شبکه اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا) || در نگاه نخست، این مقاله علمی یکی از میلیون‌ها مقاله‌ای بود که هر سال منتشر می‌شوند و معمولاً خارج از حوزه تخصصی توجهی جلب نمی‌کنند. موضوع آن درباره نشان‌های زیستی در سلول‌های بنیادی پیش‌سپرمی بود. اما پس از انتشار در نشریه Frontiers in Cell and Developmental Biology، به دلیل تصویری عجیب از موشی با آلت تناسلی بسیار بزرگ و بی‌شماری بیضه که با واژه‌های بی‌معنی مانند «testtomcels» و «dck» نام‌گذاری شده بود، توجه جهانیان را جلب کرد.
این تصویر که توسط هوش مصنوعی ساخته شده بود، تحت قوانین نشریه مجاز شمرده شد اما نویسندگان صحت آن را تایید نکرده بودند و تیم تحریریه و داوران هم متوجه اشتباه نشدند. پس از سه روز، مقاله پس گرفته شد.
این حادثه نمودی از مشکلات گسترده‌تر در صنعت نشر علمی است که اطلاعات تأثیرگذار بر زندگی و سیاست‌ها را منتشر می‌کند. از نخستین نشریات علمی پیوسته که در ۱۶۶۵ توسط انجمن سلطنتی منتشر شد، تاکنون این نشریات جایگاه ثبت و گسترش تفکر علمی داشته‌اند.
امروز، با رشد چشمگیر علم و نشر، میلیون‌ها مقاله در هزاران نشریه منتشر می‌شوند. بر اساس تحلیل کلریویت، تعداد مطالعات پژوهشی نمایه‌شده در پایگاه Web of Science بین ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴، ۴۸٪ افزایش یافته و به بیش از ۲.۵ میلیون رسیده است. مجموع مقالات دیگر علمی به بیش از ۳.۲۶ میلیون می‌رسد.
بر اساس مقاله مهمی در سال گذشته، پژوهشگران در دانشگاه اکستر از غرق‌شدن در حجم مقالات منتشرشده خبر داده‌اند. بار داوری هم بسیار سنگین شده به طوری که در سال ۲۰۲۰، پژوهشگران بیش از ۱۰۰ میلیون ساعت به داوری مقالات اختصاص داده‌اند که ارزشی بیش از ۱.۵ میلیارد دلار نیروی کار رایگان دارد.
برخی نوبلیست‌ها و دانشمندان برجسته هشدار می‌دهند که نظام نشر علمی معیوب و ناپایدار است و بسیاری از مقالات بی‌ارزش یا کم‌ارزش منتشر می‌شوند. در دنیای «منتشر کن یا نابود شو»، تعداد انتشار و استناد به مقالات، سرنوشت شغلی پژوهشگران را رقم می‌زند، اما این موضوع باعث شده پژوهشگران به دنبال معیارها باشند و ممکن است تحقیقات کم‌اهمیت و نتایج اغراق‌شده ارائه دهند.
مدل کسب‌وکار نشر علمی منحصربه‌فرد است؛ پژوهشگران که اغلب با بودجه‌های دولتی یا خیریه‌ها تأمین می‌شوند، پژوهش می‌کنند، می‌نویسند و داوری می‌کنند. ناشران نشریات را مدیریت می‌کنند و دسترسی به آن‌ها اغلب از طریق اشتراک است، اما مدل دسترسی آزاد نیز رواج یافته که نویسندگان هزینه بالایی تا ۱۰ هزار پوند برای انتشار رایگان پرداخت می‌کنند.
این مدل باعث انگیزه تجاری برای نشر حجم بالای مقالات شده است؛ برخی ناشران ویژه‌نامه‌های فراوانی منتشر می‌کنند که منبع درآمد عمده‌ای است. برخی از این مجلات به دلیل کیفیت پایین و شیوه‌های غیرحرفه‌ای نقد شده‌اند.
پروفسور آندره گیم، برنده نوبل، معتقد است پژوهشگران مقالات کم‌ارزش زیادی منتشر می‌کنند و جامعه‌های پژوهشی به دلیل منافع مالی و عاطفی خود تداوم می‌یابند.
راه‌حل پیشنهادی شامل انتشار در مجلات غیرانتفاعی و استفاده از فناوری برای پالایش بهتر محتوا و افزایش داوران است.
در نهایت، فناوری از جمله هوش مصنوعی ممکن است به حل این مشکل کمک کند؛ احتمال دارد که آینده مقالات توسط AI نوشته و داوری شوند و خلاصه‌هایی برای انسان‌ها تولید شود.
نویسنده: ایان سمپل
تاریخ: ۱۳ جولای ۲۰۲۵
منبع انگلیسی: The Guardian
منبع فارسی: شارا
با کلیک روی لینک زیر به کانال تلگرام ما بپیوندید:
انتهای پیام/