دلایل عقیم ماندن روزنامه‌نگاری ایران چیست؟

مهران بهروزفغانی در گفت‌و‌گو با خبرنگار رسانه خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، درباره‌ی دلایل عقیم بودن روزنامه‌نگاری ایران، توضیح داد: روزنامه‌نگاری ایران عقیم است، چون نتوانسته آدم جدیدی را از دل خود بیرون بیاورد و حتی بسیاری از روزنامه‌نگاران خوش‌فکر ما از ایران رفته‌اند و تعدادی که در ایران هستند نیز حس و حال کار کردن ندارند.

او با طرح این پرسش که چه چیزی در روزنامه‌نگاری ما هیجان‌انگیز است؟ گفت: هیچ نوع هیجانی در روزنامه‌نگاری ایران وجود ندارد و روزنامه‌نگاری به‌شکل یک کار اداری و بایگانی درآمده است. دلیل این شرایط این است که به اتفاقات از زاویه‌های جدید نگاه نمی‌شود و آدم‌هایی که هیچ ربطی به روزنامه‌نگاری ندارند، به این حوزه وارد شده‌اند. از نظر من، کمتر از یک درصد تولیدات رسانه‌یی که خارج از چارچوب نوشته می‌شوند، خواندنی هستند، مثلا روز پنج‌شنبه، یک شاعر فوت می‌کند و روزنامه‌های ما روز شنبه، تیتر می‌زنند «یک شاعر درگذشت». روزنامه‌ای را که چنین اتفاقی در آن می‌افتد، باید تعطیل کرد.

این مدرس رشته‌ی روزنامه‌نگاری ادامه داد: متأسفانه در روزنامه‌نگاری ما، جذابیت وجود ندارد و حتی در دوره‌های آموزشی که برای روزنامه‌نگاران گذاشته می‌شود هم حرف تازه‌ای گفته نمی‌شود.

او با بیان این‌که ظرفیتی به روزنامه‌نگاری تخصصی در ایران داده نشده است، تصریح کرد: روزنامه‌نگاری تخصصی تقریبا فراموش‌ شده، چون سرمایه‌ای به آن اختصاص داده نشده است. نشریات تخصصی‌ای که بخواهند به معنای واقعی و نه به معنای بریده جراید تخصصی باشند، به‌دلیل قیمت بالایی که دارند، مخاطب کمتری را جذب می‌کنند و طبیعتا با ضرر مواجه می‌شوند.

این روزنامه‌نگار با اعتقاد به این‌که باید به برخی دانشگاه‌های ارتباطات و روزنامه‌نگاری، تعطیلی فصلی داد، گفت: چطور یک دانشگاه می‌تواند رشته‌ی روزنامه‌نگاری داشته باشد، اما کارگاه عملی نداشته باشد. مثلا شخصی که «لیدنویسی» را آموزش می‌دهد، چگونه باید جنبه‌ی عملی آن را به دانشجویان نشان دهد؟ در کشور ما، روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان، روزنامه‌نگاری شهروندی و بسیاری از شاخه‌های دیگر روزنامه‌نگاری تخصص وجود ندارند.

او اظهار کرد: روزنامه‌نگاری ایران هیچ‌وقت به حاشیه‌ها توجه نکرده است. مثلا ما تک‌نگارنویس یا مستندنویس نداشته‌ایم. از سوی دیگر، روزنامه‌نگاران ما تجربه‌های‌شان را ننوشته‌اند. متأسفانه ما دیگر بلوری‌ها، زندی‌ها، فریدون‌ صدیقی‌ها و … را نمی‌شناسیم.

بهروزفغانی در پاسخ به این پرسش که آیا ضعف تعامل میان دانشگاه و مطبوعات هم دیده می‌شود؟ گفت: من به مدارس و دانشگاه‌های روزنامه‌نگاری در فرانسه رفته‌ام؛ در آنجا، هر کالج روزنامه‌نگاری حتما یک کارگاه دارد. آموزشگاه‌ها در آنجا براساس نیاز مطبوعات، خبرنگار تربیت می‌کنند و بعد آن‌ها را به مطبوعات برای کارورزی معرفی می‌کنند. دانشجویان با پرداخت یک مبلغ بسیار کم برای کارورزی، دوره‌ی خود را می‌گذرانند و اگر قابلیت لازم را کسب کرده باشند، جذب آن رسانه می‌شوند. در کشورهای مترقی، دانشگاه‌ها نیروهای رسانه‌یی را تربیت می‌کنند. البته درست است که خود شخص نیز باید استعداد روزنامه‌نگاری داشته باشد، اما در آنجا، دانشگاه و رسانه خودشان را در یک نقطه پیدا کرده‌اند.

این روزنامه‌نگار ادامه داد: متأسفانه در ایران هر شخص با هر مدرکی که دارد، می‌تواند به حرفه‌ی روزنامه‌نگاری وارد شود. ضمن این‌که در رشته‌ی تخصصی خودش هم روزنامه‌نگاری نمی‌کند. دانشگاه‌ها و رسانه‌های ما نتوانسته‌اند به یک نقطه‌ی مشترک برسند تا بتوانند نیازهای یکدیگر را تأمین کنند. در فرانسه حتی کلاس‌هایی به‌صورت فوق‌ برنامه گذاشته می‌شوند تا نیروهای باتجربه‌ی روزنامه‌نگار به تبادل تجربه با دانشجویان بپردازند. به همین دلیل، روزنامه‌نگاری آن‌ها بسیار از ما جلوتر است و آن‌ها توانسته‌اند به نیازهای روزنامه‌نگاری خود پاسخ دهند.

بهروزفغانی درباره‌ی راه‌اندازی دانشگاه‌های جدید روزنامه‌نگاری، یادآوری کرد: مهم‌ترین دلیلی که باعث می‌شود یک مرکز آموزشی جدید در هر حوزه‌ای راه‌اندازی شود، این است که ببینیم می‌خواهیم به‌جز مباحث مطرح‌شده‌ی قدیمی، چه موضوع‌های تازه‌تری را وارد کنیم. این نگاه جدید، زیرمجموعه‌های زیادی دارد. مثلا باید مدرس جدید، آموزش نویسندگی خلاق، آموزش نویسندگی برای رسانه‌های نوین و پاگذاشتن روی برخی سنت‌ها به حوزه‌ی روزنامه‌نگاری وارد شوند.

او بیان کرد: مدرسان جدید لزوما نباید افراد تحصیل‌کرده باشند، بلکه آدم‌هایی می‌توانند باشند که علاوه بر تحصیلات، بیش از 20 سال سابقه در مطبوعات دارند. کسانی که صرفا مدرک دکتری روزنامه‌نگاری دارند، اما تجربه‌ی کار در تحریریه را ندارند، فایده‌ای برای تدریس نخواهند داشت. اساتید جدید می‌توانند به ورود نگاه‌های جدید با استفاده از تجربه‌ی خود کمک کنند.

این روزنامه‌نگار در پاسخ به این پرسش که ضعف‌های سیستم آموزش روزنامه‌نگاری ایران چیست؟ اظهار کرد: من موافق سیستم آموزشی معاصر نیستم، چون همه‌ی منابع درسی از روی یکدیگر کپی‌برداری می‌شوند. آموزش روزنامه‌نگاری، یعنی دل و جرأت بخشیدن به روزنامه‌نگاران برای انجام کار بهتر و دادن یک نگاه از زاویه بهتر. متأسفانه بسیاری از منابع درسی ما از یک منبع محدود تغذیه می‌شوند. به این ترتیب، ما در مطبوعات شاهد یکنواختی مطلب هستیم.