پژوهش دانشگاه بیلور نشان می‌دهد که اعتیاد کاربران به تیک‌تاک نتیجه‌ی طراحی هوشمندانه و الگوریتم دقیق این پلتفرم است، نه صرفاً جذابیت محتوا. سادگی استفاده، دقت در پیشنهاد و عنصر غافلگیری سه عامل کلیدی هستند که تعامل کاربران را به وابستگی رفتاری تبدیل می‌کنند.
تجربه‌ی بی‌وقفه‌ی ویدیوها باعث از دست رفتن درک زمان و شکل‌گیری پدیده «اعوجاج زمانی» می‌شود. پژوهشگران هشدار می‌دهند این روند تمرکز و ارتباطات واقعی را تضعیف کرده و هزینه‌ی اجتماعی بالایی دارد.
آنان تأکید می‌کنند کاربران باید نسبت به زمان مصرف رسانه‌ای خود آگاه‌تر و مسئولانه‌تر رفتار کنند.
نویسنده: کلی کرین (Kelley Crain)
تاریخ انتشار: ۵ نوامبر ۲۰۲۵
منبع: بخش رسانه و روابط‌عمومی دانشگاه بیلور
ترجمه و تنظیم: موسسه کارگزار روابط‌عمومی
طراحی ویدیوی کوتاه چگونه ما را درگیر و وابسته می‌کند
پژوهش جدید دانشگاه بیلور به سرپرستی دکتر جیمز ای. رابرتز و دکتر مردیت ای. دیوید نشان می‌دهد که راز سختیِ «ترک کردن تیک‌تاک» نه در محتوای آن، بلکه در طراحی هوشمندانه‌ی این پلتفرم نهفته است.
این تحقیق که در مجله‌ی Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking منتشر شده، سه پلتفرم اصلی ویدیوهای کوتاه — تیک‌تاک، اینستاگرام ریلز و یوتیوب شورتس — را از منظر ویژگی‌های فنی و طراحی کاربر مقایسه کرده است.
نتایج نشان می‌دهد سه عامل کلیدی، کاربران را به اسکرول مداوم وادار می‌کند:
۱. سهولت استفاده،
۲. دقت در پیشنهاد محتوا،
۳. عنصر غافلگیری.
تیک‌تاک در هر سه شاخص از رقبا پیشی گرفته است. کاربران می‌گویند استفاده از آن کمترین تلاش را می‌طلبد، ویدیوها ارتباط موضوعی بالایی دارند و عنصر غیرمنتظره‌ی آن تجربه‌ای لذت‌بخش ایجاد می‌کند.
دکتر دیوید می‌گوید:
«اگر استفاده از برنامه آسان نباشد، حتی بهترین محتوا هم جذابیتی ندارد. تیک‌تاک با ترکیب سادگی، دقت و غافلگیری، تجربه‌ای بی‌وقفه می‌سازد که ذهن را درگیر می‌کند.»
وقتی تعامل به اعتیاد تبدیل می‌شود
پژوهشگران نشان می‌دهند که همین تعامل مستمر می‌تواند به اعتیاد رفتاری منجر شود. هرچه کاربر بیشتر درگیر شود، احتمال از دست دادن درک زمان افزایش می‌یابد — پدیده‌ای که از آن با عنوان اعوجاج زمانی (Time Distortion) یاد می‌شود.
به گفته‌ی دکتر دیوید:
«الگوریتم تیک‌تاک عمداً برای ایجاد وابستگی طراحی شده است. حتی خود شرکت هم تأیید کرده که کاربران می‌توانند در کمتر از نیم ساعت استفاده، احساس وابستگی پیدا کنند.»
او هشدار می‌دهد کاربران معمولاً زمان واقعی استفاده از این برنامه را دست‌کم می‌گیرند و پیشنهاد می‌کند افراد برای آگاهی بیشتر، داده‌های Screen Time گوشی خود را بررسی کنند.
پیامدهای فرهنگی و اجتماعی
به باور پژوهشگران، این پدیده فقط مسئله‌ای فردی نیست؛ بلکه اثری اجتماعی و نسلی دارد. صرف زمان زیاد در اپلیکیشن‌های ویدیوهای کوتاه می‌تواند منجر به کاهش تمرکز، افزایش میل به پاداش فوری و جایگزینی ارتباطات واقعی با تعاملات مجازی شود.
دکتر دیوید می‌افزاید:
«این پلتفرم‌ها برای جلب و حفظ توجه ما ساخته شده‌اند، اما هزینه‌ی فرصت آن سنگین است — هرچه بیشتر اسکرول کنیم، زمان کمتری برای روابط واقعی و معنادار باقی می‌ماند.»
درباره پژوهشگران
دکتر جیمز ای. رابرتز (James A. Roberts, Ph.D.)
استاد بازاریابی در دانشکده بازرگانی هانکمر دانشگاه بیلور و از ۲٪ دانشمندان پرارجاع جهان (بر اساس داده‌های دانشگاه استنفورد). تمرکز پژوهش‌های او بر رفتار مصرف‌کننده، فناوری و شادی فردی است.
دکتر مردیت ای. دیوید (Meredith E. David, Ph.D.)
استادیار بازاریابی در همان دانشکده با تمرکز بر رفتار مصرف‌کننده و رفاه فردی. او درباره اثر رسانه‌های نوین بر روابط انسانی و سلامت روان تحقیق می‌کند و با برندهای مطرح همکاری داشته است.
درباره دانشگاه بیلور
دانشگاه بیلور، یکی از قدیمی‌ترین مؤسسات آموزش عالی ایالات متحده، در سال ۱۸۴۵ تأسیس شد و هم‌اکنون بیش از ۲۰ هزار دانشجو از ۵۰ ایالت آمریکا و ۱۰۰ کشور جهان دارد.
دانشکده بازرگانی هانکمر (Hankamer School of Business) با رویکرد اخلاق‌محور خود، یکی از معتبرترین مراکز آموزش MBA و دکتری در آمریکا محسوب می‌شود.
منبع: Baylor University Media & Public Relations