شبکه اطلاع‌رسانی روابط عمومی ایران (شارا) || در دنیای دیجیتال امروز، دسترسی آزاد به اطلاعات و ارتباطات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ایران نیز مانند بسیاری از کشورها با چالش‌های فیلترینگ و محدودیت‌های اینترنتی مواجه بوده و خواهد بود. اخیراً شورای عالی فضای مجازی تصمیم به لغو فیلترینگ دو اپلیکیشن بزرگ واتس‌اپ و گوگل‌پلی گرفت.
این تصمیم پس از دو سال محدودیت‌های شدید بر این اپلیکیشن‌ها اعلام شد؛ اما واکنش‌ها نشان می‌دهد که آیا این اقدام واقعاً به نفع کاربران ایرانی است یا تنها ادامه‌ای بر سیاست‌های گذشته محسوب می‌شود.
شروع ضعیف رفع فیلترینگ
صادق حسینی، یکی از منتقدان این تصمیم، اظهار داشت:
“این ۳ مرحله رفع فیلترینگ که گفته شده در شورای‌عالی فضای مجازی تصویب شده؛ چیزی جز تداوم اشتباهات نیست. هیچ صحبتی از رفع فیلتر سرویس‌های مهم و پرطرفدار نشده؛ اینترنت اقشار هم ایدهٔ احمقانه و ناعادلانهٔ دولت قبل است.”
وی افزود که این اقدام پس از فشار عمومی، شروع ضعیفی بوده است و انتظار بیشتری از سوی مردم وجود دارد. حسینی به عدم رفع فیلتر سایر سرویس‌های مهم اشاره کرد و بیان داشت که تنها واتس‌اپ و گوگل‌پلی آزاد شده‌اند که این امر نشان‌دهنده تمرکز بر فیلترشکن‌فروش‌ها و نادیده گرفتن نیازهای واقعی کاربران است.
آیا رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی کافی است؟
بعضی کارشناسان و کاربران سوالاتی را مطرح کرده‌اند که آیا واقعاً رفع فیلتر از دو اپلیکیشن بزرگ میان صدها اپلیکیشن و سایت فیلتر شده، جای خوشحالی دارد. یکی از کاربران مطرح کرد:
“عملا رفع فیلتر رخ نداده! تا وقتی برای استفاده از هر اپلیکیشنی مجبور به استفاده از فیلترشکنیم، یعنی عملا رفع فیلتر رخ نداده!”
این دیدگاه نشان‌دهنده نارضایتی بخشی از کاربران از گام‌های جزئی در رفع فیلترینگ است. کاربران انتظار دارند که فضای مجازی به‌طور کامل آزاد شود و نه تنها چند سرویس انتخابی بازگردانده شوند.
تصمیم شورای عالی فضای مجازی مبنی بر رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی، در حالی که مشکلات اصلی همچنان پابرجاست، مورد انتقاد قرار گرفته است. محمد زاده، یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت، بیان کرد:
“رفع فیلتر واتس‌اپ اگر قرار باشد شاید مبتنی بر حکمرانی قانونمند نباشد چون مذاکره‌ای با او انجام نشده.
این موضوع نشان می‌دهد که شاید این اقدام بیشتر به نفع فروشندگان فیلترشکن باشد تا خود کاربران. همچنین، نگرانی‌هایی مبنی بر اینکه پلتفرم‌های اصلی همچنان فیلتر هستند و کاربران مجبور به استفاده از فیلترشکن‌های غیرقانونی می‌باشند، وجود دارد.
فیروزآبادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی، در گفتگوی ویژه خبری اظهار داشت:
“استفاده از پیام‌رسان‌های خارجی فرصت نقش‌آفرینی نرم بین‌المللی به ما می‌دهد.”
از سوی دیگر، آذری جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات، به اهمیت این اقدام اشاره کرده و امیدوار است که این گام آغازگر تغییرات بزرگتری باشد:
“گام‌های اول همیشه سخت اما می‌تواند آغازگر تغییرات بزرگ باشند. رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی اقدامی مثبت و ضروری بود که جای تقدیر از رئیس‌جمهور محترم و وزیر محترم ارتباطات و سایر کسانی که در این امر دخیل بودند، دارد.”
محمد مهاجری در شبکه ایکس نوشت:
“قابل‌فهم است که دولت برای رفع‌فیلتر گوگل‌پلی و واتس‌‌آپ چه زحمتی کشیده. اما بسنده کردن به این دو، یعنی کم‌فروشی. مطالبه مردم این نبود. باز هم مجبوریم از فیلترشکن استفاده کنیم. چه واتس‌اپ و گوگل‌پلی فیلتر باشد چه نباشد.
حکمرانی فضای‌مجازی هنوز در دست فروشندگان فیلترشکن است.”
کامبیز نوروزی نوشت:
“بعد از ماه‌ها بحث در مجامع اداری و عرصه عمومی بالاخره شورای‌عالی فضای مجازی در مورد فیلترینگ تصمیم‌گیری کرد.
رفع فیلترینگ از گوگل پلی و واتس‌اپ و ادامه فیلترینگ تلگرام و یوتیوب و اینستاگرام و ایکس(توئیتر) چند نکته دارد: کار غیرقانونی فیلترینگ به عنوان نقض حق ملت در دسترسی به اطلاعات ادامه دارد. شورای عالی فضای مجازی نمی‌تواند ادعا و تبلیغ کند که بخاطر مردم فیلترینگ را کم کرده است. زیرا مهمترین و پرکاربردترین سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها همچنان فیلترند. بازار گسترده فیلترشکن‌ها فیلترینگ را بی معنا کرده است. تصمیم اخیر شورای عالی فضای برای فیلترشکن‌ها خیلی دلسوزانه است. آنها با اصرار بر ادامه فیلتر اپلیکیشن‌های پرکاربرد کاری کرده‌اند که مردم همچنان ناگزیر از خرید فیلترشکن باشند و فیلترشکن‌فروش‌ها از نان خوردن نیافتند و آن درآمدهای چندین‌هزار میلیارد از جیب‌‌شان پرواز نکند. شورای عالی نه به نظرات کارشناسی اعتنا دارد نه ارزشی برای خواست عمومی قائل است. چند نفرند که سلیقه و خواست خودشان به عموم تحمیل می‌کنند.”
روزنامه نزدیک به قالیباف “مصرف فیلترشکن روز به روز زیادتر می‌شود؛ بر سیاست نادرست فیلترینگ اصرار نکنیم.”
روزنامه خراسان:
“تمامی انگاره‌ها درباره سیاست فیلترینگ هر چقدر درست هم باشد به دلیل بی‌اثر شدن آن، فرایند قانون‌مداری و ضابطه‌مند شدن فضای مجازی را به تأخیر و تعویق انداخته است. بی‌شک، هیچ عقل سلیم نیست که فعالیت بی‌ضابطه و بدون قاعده در فضای مجازی را بپسندد اما تداوم یک اشتباه، تمامی استعداد و ظرفیت کنونی «حکمران فضای مجازی» را فقط و فقط به حواشی فیلترینگ معطوف کرده و او را در حد و اندازه‌های یک «مامور فیلترینگ» و نه یک «راهبر» فروکاسته است. بی‌شک هنوز می‌توان با تصمیمات منطقی‌تر، ضمن اعتمادسازی و البته توسعه سکوهای داخلی، از مسیر نادرست فیلترینگ بازگشت.”
روزنامه هم میهن:
“گویا الان شورای عالی فضای مجازی به رفع فیلترینگ تن داده است اما به صورت گام به گام. گام اول شامل کم‌فایده‌ترین پلتفرم‌ها شده است و معلوم نیست در محتوا و متن این توافق یا مصوبه چندمرحله‌ای شورای عالی فضای مجازی چه شروطی برای بقیه پلتفرم‌ها پیش‌بینی شده و برای رفع فیلتر از همه آنها چگونه نوبت‌گذاری و زمان‌بندی شده است.
آنچه عجالتاً از این سیاست گام به گام می‌توان به صراحت و شفافیت فهمید این است که تا همه پلتفرم‌ها و به‌خصوص پراستفاده‌ترین آنها مانند یوتیوب و اینستاگرام و تلگرام که به تعبیر و تأکید مکرر شخص رئیس‌جمهور با زندگی و کسب و کار و حتی علوم و فنون جامعه سر و کار دارند، رفع فیلتر نشده‌اند برای عموم مردم خسارت‌ها همچنان پابرجا و برای خواص فیلترشکن‌فروش هم منافع همچنان بر دوام خواهد بود و مهم‌تر از همه اینکه وعده رئیس‌جمهور هم به قدری نیم‌بند عملیاتی شده که هر چند تا حدودی قابل قبول اما نمی‌توان آن را قابل تحسین تلقی کرد.”
