شبکه اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا) || در سال‌های اخیر، والدین بیش از هر زمان دیگری نگران تأثیر «زمان استفاده از صفحه‌نمایش» (Screen Time) بر سلامت روان فرزندان خود هستند. خواه ساعت‌ها صرف تماشای تلویزیون، بازی‌های ویدئویی یا گشت‌و‌گذار در شبکه‌های اجتماعی باشد، پژوهش‌های متعددی نشان داده‌اند که استفاده افراطی از این ابزارها می‌تواند با افزایش خطر اختلالات روانی همراه باشد. اما آیا این رابطه مستقیم است یا عوامل پنهان‌تری مانند ژنتیک نیز در این میان نقش دارند؟
یافته‌های پژوهش جدید
مطالعه‌ای تازه در تاریخ ۲ اکتبر ۲۰۲۵ در مجله علمی روان‌پزشکی پژوهش (Psychiatry Research) منتشر شد که داده‌های بیش از ۲۳ هزار نوجوان نروژی بین ۱۴ تا ۱۶ سال را بررسی کرده است (Frei و همکاران، ۲۰۲۵). تمرکز این تحقیق بر مدت‌زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های ویدئویی و تلویزیون و رابطه آن با اختلالات روانی بود.
در این پژوهش، اختلالات زیر مورد بررسی قرار گرفتند:
اختلال مصرف مواد، اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، افسردگی، اضطراب، اختلالات خوردن، اختلالات بیش‌فعالی و نقص توجه (ADHD) و اختلالات رشدی فراگیر.
از میان شرکت‌کنندگان، ۳٬۸۲۹ نفر دارای تشخیص روان‌پزشکی بودند. نتایج نشان داد که در تمام سه نوع زمان استفاده از صفحه‌نمایش (تلویزیون، بازی و شبکه‌های اجتماعی)، ارتباط روشنی با بیماری‌های روانی وجود دارد:
نوجوانانی که ۳ تا ۴ ساعت یا بیشتر تلویزیون تماشا می‌کردند، نسبت به سایرین احتمال بیشتری برای ابتلا به اختلالات روانی داشتند.
در مورد بازی‌های ویدئویی، افرادی که کمترین زمان را صرف بازی می‌کردند، احتمال کمتری برای ابتلا داشتند، اما آن‌هایی که ۳ تا ۴ ساعت یا بیشتر بازی می‌کردند، احتمال بیشتری برای داشتن تشخیص روان‌پزشکی داشتند.
در استفاده از شبکه‌های اجتماعی، نتایج دو‌سویه بود؛ هم کسانی که بیشترین زمان و هم کسانی که کمترین زمان را صرف شبکه‌های اجتماعی می‌کردند، در معرض خطر بیشتر مشکلات روانی بودند.
افزون بر تشخیص‌های رسمی، داده‌های خوداظهاری نیز نشان دادند که نوجوانانی که بیش از سه تا چهار ساعت در روز در معرض صفحه‌نمایش بودند، امتیاز شدت علائم روانی بالاتری داشتند.
نقش ژنتیک در رابطه صفحه‌نمایش و سلامت روان
نکته برجسته این پژوهش، بررسی اطلاعات ژنتیکی شرکت‌کنندگان بود. نتایج نشان داد که ریسک ژنتیکی برای افسردگی، ADHD، اوتیسم و بی‌اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa) با مدت زمان استفاده از صفحه‌نمایش ارتباط دارد.
به‌بیان دیگر، بخشی از رابطه بین استفاده زیاد از ابزارهای دیجیتال و مشکلات روانی می‌تواند توسط عوامل ژنتیکی توضیح داده شود.
برای نمونه، افرادی که به‌طور ژنتیکی در معرض خطر بالاتر اختلالات روانی هستند، ممکن است به‌صورت طبیعی تمایل بیشتری به گذراندن زمان در فضای مجازی یا بازی‌ها داشته باشند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که رابطه بین «زمان صفحه‌نمایش» و «سلامت روان» صرفاً علّی و یک‌طرفه نیست.
نتایج این پژوهش تصویری پیچیده‌تر از تصور عمومی ارائه می‌دهد. اگرچه استفاده بیش از حد از رسانه‌ها می‌تواند منجر به افزایش خطر اختلالات روانی شود، اما عوامل ژنتیکی و شخصیتی نیز در این میان نقش دارند. به‌علاوه، افزایش خطر در میان افرادی که کمترین استفاده از شبکه‌های اجتماعی را دارند، احتمالاً ناشی از مشکلات ارتباطی یا اجتماعی ذاتی (مانند اوتیسم) است.
بنابراین، نمی‌توان صرفاً با محدود کردن زمان استفاده از صفحه‌نمایش به بهبود سلامت روان نوجوانان امید بست؛ بلکه باید به تعامل پیچیده میان ژنتیک، رفتار و محیط توجه کرد.
🗓️ نویسنده: سباستین اوکلبورگ (Sebastian Ocklenburg, Ph.D.)
📅 تاریخ انتشار: ۵ اکتبر ۲۰۲۵
📰 منبع: Psychology Today | Psychiatry Research
با کلیک روی لینک زیر به کانال تلگرام ما بپیوندید:
انتهای پیام/