شبکه اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا) || پژوهشگران با روندی نگران‌کننده روبه‌رو هستند: کلاهبرداری علمی به یک صنعت سازمان‌یافته تبدیل شده است. برخلاف گذشته که چند «سیب گندیده» عامل آن بودند، اکنون شاهد یک سیستم کامل شامل کارخانه‌های مقاله‌سازی، واسطه‌های انتشاراتی و مجلات جعلی هستیم.
این مراکز با عناوینی مانند «خدمات ویرایش» یا «مشاوره دانشگاهی» فعالیت می‌کنند، اما مدل کسب‌وکارشان تخریب فرآیند علمی است. کارخانه‌های مقاله مانند مزارع محتوا عمل کرده و با ارسال انبوه، سیستم داوری همتا (Peer Review) را تحت فشار قرار می‌دهند. این یک «بازی اعداد» است: حتی اگر بخش اندکی از مقالات پذیرفته شوند، سود هنگفتی نصیب کلاهبرداران می‌شود.
ریشه مشکل تنها در تنبلی دانشمندان نیست. فرهنگ «انتشار یا نابودی» (Publish or Perish)، کاهش بودجه‌های پژوهشی و رقابت شدید، پژوهشگران را به سمت میان‌برهای خطرناک سوق می‌دهد. آن‌ها برای دریافت بودجه نیازمند انتشار هستند، و برای انتشار نیازمند بودجه؛ این چرخه معیوب پژوهشگران را در وضعیت «کچ-۲۲» قرار داده است.
ورود هوش مصنوعی مولد (Generative AI) این صنعت تقلبی را تسریع کرده است. امروز مقالاتی با سرعتی بی‌سابقه تولید می‌شوند که حاوی دستکاری داده، جعل نتایج و سرقت ادبی هستند. حجم مقالات ارسالی به داوران علمی چند برابر شده و پژوهش‌های واقعی زیر بهمن مطالب شبه‌علمی دفن می‌شوند.
برخی پژوهشگران حتی متن‌های مخفی (مانند فونت سفید روی پس‌زمینه سفید) در مقالات جاسازی می‌کنند تا ابزارهای هوش مصنوعی مرورگر را فریب دهند. این امر رقابت میان متقلبان و داوران را به یک «بازی موش و گربه» تبدیل کرده است.
سیستم داوری همتا، اگرچه برای تضمین کیفیت ضروری است، اما کند و ناکامل است. به همین دلیل پژوهشگران بسیاری یافته‌های خود را پیش از داوری رسمی در پلتفرم‌های پیش‌انتشار منتشر می‌کنند. این امر باعث می‌شود آثار بدون داوری علمی در سطح جهانی منتشر شوند و پژوهشگران برای «اول بودن» در رقابت، اعتبار بیشتری کسب کنند.
آمارها نشان می‌دهد کلاهبرداری علمی دیگر موضوعی فردی نیست، بلکه صنعتی در حال رشد است:
– در دهه ۱۹۹۰ تقریباً هیچ بازپسگیری دسته‌ای (بیش از ۱۰ مقاله همزمان) وجود نداشت.
– در سال ۲۰۲۰ حدود ۳۰۰۰ مورد ثبت شد.
– در سال ۲۰۲۳ این عدد به ۶۰۰۰ مورد رسید، سه برابر بیشتر از موارد بازپسگیری تک‌مقاله‌ای (۲۰۰۰ مورد).
این ارقام نشان می‌دهد ما با پدیده‌ای سیستماتیک و صنعتی مواجهیم.
راه‌حل تنها حذف چند پژوهشگر غیراخلاقی نیست؛ بلکه بازنگری در ساختارهای علمی مانند معیارهای انتشار، مدل‌های تأمین مالی و مشوق‌های شغلی ضروری است. تا زمانی که به این مسائل پرداخته نشود، صنعت کلاهبرداری رشد خواهد کرد و اعتبار علمی که پایه امنیت، سلامت و پیشرفت جهان است را تضعیف خواهد کرد.
نویسنده: اوون بریرلی (Owen Brierley) – دانشگاه کینگستون (Kingston University)
تاریخ انتشار: ۱۵ آگوست ۲۰۲۵، ساعت ۱۳:۲۴ به وقت اروپای مرکزی
منبع: The Conversation
#کلاهبرداری_علمی, #مقاله_جعلی, #بازپسگیری_مقاله, #هوش_مصنوعی, #مقالات_علمی, #پژوهش, #نظام_دانشگاهی, #اخلاق_علمی, #داوری_علمی, #بحران_علم, #ScientificFraud, #AcademicResearch, #AIethics