داشته باشد؟ آیا ما در مسیر درستی برای درک این پدیده هستیم؟ با وجود تمام چالش‌ها، جستجوی پاسخ‌ها ادامه دارد و مطالعه بیشتر در این زمینه می‌تواند به درک عمیق‌تر ما از جهان و جایگاه ما در آن کمک کند.
نویسنده: دامیان ک. ف. پنگ، کارشناسی ارشد
تاریخ انتشار: ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۴
منبع انگلیسی: Consciousness and Beyond
منبع فارسی: شارا
انتهای پیام/
<div id=”div_eRasanehTrustseal_24429″></div>
<script src=”https://trustseal.e-rasaneh.ir/trustseal.js”></script>
<script>eRasaneh_Trustseal(24429, false);</script>
با کلیک روی لینک زیر به کانال تلگرام ما بپیوندید: