اصغر اصغری– پس از گذشت چند روز از آغاز جنگ میان روسیه و اوکراین، رسانه های مختلف دنیا سرخط خبرهای خود را به اصل و حواشی این رویداد تلخ اختصاص داده اند. وقوع جنگ در اروپای شرقی بار دیگر گمانه زنی را مطرح ساخت که غربی ها در مواجهه با جنگ و خونریزی، از استاندارد دوگانه تبعیت می کنند و ارزش انسان ها برایشان یکسان نیست. این فرضیه که در رسانه ها و محافل سیاسی کشورمان نیز طرفداران بسیاری دارد مدعی است که نگاه رسانه های غربی نسبت به جنگ هایی مانند افغانستان و یمن با کشورهایی نظیر اوکراین یکسان نیست.
آنها معتقدند که چشمان آبی و موهای بور اروپایی ها باعث جلب توجهات و نگاه مردم سایر کشورها شده و اگر ساکنان خاورمیانه هم از زیبایی ظاهری یا سطح فرهنگ بالاتری برخوردار بودند، همدلی و توجه بیشتری را به سمت خود جذب کنند. فارغ از اینکه هر جنگی محکوم است و جان همه انسان ها شریف، اما اگر بخواهیم این دوگانگی و تفاوت رویکرد را از منظر «ارزش های خبری» رسانه ای بررسی کنیم به نتیجه منطقی تری می رسیم و دلیل این تبعیض و نگاه دوگانه بیشتر آشکار خواهد شد.
1. ارزش تازگی خبر
جنگ میان روسیه و اوکراین دارای عنصر تازگی بوده و تنها چند روز از آغاز آن گذشته است. به همین دلیل، کاملا طبیعی است که رسانه های غربی به این عنصر توجه ویژه ای نشان دهند و بخواهند جدیدترین اخبار این رویداد را به مخاطبان شان منقل سازند. اما حوادث افغانستان یا یمن شامل گذشت زمان شده و اثربخشی اولیه خود را از دست داده است. به طور مثال، از آغاز تجاوز عربستان سعودی به یمن حدود 6 سال گذشته و هیجان آن با رویدادی که به تازگی رخ داده، حداقل برای رسانه ها یکسان نیست.
2. ارزش دربرگیری خبر
در جنگ افغانستان یا یمن، تنها یک کشور به صورت مستقیم درگیر اثرات سوء جنگ می شود. اما بحران اوکراین کشورهای زیادی را به صورت مستقیم و غیرمستقیم درگیر خود کرده و از این جهت، ارزش دربرگیری آن بسیار بالاتر است. ضمن اینکه گذشته از تبعات انسانی این جنگ، به دلیل تاثیر دو کشور طرف جنگ یعنی روسیه و اوکراین بر اقتصاد جهانی، حواشی آن ممکن است حتی تا آمریکای لاتین نیز کشیده شود. به همین دلیل، چنین رخدادی کشورها و انسان های بیشتری را درگیر خود می کند و از این جهت، دنبال کردن خبرهای آن منطقی تر به نظر می رسد.
3. ارزش مجاورت جغرافیایی و معنوی خبر
وقتی یک اتفاق در نزدیکی ما رخ می دهد معمولا برایمان اهمیت بیشتری دارد. در جنگ اوکراین، به دلیل مجاورت و همسایگی این کشور با دیگر کشورهای غربی و اتحادیه اروپا، اخبار جنگ آن بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. اما جنگ یمن یا افغانستان هزاران کیلومتر آن طرفتر در حال وقوع است و همین دوری، از ارزش خبری آن می کاهد. همچنین در ارزش خبری مجاورت معنوی، عواملی همچون فرهنگ، تاریخ و دین مشابه نیز در توجه به مردم اوکراین برای رسانه های غربی و مخاطبان آن تاثیرگذارتر است.
به همین دلیل، رسانه های غربی همزادپنداری بیشتری با کانونی دارند که با آن، شباهت های فرهنگی و معنوی داشته باشند. از سوی دیگر، اروپا دو جنگ جهانی را به خود دیده و شاید درگیری میان روسیه و اوکراین، باعث ایجاد زمزمه هایی مبنی بر آغاز جنگ جهانی دیگری شود که سابقه تاریخی نیز دارد. اما هیچکدام از این عوامل در جنگ هایی نظیر افغانستان، عراق یا یمن مشاهده نمی شود.
4. ارزش خبری ترکیب
جنگ و درگیری در همه جای دنیا، تبعات و تلفات انسانی دارد که آنها را به هم شبیه می سازد. اما برخی از جنگ ها، علاوه بر خونریزی، تبعات دیگری نیز دارند و از این جهت، اهمیت شان بیشتر می شود. در جنگ میان روسیه و اوکراین، بحث تحریم های سنگین اقتصادی، سیاسی و فرهنگی علیه روسیه از سوی کشورهای غربی، چند ترکیب دیگر را که دارای ارزش خبری هستند به این رویداد منفی افزود. اما به نظر می رسد جنگ افغانستان و یمن تا حدود زیادی تک بعدی باشند.
5. ارجاع به ملل برگزیده
«یوهانگ گالتونگ» و «مری روگ»، از چهره های سرشناس دنیای ارتباطات در مقاله ای با عنوان «ساختار اخبار خارجی» به معرفی چند ارزش خبری دیگر پرداختند که برای دنیای غرب حائز اهمیت است. آنها معتقدند که رسانه های غربی به جنگ ها یا اتفاقاتی که در یک کشور مهم و طراز اول دنیا رخ می دهد بیشتر از دیگر نقاط جهان توجه نشان می دهند. کافی است یک طرف جنگ آمریکا یا روسیه باشد تا تمام نگاه ها به آن سمت کشیده شود. اما جنگ و تجاوز عربستان علیه یمن دارای این خصیصه نیست و به همین دلیل، کمتر مورد توجه واقع می شود.
6. ارزش خبری منفی گرایی
این دو نظریه پرداز در پژوهش های خود به یک بعد دیگر ارزش های خبری رسیدند و آن را منفی گرایی نامیدند. آنها معتقد بودند که خبرها و اتفاقات بد متعلق به کشورهای جهان سوم است. بنابراین، وقوع جنگ یا نسل کشی در آفریقا یا خاورمیانه امری طبیعی است و همین طبیعی جلوه دادن مساله ای به نام جنگ در این کشورها، از ارزش خبری آن می کاهد. اما اگر یک واقعه تروریستی در قلب اروپا، مثلا در پاریس یا لندن رخ بدهد به سرعت توجه تمام رسانه ها را به خود جلب می کند. دیدگاهی که برای عامه مردم جهان ساخته شده، جنگ و خشونت در خاورمیانه و صلح در اروپا و آمریکا است. به همین دلیل، وقوع جنگ در اروپای شرقی این تصویر را می شکند و ساختارشکنی در ذات خود جاذبه ایجاد می کند.
آراء و نظرات مندرج، الزاما نظر «شارا» نیست.
|
||||