روزنامه رسالت:
“رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی اقدامی هر چند دیرهنگام اما بجا در راستای مقابله با قوانین غیرموجه است.”
تحلیل و بررسی
چشم‌انداز اقتصادی و اجتماعی
پلتفرم‌های اجتماعی همچنان به عنوان موتورهای اصلی اقتصاد دیجیتال در ایران شناخته می‌شوند. درآمد بالای اینستاگرام و یوتیوب نشان‌دهنده اهمیت این شبکه‌ها در ارتقای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط است. با این حال، فیلترینگ‌های مداوم و تصمیمات جزئی شورای عالی فضای مجازی می‌تواند تأثیرات منفی بر رشد اقتصادی و رضایت اجتماعی داشته باشد. به گزارش سهام نیوز، در سال ۲۰۲۳ درآمد اینستاگرام به حدود ۶۱.۵ میلیارد دلار و یوتیوب به ۳۱.۵ میلیارد دلار رسیده است که نشان‌دهنده اهمیت این پلتفرم‌ها برای کسب‌وکارهای ایرانی است.
نگاهی به سطح جهانی
روزنامه‌های بین‌المللی نیز به این تصمیم توجه کرده‌اند. روزنامه فرانسوی گزارش داد که “شورای عالی فضای مجازی ایران به لغو ممنوعیت اپلیکیشن پیام‌رسان واتس‌اپ رای داد؛ این برنامه بیش از دو سال در معرض محدودیت‌ها قرار داشت.”
این گزارش‌ها نشان می‌دهد که تحولات داخلی ایران مورد توجه جامعه جهانی قرار گرفته است و ممکن است تأثیراتی بر تصویر ایران در سطح بین‌المللی داشته باشد.
برنامه‌های آینده شورای عالی فضای مجازی
بر اساس گزارش‌های موجود، شورای عالی فضای مجازی برنامه‌های بلندمدتی برای رفع فیلترینگ و توسعه فضای مجازی ایران دارد. این برنامه‌ها شامل چهار مرحله اصلی می‌باشد:
مرحله اول: بازگشایی گوگل‌پلی و واتس‌اپ.
مرحله دوم: ارائه یوتیوب از طریق درگاه‌های حکمرانی‌پذیر و تصویب ممنوعیت استفاده رسمی دستگاه‌ها از سکوهای خارجی.
مرحله سوم: بازگشایی تلگرام مشروط به پذیرش شرایط مصوب کارگروه ماده ۴ و ارائه تلگرام از طریق سکوهای داخلی.
مرحله چهارم: ساماندهی اینترنت اقشار و ارائه پالایش‌شکن قانونی، و شدت عمل قضایی در برخورد با تخلفات کاربران در سکوهای خارجی غیرمجاز.
این مراحل نشان‌دهنده‌ی تلاش شورای عالی فضای مجازی برای ایجاد یک فضای مجازی قانونمند و هماهنگ با سیاست‌های دولتی است، اما همچنان سوالاتی درباره‌ی کارایی و اثربخشی این برنامه‌ها مطرح است.
چالش‌ها و انتقادات
با وجود رفع فیلترینگ واتس‌اپ و گوگل‌پلی، بسیاری معتقدند که این اقدام تنها یک قدم ابتدایی و ناکافی در جهت آزادسازی فضای مجازی است. نیاز به برنامه‌ریزی جامع‌تر و رفع محدودیت‌های گسترده‌تر احساس می‌شود تا بتوان به رشد اقتصادی و افزایش رضایت اجتماعی دست یافت. همچنین، پاسخگو بودن مسئولان و شفافیت در اجرای تصمیمات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا اعتماد عمومی جلب شود و تغییرات واقعی ایجاد گردد.
به علاوه، با وجود آزادسازی واتس‌اپ و گوگل‌پلی، کاربران همچنان مجبور به استفاده از فیلترشکن‌های غیرقانونی هستند که این موضوع نشان‌دهنده‌ی ضعف در اجرای کامل سیاست‌های آزادسازی است. همچنین، نگرانی‌هایی مبنی بر حفظ حریم خصوصی کاربران و کنترل محتوا در اپلیکیشن‌های آزاد شده وجود دارد که باید به آنها نیز توجه شود.
منابع
سهام نیوز: @Sahamnewsorg
خبرگزاری دانشجو: @snntv
روزنامه فرهیختگان: @FarhikhteganOnline
دیده بان ایران: @Didehban_Iran
اصلاحات نیوز: @Eslahatnews
خبرنگار هفته: khabarnegar_hafte
انتهای پیام/