مقدمه
چاپلوسی یکی از پدیدههای پیچیده اجتماعی است که مرز باریکی بین رفتار قابل قبول و غیرقابل قبول دارد. این رفتار نه تنها ابعاد انسانی و روانشناختی دارد، بلکه بعد استراتژیک زبان را نیز آشکار میکند. به عبارت دیگر، چاپلوسی میتواند به عنوان ابزاری برای بهرهبرداری هوشمندانه از زبان مثبت مورد استفاده قرار گیرد تا منافع مادی، اجتماعی یا روابطی کسب شود.
تعریف چاپلوسی
چاپلوسی به طور کلی به عنوان تعریف و تمجید اغراقآمیز تعریف میشود که معمولاً هدف آن جلب توجه، ایجاد تصویری مثبت و یا کسب منفعت برای گوینده است. این رفتار ممکن است شامل اغراق، بزرگنمایی یا نادیده گرفتن کاستیها باشد.
کارکردها و اهداف چاپلوسی
مطالعات نشان میدهد چاپلوسی میتواند اهداف مختلفی را دنبال کند:
-
تبادلی (Transactional): ارائه چاپلوسی در ازای چیزی که چاپلوس میخواهد.
-
خودترویجی (Self-promotional): استفاده برای مدیریت تصویر و اعتبار فرد.
-
روابطی (Relational): ایجاد، تقویت یا حفظ روابط انسانی.
این دستهبندیها نشان میدهد که چاپلوسی فقط یک تعریف سطحی نیست، بلکه یک ابزار استراتژیک برای مدیریت روابط و نفوذ اجتماعی به شمار میآید.
شرایط و ویژگیهای چاپلوسی مؤثر
چاپلوسی زمانی مؤثر است که غیرمعمول، برجسته و غیرمنتظره باشد. عوامل کلیدی که باعث شناسایی یک رفتار به عنوان چاپلوسی میشوند عبارتاند از:
-
دریافتکننده سزاوار چاپلوسی نیست.
-
چاپلوسی منفعتی برای گوینده دارد.
-
الگوی رفتاری چاپلوسانه در گذشته وجود دارد.
-
پیام اغراقآمیز یا بزرگنمایی شده است.
-
رابطه قدرت نابرابر بین گوینده و مخاطب وجود دارد.
-
در موقعیت عمومی انجام شده است.
چاپلوسی در روابط انسانی و سیاسی
چاپلوسی اغلب در روابط سلسلهمراتبی و سیاسی به عنوان ابزاری برای ایجاد همبستگی، نفوذ و مدیریت روابط استفاده میشود. در رسانههای اجتماعی و فضای آنلاین نیز مشاهده میشود که افراد برای جلب توجه رهبران یا اعضای جامعه سیاسی، از چاپلوسی هدفمند و محاسبهشده بهره میبرند.
رویکرد عملی
استفاده درست و هدفمند از چاپلوسی میتواند:
-
فاصله اجتماعی را کاهش دهد و روابط صمیمانه ایجاد کند.
-
بر تصویر فرد در نظر دیگران تأثیر مثبت بگذارد.
-
به عنوان ابزاری برای تقویت ارتباطات انسانی و ایجاد نفوذ عمل کند.
با این حال، چاپلوسی همواره بعد تاریک اجتماعی بودن را نمایان میکند، زیرا اغلب با هدف بهرهبرداری استراتژیک انجام میشود. بنابراین برای اثرگذاری مثبت، لازم است درک دقیق از شرایط اجتماعی، سلسلهمراتب و مخاطب وجود داشته باشد.
نتیجهگیری
چاپلوسی یک ابزار پیچیده و دووجهی است: هم میتواند روابط انسانی و همبستگی اجتماعی را تقویت کند و هم به دلیل اغراق و نیتهای پنهان، بعد منفی و manipulative داشته باشد. درک دقیق از کارکردها، شرایط و اهداف چاپلوسی میتواند به افراد کمک کند تا از آن به شکل مؤثر و هوشمندانه در روابط شخصی، اجتماعی و سیاسی بهره ببرند.
نویسنده: رونی دانزیگر، دانشگاه تلآویو
منبع: Journal of Pragmatics
با کلیک روی لینک زیر به کانال تلگرام ما بپیوندید:
انتهای شارا/
نظر بدهید