نظرسنجی‌های اینترنتی همواره یکی از موضوعات پرمناقشه و بحث‌برانگیز بوده است. اصلی‌ترین چالش این موضوع نیز عمدتاً ناشی از آن است که در نظر بگیریم مهم‌ترین دغدغه‌ی یک نظرسنجی، انتخاب نمونه‌ی آماری مناسب برای کشف نظر جامعه‌ی آماری است؛ بر این اساس سؤال مهمی که همواره مطرح می‌شود این است که آیا اساساً رجوع به اینترنت (استفاده از جمعیت کاربران اینترنتی به عنوان نمونه آماری) انتخاب مناسبی برای تعمیم نتیجه نظرسنجی به کل جامعه‌ی آماری است؟ درصد نفوذ اینترنت، ویژگی‌های شخصیتی و فرهنگی کاربران مجازی و مقایسه‌ی آن با ویژگی‌ها و باورهای جامعه‌ی واقعی از جمله موضوعاتی است که در اینباره بدان پرداخته شده و بر سر آن مناقشه سر می‌گیرد.
البته در کنار آن، موضوعاتی از قبیل: امکان ثبت نظر کاربران بیگانه (غیرمتعلق به جامعه‌ی آماری)، امکان ثبت نظر تکراری، مداخله و تأثیر بدافزارها در نتیجه‌ی نظرسنجی و … نیز از دیگر مواردی است که به‌رغم اهمیت و بعضاً تأثیر تعیین‌کننده‌ی آنها در نتیجه نظرسنجی فعلاً موضوع بحث ما نیست.برای آنکه دریابیم جمعیت کاربران مجازی تا چه اندازه نماینده‌ی واقعی جامعه‌ی حقیقی هستند، بهترین راهکار، مقایسه‌ی این شیوه با سایر شیوه‌های نظرسنجی از جمله نظرسنجی‌های میدانی و پیامکی است. در روزهای پایانی مهرماه فرصتی حاصل شد تا امکان ارزیابی ملموسی از این شیوه نظرسنجی در یک مقایسه ساده فراهم شود.
در آستانه‌ی مسابقه‌ی فوتبال ایران و کره جنوبی برخی پایگاه‌های خبری اقدام به برگزاری یک نظر سنجی با موضوع نتیجه‌ی این مسابقه نمودند که بررسی آن نکات جالب توجه‌ای را روشن می‌سازد. اما قبل از پرداختن به این موضوع اشاره‌ی به این نکته ضروری است که اساساً انتخاب یک پیش‌بینی (آن هم پیش‌بینی نتیجه‌ی یک مسابقه‌ی فوتبال که بیشتر به یک پیشگویی شبیه است تا پیش‌بینی) به عنوان موضوع نظرسنجی به خودی خود حاکی از غیرعلمی بودن آن نظرسنجی بوده و نتایج آن نیز به‌کلی فاقد اعتبار است؛ افرادی که در اینگونه نظرسنجی‌ها شرکت می‌کنند نیز در واقع آرزوها و اعتقادات خود را در قالب یک پیشگویی انعکاس می‌دهند؛ یعنی یا آرزو می‌کنند که تیم ایران برنده مسابقه باشد و یا معتقدند که تیم ایران با این شرایط استحقاق پیروزی ندارد!
بنابراین موضوع این بررسی به‌هیچ عنوان توجه به نتیجه مسابقه و مقایسه‌ی آن با نتیجه‌ی این نظرسنجی‌ها نبوده و صرفاً به مقایسه‌ی نتیجه‌ی نظرسنجی‌ها با یکدیگر می‌پردازد. برای این بررسی به سراغ دو پایگاه خبری تقریبا پربازدید با دو گرایش اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی که مبادرت به برگزاری این نظرسنجی نموده‌اند رفته و نتایج آنها را مرور می‌کنیم:
در یکی از این پایگاه‌ها که به اصلاح‌طلبان گرایش دارد از میان حدود ۲۲۰۰۰ نفر شرکت کننده نزدیک به ۵۵ درصد از شرکت‌کنندگان به برد کره جنوبی و ۲۴ درصد به برد ایران رأی داده و حدود ۲۱ درصد هم به تساوی این دو تیم اعتقاد داشته‌اند. در پایگاه دیگر که به اصول‌گرایان نزدیک است از میان حدود ۱۴۵۰۰ شرکت کننده ۴۵ درصد به برد کره جنوبی و حدود ۳۴ درصد به برد ایران رأی داده و حدود ۲۱ درصد هم به تساوی دو تیم معتقد بوده‌اند.
دوشنبه شب و در آستانه این مسابقه، برنامه پرمخاطب نود از شبکه‌ی سوم سیما بروی آنتن رفت که موضوع نظرسنجی پیامکی آن نیز با موضوع این دو نظرسنجی یکسان بود، با این تفاوت که این نظرسنجی در جامعه‌ی حقیقی برگزار شده و نمونه‌ی آماری آن با توجه به تعداد حدود ۱۳۰۰۰۰۰ پیامک دریافتی تفریبا ۶۰ برابر نمونه‌ی آماری نظرسنجی اینترنتی مشابه بوده و علاوه‌ی بر آن امکان ثبت نظر تکراری و یا ثبت نظر افراد خارج از جامعه آماری نیز در آن وجود نداشته است. در این نظرسنجی ۶۲ درصد از مخاطبین به برد ایران رأی داده، ۲۰ درصد گزینه‌ی تساوی را انتخاب کرده و تنها ۱۸ درصد به برد کره جنوبی اعتقاد داشته‌اند که علاوه بر تفاوت فاحش آن با نتیجه نظرسنجی اینترنتی به نوعی نتیجه‌ی کاملاً معکوسی را نشان می‌دهد! مجدداً متذکر می‌شود که نزدیکی نتیجه این نظرسنجی‌ها به نتیجه واقعی این مسابقه به هیچ عنوان مدنظر نبوده و نشان‌دهنده‌ی صائب بودن هیچکدام یک از این نظرسنجی‌ها نیست و تنها تفاوت فاحش نتیجه‌ی این دو شیوه‌ی نظرسنجی مورد توجه می‌باشد.
با این حساب به سادگی می‌توان دریافت که نظرسنجی‌های اینترنتی تا چه اندازه می‌تواند مبین دیدگاه‌ها و نظرات جامعه‌ی آماری حقیقی باشد. البته این بدان معنا نیست که نظرسنجی‌های اینترنتی را به‌کلی تخطئه کرده و کارکردهای آن را نادیده بگیریم تنها باید به این نکته توجه کنیم که نظرسنجی اینترنتی صرفاً یک نظرسنجی در فضای مجازی بوده و نتایج آن عمدتاً قابل تعمیم به جامعه حقیقی نمی‌باشد هرچند می‌تواند به عنوان دیدگاه طیف خاصی از جامعه مورد توجه قرار گیرد.
قدر مسلم متولیان هر نظرسنجی مایلند نمونه‌ی آماری آنها به میزان قابل قبولی نماینده‌ی جامعه‌ی آماری آنها بوده تا بتوانند نتایج نظرسنجی را به کل جامعه‌ی آماری تعمیم دهند.
منبع: پایگاه خبری تحلیلی الف
|
||||
